شعار سال: در این جستار چهل نکته تقدیم آموزشگران و مدرسان می‌شود.

۱- با انگیزه‌ترین، توانمندترین و قوی‌ترین دانشجویان برای رشته‌های معلمی گزینش می‌شوند. از بین متقاضیان شغل معلمی در دوره ابتدایی ۱۰ درصد، دوره‌های متوسطه ۱۰ تا ۵۰ درصد (بسته به رشته تدریس) و معلمان هنرستانی ۳۰ درصد متقاضیان انتخاب می‌شوند.

۲- شروع آموزش ابتدایی در فنلاند از هفت سالگی است (دیرتر از سایر کشورها) و کودکان در شش سالگی به پیش دبستانی می‌روند و دوره آموزش عمومی (پایه) شامل دوره ۶ ساله ابتدایی و دوره ۳ ساله متوسطه اول است که تا ۱۶ سالگی طول می‌کشد.

۳- تحصیل در تمام سطوح از خردسالی تا دانشگاه در فنلاند رایگان است. در پیش دبستانی و دبستان کتاب‌های درسی، ملزومات مدرسه، غذای روزانه و حمل و نقل (برای دانش آموزانی که محل زندگی آن‌ها دور از مدرسه است) رایگان است.

۴- در فنلاند هیچ معلم خصوصی یا آموزشگاه آزاد وجود ندارد. همچنین هیچ نوع کتاب کمک آموزشی و ... وجود ندارد و کتاب درسی یکسان برای همه وجود ندارد و کتاب‌های درسی با نظر مدرسه و معلم از بین کتاب‌های مختلفی که بر اساس سرفصل‌های نظام آموزشی این کشور توسط موسسات چاپ شده است انتخاب می‌شود.

۵- میانگین دانش آموزان در کلاس‌های پیش دبستانی کمتر از ۱۵، دبستان ۲۰ دانش آموز و متوسطه اول ۱۷ دانش آموز است.

۶- مدارس خصوصی در فنلاند ۳ درصد از دانش آموزان این کشور را پوشش می‌دهند که هزینه تحصیل این دانش آموزان مانند مدارس دولتی توسط دولت پرداخت می‌شود.

۷- در فنلاند هیچ گونه مدرسه‌ای مانند مدارس تیزهوشان، نمونه و ... که بر اساس امتیازات خاص یا با استفاده از آزمون دانش آموز انتخاب نمایند، وجود ندارد. همچنین در نظام آموزشی فنلاند هیچ گونه رقابت و رتبه بندی وجود ندارد و اصل بر همکاری و عدالت آموزشی است.

۸- با وجودی که نظام آموزشی فنلاند موفق‌ترین نظام آموزشی دنیاست در المپیاد ریاضی دنیا که از ۱۹۶۵ تاکنون در آن شرکت داشته است تنها یک مدال طلا و ایران که از سال ۱۹۸۵ حضور دارد ۴۵ طلا کسب کرده است و جالب‌تر این که ۷۷ درصد این مدال آوران ایرانی، ایران را ترک کرده اند.

۹- سرانه هر دانش آموز در فنلاند در پیش دبستانی ۵۸۵۵ یورو، در دوره عمومی ابتدایی ۹۰۱۶ یورو، متوسطه دوم ۷۶۹۷ یورو و هنرستان ۱۰۴۴۶ یورو است.

۱۰- تضمین کیفیت آموزشی به جای کنترل و نظارت بر اساس هدایت و پشتیبانی است. در فنلاند بازرسی مدارس از اوایل دهه ۱۹۹۰ لغو شده است و ارزیابی مدارس و معلمان از نوع خودارزیابی است.

۱۱- ثبت نام دانش آموزان به صورت منطقه‌ای و در همان مدرسه نزدیک محل سکونت انجام می‌شود و قبل از شروع سال تحصیلی با دعوت نامه‌ای که از طرف شهرداری برای والدین دانش آموز ارسال می‌شود، مدرسه محل تحصیل آن معین می‌شود.

۱۲- معلمان در دوره ابتدایی به مدت ۶ سال و در دوره ۳ ساله متوسطه اول در درس‌های تخصصی به مدت ۳ سال همراه دانش آموز هستند.

۱۳- یکی از نقاط قوت مدارس وجود گروه پشتیبان (Pupil welfare team) در هر مدرسه است که شامل مدیر، متخصص آموزش، پرستار، روان شناس، مشاور آموزشی، مددکار اجتماعی و ... است.

۱۴- هر مدرسه‌ای دارای پزشک و پرستار خود است. پرستار کودکان را در مدرسه معاینه می‌کند و فقط در روز‌های مشخصی از هفته در مدرسه حضور دارد.

۱۵- در درمانگاه آموزشگاه ها، خدمات سلامت روانی برای دانش آموزان برنامه ریزی می‌شود. خدمات دندانپزشکی عمومی برای افراد زیر ۱۸ سال رایگان است و با ارسال نامه به خانه از کودکان برای مراجعه به دندانپزشکی دعوت می‌شود. دندان‌های کودکان به طور مرتب مورد معاینه قرار می‌گیرند.

۱۶- سال تحصیلی ۱۹۰ روزه است، اما جدول زمانی آن بر اساس تصمیمات منطقه‌ای است. حداقل تعداد درس در هفته بسته به پایه تحصیلی از ۱۹ تا ۳۰ ساعت است. هر کلاس درس ۴۵ دقیقه است.

۱۷- با وجود این که فنلاند یکی از سردترین کشور‌های دنیاست و در بعضی نقاط شمالی فنلاند که پوشیده از برف فراوان است دما به بیست تا سی درجه زیر صفر می‌رسد، اما هیچ گاه مدارس به این علت تعطیل نمی‌شوند.

۱۸- با توجه به این که دانش آموزان به صورت منطقه‌ای در مدارس ثبت نام می‌شوند، دانش آموزان حتی در دوره ابتدایی با دوچرخه یا پیاده به مدرسه می‌روند. برای دانش آموزانی که در فاصله بیش از ۵ کیلومتری مدرسه هستند سرویس حمل و نقل رایگان در نظر گرفته می‌شود.

۱۹- با توجه به این که مدارس زیر نظر شهرداری‌ها هستند از نظر امکانات، تجهیزات و سالن ورزشی مجهز هستند و دانش آموزان در رشته‌های مختلف ورزشی می‌توانند فعالیت کنند. شاید دلیل اصلی این که سرانه مدال فنلاند نسبت به جمعیت در تمام تاریخ المپیک در جهان اول است، وجود همین امکانات و اهمیت دادن به ورزش دانش آموزان در مدرسه باشد. فنلاند با کسب ۳۰۳ مدال در تاریخ المپیک تابستانی رتبه اول و ایران با کسب ۶۸ مدال در رتبه ۸۶ دنیا قرار دارند.

۲۰- آموزش‌های نیاز‌های ویژه به دانش آموزان خاص به طور کلی همراه با جریان اصلی آموزش ارائه می‌شود.

۲۱- گردش‌های هفتگی دانش آموزان از برنامه‌های مدارس است و معلمان فنلاندی در هفته تقریبا دو بار دانش آموزان را بیرون می‌برند. بیشتر اوقات هم از حمل و نقل عمومی استفاده می‌کنند. در هلسینکی استفاده دانش آموزان در ساعت مدرسه از خدمات حمل و نقل عمومی رایگان است.

۲۲- هدف اصلی برنامه درسی فنلاند این است که دانش آموز به عنوان یک انسان و به عنوان یک شهروند رشد کند و تاکید بر چگونه یاد گرفتن آنان است به جای این که چه چیز‌هایی یاد بگیرند. شادی و نشاط یک اصل مهم در مدارس فنلاندی است و معلمان تلاش می‌کنند که محیط شادی را برای دانش آموزان در مدرسه فراهم کنند. بر این اساس در رتبه بندی شادترین کشورها، فنلاند رتبه نخست را به خود اختصاص داده است در حالی که رتبه ایران ۱۰۶ است.

۲۳- دانش آموزان فنلاندی هر روز غذای دلخواهشان را در مدرسه انتخاب و میل می‌کنند. آن‌ها مستقل بودن را از همان سال‌های ابتدایی تمرین می‌کنند. در ناهار خوری بچه‌ها اجازه دارند که خودشان غذا بگیرند. در سالن غذاخوری خدمه‌ای وجود ندارد. بیش از ۵۰ درصد غذای دانش آموزان ارگانیک بوده و تلاش می‌شود این درصد بالاتر رود. وعده غذای دانش آموزان شامل غذای گوشتی، شیر، نان تازه، سبزی‌ها و ... است. طرح تغذیه رایگان دانش آموزان از سال ۱۹۴۸ تاکنون در مدارس فنلاندی اجرا می‌شود. بر این اساس هیچ گونه سوء تغذیه‌ای در بین کودکان آن‌ها مشاهده نمی‌شود.

۲۴- در بعضی از مدارس فنلاند این امکان وجود دارد که دانش آموزان با کاشت محصولات کشاورزی در زمین اطراف مدرسه در تهیه غذای خود در مدرسه مشارکت کنند.

۲۵- در فنلاند، زمان بازی بخش بسیار مهم فرایند یادگیری است. ساعت تفریح زیاد است و حتی در زمستان بچه‌ها را تشویق می‌کنند که بیرون از کلاس در فضای آزاد بازی کنند. بر اساس خط مشی بسیاری از مدارس فنلاندی، دانش آموزان ابتدایی باید به فضای باز بروند مگر آن که هوا سردتر از منفی ۱۵ درجه سانتی گراد (۵ درجه فارنهایت) باشد.

۲۶- حیاط مدارس ابتدایی به انواع وسایل ورزشی و بازی همچون وسایل پارک‌ها مجهز است. معماری مدارس فنلاند شامل فضای باز، مکان‌های اجتماع، کتابخانه در دسترس، کلاس‌های بزرگ با پنجره‌های بزرگ، مدارس بدون دیوار و ... است. مدارس و دانشگاه‌ها فاقد دیوار و حصار هستند و دانش آموزان به راحتی با فضای بیرون مدرسه حتی اگر مدرسه کنار جنگل باشد در ارتباط هستند و رفت و آمد می‌کنند.

۲۷- ۱۰۰ درصد مدارس از نظر تجهیزات الکترونیکی مانند رایانه و تبلت مجهز هستند و دانش آموزان دوره متوسطه می‌توانند تبلت یا موبایل خود را به مدرسه بیاورند.

۲۸- مدارس بدون یونیفرم یکسان هستند و دانش آموزان در پوشیدن لباس آزادند.

۲۹- دانش آموزان فنلاندی بیش از دانش آموزان دیگر کشور‌ها زمان استراحت و بازی دارند. نتایج چنین روشی خودکارآمدی، کاهش استرس، یادگیری اجتماعی و ... است. در برنامه‌های درسی مدارس تاکید زیادی بر آموزش موسیقی، ورزش و هنر است و از تلفیق موسیقی با آموزش سایر دروس بهره می‌برند.

۳۰- اهمیت موسیقی در برنامه درسی مدارس، به حدی است که مثلا در کلاس پنجم تعداد ساعت درس ریاضی و درس موسیقی یکسان و هر دو سه ساعت در هفته است.

۳۱- آنچه فنلاند را متمایز از دیگر کشور‌ها می‌کند تمرکز بر آموزش غیر رسمی است. در یادگیری غیر رسمی، مربی از موقعیت‌های موجود با طراحی از پیش تعیین شده حداکثر بهره را می‌برد. نظام فنلاندی به دنبال کم کردن شکاف و فاصله بین آموزش رسمی و غیر رسمی است و معلمان این کار را با ارتباط با مراکز علوم، مراکز طبیعت، موزه ها، کتابخانه‌ها و رسانه‌ها و بردن دانش آموزان به این فضا‌ها صورت می‌دهند.

۳۲- بر اساس برنامه‌ای در هلسینکی کل شهر به عنوان یک محیط یادگیری بزرگ در نظر گرفته شده است و یادگیری فقط به کلاس و مدرسه معطوف نمی‌شود و دانش آموزان و معلمان می‌توانند با استفاده از وسایل نقلیه عمومی به صورت رایگان در سطح این شهر مسافرت کنند و در یک محیط قابل اطمینان از پدیده‌های واقعی کسب اطلاعات کنند.

۳۳- در نظام آموزشی فنلاند جایی برای رتبه بندی دانش آموزان و معلمان و تعیین شاگرد اول و دوم و ... معلم نمونه، برگزیده و ... نیست. بر این اساس در و دیوار مدرسه هم از عکس و بنر دانش آموزان خالی است.

۳۴- دانش آموزان فنلاند با میانگین زیر نیم ساعت تکلیف در شب، کمترین مقدار تکلیف در جهان را دارند. دانش آموزان فنلاندی معمولا نه معلم خصوصی دارند نه آموزش بیرون از مدرسه.

۳۵- هیچ آزمون یا امتحان ملی برای دانش آموزان در دوره ۹ ساله آموزش عمومی وجود ندارد و حتی نتایج ارزیابی‌ها و آزمون‌های بین المللی و ... در اختیار دانش آموزان و مدارس قرار نمی‌گیرد. در عوض، معلمان مسئولیت ارزیابی در موضوعات مربوطه خود را بر اساس اهداف نوشته شده در برنامه درسی انجام می‌دهند. مدارس هیچ نوع رتبه بندی ندارند و مقایسه‌ای بین آن‌ها صورت نمی‌گیرد.

۳۶- تنها آزمون ملی با عنوان آزمون پذیرش ملی (National Matriculation Exam) در پایان دوره متوسطه دوم برگزار می‌شود. این آزمون دو بار در سال در بهار و پاییز در همه مدارس متوسطه دوم فنلاند برگزار می‌شود. این آزمون به صورت کامپیوتری برگزار می‌شود و داوطلبان باید همه آزمون‌های منتخب را در سه دوره متوالی بگذرانند. یعنی در طول ۱۸ ماه؛ ولی می‌توان آن‌ها را در طی یک دوره نیز گذراند.

۳۷- تشکیل کلاس برای آموزش مسائل دینی اقلیت‌ها به شرط وجود سه دانش آموز با گرفتن معلم مخصوص آن و پرداخت هزینه از سوی آموزش و پرورش صورت می‌گیرد.

۳۸- والدین در مدارس ابتدایی تعیین می‌کنند که برای دانش آموز خودشان چه مذهب و چه زبانی در کنار زبان‌های دیگر آموزش داده شود. برای افرادی که نمی‌خواهند آموزش مذهبی ارائه شود، درس اخلاق در نظر گرفته می‌شود.

۳۹- آموزش برنامه نویسی (کدنویسی) به دانش آموزان ابتدایی از برنامه‌هایی است که در مدارس فنلاند اجرا می‌شود. محیط برنامه نویسی که به صورت ویژوال طراحی شده، ابزاری را فراهم آورده که دانش آموزان با علاقه تمام و با تمام تمرکز، درگیر حل مسئله با استفاده از برنامه نویسی می‌شوند.

۴۰- در مدارس فنلاندی، آموزش زبان با بیش از ۵۰ زبان برای افراد مهاجر با زبان مادری غیر فنلاندی تدریس می‌شود. همچنین آموزش مذهبی با بیش از ۱۳ مذهب متفاوت فراهم شده است. از این میان ۹۲ درصد دانش آموزان ابتدایی آموزش دین لوترانیسم (شاخه‌ای از مسیحیت)، ۳ درصد در دیگر مذهب‌ها و ۵ درصد تنها آموزش اخلاق را می‌گذرانند.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت صدای معلم، http://www.sedayemoallem.ir