کوبایی که 73 درصد مقصد کل صادراتش ایالات متحده بوده و همچنین 70 درصد واردات خود را از این کشور انجام می‌داد، طی چند هفته شاهد نابودی تجارت خارجی خود بود. کوبایی که فیدل بنا گذاشت، اینک دست به دامان برادر بزرگ‌تر خود شده. در طول سال‌های بعد از انقلاب کوبا و بعد از تحریم‌های شدید امریکا، این اتحاد شوروی بود که مهم‌ترین شریک و یار اقتصادی هاوانا محسوب می‌شد. با این حال پس از انحلال اتحاد جماهیر شوروی، کوبا بار دیگر یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های اقتصادی تاریخ را تجربه کرد. بین سال‌های 91 تا 94 میلادی اقتصاد هاوانا بشدت ضعیف شد و تولید ناخالص داخلی این کشور بیش از 35 درصد کاهش پیدا کرد. هر چند باورش سخت بود ولی کوبا دیگر شوروی را در کنار خود نمی‌دید! پس از انحلال شوروی، ونزوئلا یار غار کوبا شد. این کشور بیشترین حجم مبادلات خود را با ونزوئلا انجام می‌دهد. با این حال با آغاز بحران اقتصادی در ونزوئلا که بخصوص تحت تأثیر کاهش قیمت نفت رخ داده، کوبا بزرگ‌ترین شریکش را نیز از دست داده است. ونزوئلا دیگر نفت ارزان به کوبا نمی‌دهد و البته در عوض صادرات نفت، دلار طلب خواهد کرد، نه خدمات پزشکی و منابع خام دیگر.

اقتصاد خدماتی ونزوئلا
هزینه تحریم‌های امریکا علیه کوبا به برآوردی نزدیک به 1/1 تریلیون دلار می‌رسد. با این حال هیچ گاه تحریم‌های یکجانبه علیه کوبا با اجماع جهانی همراه نبود. تقریباً چند سال است که هر ساله در سازمان ملل قطعنامه‌ای با اکثریت آرا در محکومیت تحریم کوبا توسط امریکا صادر می‌شود و بسیاری از کشورها حتی دوست امریکا نظیر کانادا و برخی کشورهای اروپایی و.. بخصوص از دهه 90 به بعد روابط گسترده‌ای با کوبا برقرار کرده‌اند. هاوانا سال 1995 به عضویت سازمان تجارت جهانی درآمده و با بسیاری از کشورهای جهان روابط تجاری دارد. طی سال‌ها منبع اصلی درآمد کوبا صادرات شکر بود که البته این معادله صادراتی عوض شد. کوبا با سرمایه گذاری‌های گسترده در زمینه نیروی انسانی، اکنون صادرات خدمات پزشکی و مراقبت‌های بهداشتی را به‌عنوان مهم‌ترین منبع درآمد خود ثبت کرده است. این کشور پرسنل بسیار مجرب پزشکی دارد که تقریباً در هیچ جای دنیا به کارآمدی هاوانا نیست. پزشکان کوبایی در سراسر جهان به ارائه خدمات مشغولند. به‌عنوان مثال هاوانا از ونزوئلا نفت ارزان دریافت می‌کند و در عوض به این کشور پزشک و خدمه بهداشتی صادر می‌کند. این کشور سرانه یازدهم دارا بودن پزشک را در جهان داراست. در این کشور کلینیک‌ها و بیمارستان‌هایی وجود دارد که از سرتاسر دنیا (حتی از خود امریکا) به این کشور برای معالجه می‌آیند.
در سال ۲۰۱۳، کوبا با احتساب دلار ایالات متحده، ۳۴۳ میلیون دلار به چین صادر کرد و ۱.۵ میلیارد دلار از آن کالا وارد کرد. در تضاد با این مسأله، این کشور ۸۱ میلیون دلار به برزیل صادر کرد و ۶۱۴ میلیون دلار وارد کرد. کوبا ۲.۳ میلیارد دلار به ونزوئلا که شریک اصلی‌اش است صادر کرد و ۴.۸ میلیارد دلار از آن وارد کرد. برای جمع‌بندی باید گفت اقتصاد کوبا اقتصادی است با 68 میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی است که 4.3 درصد آن در بخش کشاورزی، 26.1 آن در بخش صنعت و مابقی در بخش خدمات آن است، نرخ تورم و بیکاری در این کشور چیزی بین یک تا چهار درصد متغیر است، درواقع مردم این کشور نه دغدغه بیکاری دارند و نه دغدغه تورم و نه رابطه بین این دو را!

صادرات و واردات
محصولات صادراتی این کشور شامل شکر، نیکل، تنباکو، ماهی، محصولات پزشکی، مرکبات و قهوه است که به کشورهای هلند (۲۱٫۸ درصد)، کانادا (۲۱٫۶ درصد)، چین (۱۸٫۷ درصد) و اسپانیا (۵٫۹ درصد) صادر می‌شود. محصولات وارداتی این کشور شامل نفت، مواد غذایی، ماشین‌آلات و تجهیزات و مواد شیمیایی است که از کشورهای ونزوئلا (۲۶٫۶ درصد)، چین (۱۵٫۶ درصد)، اسپانیا (۹٫۶ درصد)، آلمان (۶٫۴ درصد)، کانادا (۵٫۶ درصد)، ایتالیا (۴٫۴ درصد)، امریکا (۴٫۳ درصد) و برزیل (۴٫۲ درصد) وارد می‌شود.

نظام مدیریت اقتصادی دولت
پس از انقلاب کوبا زمین‌های بزرگ و خصوصی ملی اعلام شد و زمین‌های کشاورزی به کشاورزان مختلف و خرد ارائه شد. این کشور نظام معیشت و غذایی مردم را از طریق تأمین دولتی اداره می‌کند. به این نحو که کالاهای عمده کشاورزی و اغذیه به صورت جیره‌بندی در اختیار مردم قرار می‌گیرد. اقتصاد این کشور دو قانون اصلی دارد: GAVIOTA و GAESA، به‌موجب قانون اول تمامی صنعت توریسم از هتل‌ها گرفته تا رستوران‌ها، فروشگاه‌ها، صنایع الکترونیکی، دفاعی و خطوط مخابرات، خطوط هوایی و صنایع نیشکر و سیگار به دست دولت و ارتش ملی این کشور است و تا قبل از به قدرت رسیدن رائول کاسترو (برادر فیدل کاسترو) مردم حق خرید و فروش ملک را نداشتند و بسیاری از حقوق اقتصادی آنها نادیده گرفته می‌شد. اما با روی‌کارآمدن رائول کاسترو حدود 11 قانون جدید وضع شد تا اقتصاد این کشور بهبود یابد، ازجمله آنها قانون مجوز فعالیت اقتصادی 201 شغل به‌صورت شخصی، مجوز خرید و فروش اموال خصوصی مانند خانه و ماشین، اجازه وام دادن توسط بانک کوبا به تعاونی‌ها، پیشنهاد تأسیس تعاونی‌های غیر کشاورزی و... بود.

فرهنگ غیر مصرف گرایانه مردم کوبا
فرهنگ مصرفی مردم کوبا بر مبنای مصرف‌گرایی شکل نگرفته است. اگر کوبای کنونی را بررسی کنیم، مردم این کشور هنوز ماشین‌های مدل 59 میلادی را سوار می‌شوند و زندگی تجملاتی اصلاً جایی در فرهنگ روزانه آنها ندارد. به قول یکی از ایرانی‌های سفر کرده به کوبا، اجناس داخل یخچال‌های ایرانی از اجناس فروشگاه‌های کوبا متنوع‌تر و بیشتر است.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه ایران، تاریخ انتشار 7 آذر 1395، شماره انتشار: 6369 شماره صفحه: 20