شعار سال: از مارس ۱۹۸۸ تا زمان تهاجم به کویت در سال ۱۹۹۰، جرالد بول پروژه طراحی و ساخت سه ابرتوپ مورد نظرعراقی‌ها را دنبال می‌کرد. دو توپ اصلی پروژه بابل در صورت ساخت، با استفاده از ۹ تن خرج ویژه قابلیت شلیک یک پرتابه ۶۰۰ کیلوگرمی به مسافتی در حدود ۱۰۰۰ کیلومتر را داشتند. پروژه بابل با نام گذاری پوششی PC-۲ مخفف Petrochemical Complex-۲ یا مجتمع پتروشیمی در عراق شناخته می‌شد. مدیریت پروژه بر عهده یک مهندس انگلیسی با نام کریستوفر کاولی بود که از همکاران بول به شمار می‌رفت. پروژه بابل تحت نظارت کامل سازمان‌های اطلاعاتی و جاسوسی امریکا و بریتانیا دنبال می‌شد و غربی‌ها از انجام این پروژه در عراق و جوانب مختلف آن اطلاع کامل داشته و با آن همکاری می‌کردند. همکاری با عراق در چنین پروژه بلند پروازنه‌ای صرفا به دلیل موقعیت عراق در رویارویی با ایران محقق شده بود در غیر اینصورت همکاری غربی‌ها با یک چنین پروژه‌ای دور از ذهن به نظر می‌رسید چنانکه پس از تهاجم عراق به کویت، ورق برگشته و همکاری کامل غرب با عراق در این پروژه به مقابله شدید بدل شد. ابر توپ پروژه بابل دارای لوله‌ای به طول ۱۵۶ متر در کالیبر ۱۰۰۰ میلیمتر بود. این لوله همچون ابر توپ آلمانی V۳ از بخش‌های مختلف تشکیل می‌شد که شامل ۲۶ قطعه شش متری بود. این ۲۶ قطعه در مجموع ۱۵۱۰ تن وزن داشتند که با افزودن چهار سیلندر ۲۲۰ تنی مکانیزم عقب نشینی توپ و ایضا خزانه ۱۶۵ تنی آن، وزن توپ به ۲۵۵۵ تن می‌رسید. موضوعی که مقام معظم رهبری در سخنان اخیر خود از آن صحبت می‌کرد.

تقریبا اکثر مردم جهان با شنیدن عبارت "پرتاب ماهواره" به یاد یک موشک عمدتا بزرگ می‌افتند که شلیک شده و از جو زمین خارج می‌شود. این تعریف و نحوه استاندارد پرتاب ماهواره در جهان به شمار می‌آید. اما اگر بشود به شکل دیگری، مثلا با استفاده از یک توپ یک ماهواره را به فضا پرتاب کرد چه؟ مسلما اولین چیزی که به ذهن بسیاری از افراد می‌رسد این است که این روش تا حد زیادی از هزینه‌ها خواهد کاست. اما آیا اینچنین پروژه وجود داشته است یا خیر؟ پاسخ این سوال مثبت است، اما برای رسیدن به پاسخ آن باید ابتدا کمی در تاریخ به عقب برویم.

جنگ جهانی اول: نبرد توپ‌های بزرگ

بدون هیچ شک و شبه‌ای باید از جنگ اول جهانی به عنوان "جنگ توپخانه ها" یاد کرد. در طول این جنگ تمامی طرف‌های درگیر انواع و اقسام توپ‌های گوناگون در کالیبر‌های مختلف برای پشتیبانی از نیرو‌های خودی و حمله به مواضع دشمن استفاده می‌شد. با معرفی کشتی‌های پرنده از طرف آلمان و شروع بمباران شهر‌های متفقین شکل جدیدی از جنگ به جهان معرفی شد و حالا دیگر شهر‌های بزرگ که از جبهه‌های جنگ دور بودند نیز دچار خسارت شدند. با ادامه جنگ نیرو‌های متفقین جنگنده‌های خود را وارد کارزار کرده و تا حد زیادی جلوی حملات هوایی آلمان را گرفتند.

آلمانی‌ها تصمیم گرفتند که با کمک توپخانه خود این بار شهر پاریس را هدف قرار بدهند. توپ‌های معمول آن زمان به هیچ وجه قادر به این عمل نبودند و اینجا بود که به نوعی اولین ابر توپ در دنیای مدرن ساخته شد.

توپ پاریس

"توپ پاریس" با کالیبر ۲۴۰ میلی متر توسط صنایع "کروپ" آلمان ساخته شد. طول لوله این توپ ۳۴ متر بود و گلوله ۱۰۶ کیلویی را تا فاصله ۱۳۰ کیلومتری و ارتفاع ۴۲ کیلومتری از سطح زمین می‌رساند و سپس با سرعتی در حدود ۱۶۴۰ متر بر ثانیه به هدف می‌رسد.

این توپ در سال ۱۹۱۸ میلادی بر علیه پاریس به کار گرفته شد و موجب مرگ ۲۵۰ نفر و مجروح شدن ۶۲۰ تن از اهالی پاریس شد. قدرت تخریب گلوله‌های این توپ کم بود و بیشتر به عنوان یک سلاح روانی و عامل ایجاد ترس استفاده شد.

جنگ دوم جهانی: کارل گوستاو هیولای ۸۰۰ میلی متری هیتلر

این آدولف هیتلر و آلمان نازی بودند که در جنگ دوم جهانی همچنان به استفاده از توپ‌های عظیم خصوصا از نوع سوار بر روی کشنده ریلی روی آوردند. اما هیتلر به عنوان شخصی که همیشه جنگ افزار‌های بزرگ‌تر را بهتر می‌دانست دستور ساخت بزرگترین توپ عملیاتی جهان تا به امروز را داد.

گوستاو و دورا دو توپ ۸۰۰ میلی متری ساخت صنایع کروپ بودند که با وزنی در حدود ۱۳۵۰ تن و طول ۴۷ متر در حکم هیولا‌های سنگین وزن را داشتند. برای حرکت دادن هر کدام از این توپ‌ها به چهار مسیر خط آهن نیاز بود که هر جفت از آن‌ها در زیر یک طرف از این توپ قرار می‌گرفت.

توپ گوستاو در جریان محاصره شهر بندری سواستاپول در شوروی سابق به سال ۱۹۴۲ تنها مکانی بود که این توپ شلیک کرد و البته اثرات بسیاری مخربی بر روی شهر داشته و نهایتا موجب سقوط این بندر شد.

کارل گوستاو ۸۰۰ میلی متری.

اما یک پروژه ناتمام آلمانی نیز در این میان باید مورد توجه قرار بگیرد.

پروژه V-۳ آلمان طرحی بود که بر اساس یک لوله توپ بسیار طولانی بر روی یک سطح شیب دار قرار گرفته و در کناره لوله اصلی چندین محفظه نصب شده بود و وقتی که گلوله شلیک شده از انتهای لوله از کنار هر کدام از این بخش‌ها می‌گذشت با انجام یک انفجار کنترل شده در این بخش‌ها انرژی و شتاب بیشتری به گلوله وارد می‌شد و در نهایت یک گلوله ۱۵۰ میلی متری با سرعت ۱۵۰۰ متر بر ثانیه لوله توپ را ترک کرده و تا فاصله ۱۶۵ کیلومتری را طی کند.

مدل آزمایشی سامانه V-۳

هدف از ساخت این سلاح، بمباران لندن از شمال فرانسه بود که البته در سال ۱۹۴۴ با کشف مکان ساخت این توپ بمب افکن‌های انگلیسی آن را نابود کردند. البته یک توپ از این نمونه در سال ۱۹۴۵ آماده شده و چند شلیک به سمت لوکزامبورگ انجام داده و باعث ایجاد خسارات کمی شد.

جنگ سرد: از توپخانه اتمی تا شلیک ماهواره به فضا

شروع جنگ سرد در حقیقت آغاز یک مسابقه همجانبه تسلیحاتی بین دو ابرقدرت شرق و غرب بود که در آن هیچ طرحی رد نمی‌شد، شرکت‌ها و طراحان مختلف هر طرحی مربوط به طراحی و ساخت سلاح را ارائه داده و دو دولت نیز تقریبا برای سرمایه گذاری در این موارد حد و مرزی قائل نبودند.

آمریکا که به عنوان مدافع کشور‌های اروپای غربی می‌دید ناگهان با سیل بی پایان تانک‌ها و زرهپوش‌های شوروی سابق رو به رو شد که به هیچ عنوان با روش‌های متعارف امکان متوقف کردن آن وجود نداشت.

در نتیجه آمریکایی‌ها استفاده از سلاح‌های اتمی تاکتیکی را در دستور کار قرار دادند. بخشی از این استراتژی استفاده از توپ کششی مدل M۶۵ با کالیبر ۲۸۰ میلی متر با قابلیت پرتاب گلوله اتمی تا مسافت ۳۲ کیلومتر بود. این توپ به آلمان منتقل شد، اما به دلیل اندازه و وزن بالا هیچ گاه به عنوان یک سلاح موثر به حساب نمی‌آمد.

توپ M۶۵.

اما بعد از این مقدمه تقریبا طولانی به مردی از اهالی کشور کانادا می‌رسیم که یکی از عجیب‌ترین طرح‌ها در زمینه استفاده از توپخانه را مطرح کرده است.

جرالد بول، طراح و دانشمند اهل کشور کانادا یکی از پیشگامان عرصه طراحی و ساخت سامانه‌های توپخانه‌ای بود. با آغاز مسابقه فضایی بین آمریکا و شوروی سابق مشخص بود که کشور کانادا نه توان علمی و نه توان مالی ورود به مسابقه فضایی را ندارد. اما بول راه حلی عجیب ارائه داد.

وی اینگونه پیشنهاد خود را مطرح کرد که ماهواره‌ای کوچک برای استفاده در مدار‌های پایینی سطح زمین توسط یک قبضه توپ بسیار بزرگ به سمت جو زمین شلیک شود.

جرالد بول

در نهایت با مشارکت دو دولت کانادا و آمریکا "پروژه تحقیقات ارتفاع بالا" آغاز شد. برای این طرح از یک قبضه توپ ۴۱۰ میلی متری استفاده می‌شد و چندین شلیک آزمایشی برای این منظور انجام شد.

در یکی از شلیک‌ها در سال ۱۹۶۶ در آریزونای آمریکا یک پرتابه ۱۸۰ کیلوگرمی با سرعت ۳۶۰۰ متر بر ثانیه به ارتفاع ۱۸۰ کیلومتری و به درون فضای بیرون جو پرتاب شد. اما این پروژه با شدت گرفتن جنگ ویتنام و سردی روابط دو همسایه راه به جایی نبرد و متوقف شد.

شلیک آزمایشی در جریان تحقیقات پروژه ارتفاع بالا.

اما جرالد بول شخصی نبود که این طرح را فراموش کند و این قصد وی در نهایت او را با یکی از خطرناک‌ترین دیکتاتور‌های جهان یعنی "صدام حسین" پیوند داد. ریچارد بول بعد از شکست طرح مشترک بین آمریکا و کانادا، کار بروی توپ‌های ۱۵۵ میلی متری را آغاز کرده و توپ‌های سری GHN-۴۵ را طراحی کرد.

این توپ بسیار مورد علاقه عراقی‌ها قرار گرفت و در سال‌های جنگ با ایران چیزی نزدیک به ۳۰۰ قبضه از این توپ‌ها را خریداری کرده و وارد جنگ ضد کشورمان کرد.

توپ GHN-۴۵

این خرید نظامی باعث افزایش روابط بین بول و عراقی‌ها شد و به نظر این دانشمند کانادایی، صدام حسین شخصی بود که می‌توانست اعتبار مالی لازم برای پروژه فضایی او را تامین کند.

البته دیکتاتور عراقی به همین سادگی‌ها رضایت نداد و در مقابل پشتیبانی مالی دو خواسته از وی داشت. یکی کمک به افزایش برد موشک‌های اسکاد عراق و یکی هم ساخت یک ابر توپ برای ارتش عراق که پروژه "بابل" نام گرفت.

در ابتدا بول کار بر روی پروژه کوچک تری با عنوان "بابل کوچک" را برای عراقی‌ها آغاز کرد. این توپ دارای لوله‌ای به قطر ۳۵۰ میلی متر و طول ۴۶ متر بود و قرار بود به بردی در حدود ۷۵۰ کیلومتر دست پیدا کند. این توپ با زاویه ۴۵ درجه بر روی یک تپه قرار گرفته و شلیک می‌کرد. این توپ در منطقه‌ای در شمال بغداد نصب شده و چند شلیک آزمایشی نیز با آن صورت گرفت.

بابل کوچک نصب شده در عراق

بخش بعدی پروژه نیز با نام "بابل بزرگ" با کالیبر ۱۰۰۰ میلی متر و طول لوله ۱۵۶ متر، قرار بود که یک توپ مخصوص فرستادن محموله‌های کوچک به مدار زمین باشد. هر چه که بود پروژه بابل با ترور جرارد بول به تاریخ ۲۰ مارس ۱۹۹۰ در مقابل درب آپارتمانش در بروکسل بلژیک توسط عوامل ناشناس به پایان رسید.

بخش‌هایی از لوله این توپ بزرگ نیز که در آن زمان به شرکت‌های انگلیسی سفارش داده شده بود توسط گمرک و پلیس انگلستان کشف و ضبط شدند. پس از پایان جنگ خلیج فارس نیز "بابل کوچک" از میان رفت.

دو تکه از لوله مربوط به پروژه "بابل بزرگ" در موزه‌ای در انگلستان

هر چند این پروژه هیچ گاه به سرانجام نرسید، ولی آزمایشات انجام شده در این خصوص عملی بودن آن را نشان داد و می‌توان این گونه نتیجه گرفت که استفاده از توپ‌های کالیبر بزرگ می‌تواند یک راه حل ارزان قیمت برای فرستادن محمول‌های مورد نیاز و یا ماهواره‌های کوچک به مدار‌های پایینی کره زمین باشد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت مشرق نیوز، تاریخ انتشار:۲ شهریور ۱۳۹۳، کدخبر: ۳۳۵۵۵۴، www.mashreghnews.ir