شعارسال: طی روز‌های اخیر صحبت‌ها و انتقادات فراوانی درباره حضور نزدیکان دکتر پزشکیان رئیس جمهوری و دکتر عارف معاون اول در دولت مطرح می‌شود.
 این موضوع باعث شده که انتقادات فراوانی به دولتمردان کنونی وارد شود؛ اما حضور اعضای خانواده و نزدیکان مسئولان در دفاتر و تاثیر آن‌ها بر مسئولان بخصوص در طی سال‌های گذشته بسیار زیاد بوده و در برخی از موارد باعث بروز مشکلاتی نیز شده است.

مسئولان و رؤسای جمهوری سابق با استفاده از اعضای خانواده خود در مناصب مهم عملا پست‌هایی را به این افراد می‌دهند که نیاز به اعتماد فراوان دارد بخصوص در دفاتر خود.

سابقه حضور نزدیکان در دفتر رئیس جمهوری

این موضوع در دولت‌های پس از رحلت امام خمینی (ره) بیشتر اتفاق افتاد یعنی در دولت دوم مرحوم‌هاشمی رفسنجانی، سید حسین مرعشی از اقوام همسر وی و سپس محسن‌هاشمی فرزند ارشدش مسئولیت دفتر پدر به عنوان رئیس جمهوری اسلامی که تا قبل از تغییر قانون اساسی به عنوان پستی فرمایشی در کشور بود و نقشی در اجراییات برعهده نداشت، در اختیار گرفت.
همین موضوع پایه گذار رویه‌ای مشخص در دولت‌های بعدی شد، یعنی، چون پس از تغییر قانون اساسی در کشور در سال ۶۸ پست اجرایی و مسئول اداره دولت از نخست وزیری به رئیس جمهوری منتقل شد، مسئولان دفتر و افراد امین رئیس جمهوری از نزدیکان آن‌ها انتخاب شدند.

پس از دولت مرحوم‌هاشمی رفسنجانی، در دولت اول سید محمد خاتمی، ابطحی به عنوان مسئول دفتر وی منصوب شد، اما در دولت دوم گفته می‌شود بنا به توصیه مقامات ارشد نظام، بردار بزرگتر یعنی علی خاتمی به عنوان رئیس دفتر رئیس جمهوری جانشین ابطحی شد.

در دولت احمدی نژاد و در دولت اول، غلامحسین الهام و سپس عبدالرضا شیخ الاسلامی مسئول دفتر رئیس جمهوری شدند، اما در دولت دوم بعد از مخالفت رهبر معظم انقلاب برای انتصاب اسفندیار رحیم مشایی به عنوان معاون اول که پدر همسر فرزند احمدی‌نژاد نیز محسوب می‌شود، باعث شد که رئیس دولت وی را به عنوان رئیس دفتر خود منصوب کند.
اما در دولت حسن روحانی این پست در دولت اول به محمد نهاوندیان و در دولت دوم به محمود واعظی واگذار شد که هیچ کدام از نزدیکان روحانی نبودند، اما وی به آن‌ها اعتماد کامل داشت.
در سه سال دولت ابراهیم رئیسی نیز این پست به غلامحسین اسماعیلی که سال‌ها با ابراهیم رئیسی در قوه قضاییه همکاری بسیار نزدیکی داشت سپرده شد و سپس بعد از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری چهاردهم این پست به محسن حاجی میرزایی منتقل شد.

تاثیر نزدیکان در تصمیم گیری‌ها

اما موضوع حضور افراد نزدیک به روسای جمهوری و معاونین اول در پاستور تنها به حضور رسمی آن‌ها ختم نمی‌شود، یعنی اگر افراد نزدیک به روسای جمهوری و معاونان اول وی در دولت هستند که دارای مقام و پست رسمی بوده، به هیچ عنوان عمل غیر اداری رد شده‌ای نیست یعنی در برخی موارد حتی توصیه هم هست.
اما اینکه رسما حضور نداشته، اما تاثیرات فراوانی بر تصمیمات دولت داشته باشند، مطلب دیگری است که بیشتر مورد انتقاد قرار می‌گیرد. در دولت دوم آیت الله‌هاشمی، سید حسین مرعشی که از اقوام همسر وی یعنی عفت مرعشی است، مسئولیت دفتر آن مرحوم را برعهده داشت و سپس فرزند ارشد وی به عنوان مسئول دفتر معین شد که سپس این افراد با حمایت مرحوم‌هاشمی حزبی قدرتمند (کارگزاران) در کشور تاسیس کردند که تا امروز این حزب توانسته در تصمیمات سیاسی کشور تاثیر فراوانی داشته باشد.

در دولت‌های سید محمد خاتمی افراد خانواده وی نیز در بخش‌های مختلف حضور داشتند و نقشی مهم در تصمیم گیری‌های آن زمان برعهده گرفتند یعنی برادر کوچکتر خاتمی در انتخابات مجلس ششم از تهران نماینده شد و به عنوان نایب رئیس مجلس انتخاب و در اتفاقات آن زمان تاثیرگذاری فراوانی داشت.

همچنین همسر وی زهرا اشراقی که از اقوام و خانواده نزدیک (نوه دختری) به امام (ره) بود نیز در مسایل سیاسی تاثیرگذار بود. پس از وی در دولت احمدی نژاد بردارش داوود در دولت اول در پشت پرده تاثیرات فراوانی داشت، اما پس از ازدواج پسر احمدی نژاد با دختر اسفندیار رحیم مشایی، وی به عنوان اصلی‌ترین تصمیم گیر در سیاست اجرایی کشور و تاثیرگذار‌ترین فرد بر رئیس جمهوری بخصوص در دولت دوم محسوب می‌شد، حتی به شکلی که رهبر انقلاب در واکنش به تصمیم رئیس دولت برای انتصاب رحیم مشایی به عنوان معاون اول، طی نامه‌ای این انتصاب را به صلاح ندانستند. اما وی همچنان در حلقه اول نزدیکان رئیس جمهوری باقی ماند و تاثیرات فراوانی پس از دولت دوم در سپهر سیاسی کشور داشت و حتی در برخی موارد گفته می‌شود خانه نشینی و تصمیماتی که در شائبه ایستادن در برابر نظام را تداعی می‌کرد، به توصیه وی انجام شده بود. در دولت روحانی نیز بردار وی یعنی حسین فریدون پاشنه آشیل دولت محسوب می‌شد. وی در بسیاری از نشست‌های مهم یخصوص مذاکرات هسته‌ای در وین حضور داشت و حامل پیام‌های رئیس جمهوری و مقامات ارشد نظام به گروه مذاکره کننده بود. البته داستان از این قرار بود که دستگاه‌های جاسوسی کشور‌های مختلف سعی در بدست آوردن اطلاعات از درون مذاکرات و حتی شنود مکالمات داشتند، اما به دلیل اینکه رئیس جمهوری سمنانی بود و در این خطه نوعی از گویش مطرح است که در کشور افراد بسیار کمی آنرا استفاده می‌کنند بنابراین کشف مکالمات آن‌ها برای دستگاه‌های جاسوسی بسیار سخت بود، به همین دلیل حسین فریدون به وین فرستاده شد تا رابط میان محمدجواد ظریف با رئیس جمهوری باشد. اما بعد‌ها وی به دلیل اختلاس و دریافت رشوه بازداشت شد و به زندان رفت.
در دولت مرحوم رئیسی این موضوع کاملا متفاوت بود یعنی همسر وی جمیله علم الهدی به دلیل نسبت با آیت الله علم الهدی در مشهد فردی شناخته شده‌تر بود وی و دامادش و بردار دامادش میثم و مقداد نیلی ناثیر فراوانی در دولت داشتند یعنی گفته می‌شود حتی خواهر مرحوم رئیسی در انتصابات دولتی دخالت‌های بیشماری داشتند و بسیاری از مقامات دولتی به پیشنهاد و توصیه این افراد منصوب می‌شدند. حتی در برخی از موارد جمیله علم الهدی بسیار علاقه داشت که مانند کشور‌های غربی به عنوان بانوی اول محسوب شود و داماد وی نیز در انتصابات مختلف تاثیرگذار بود. به شکلی که گفته می‌شود به دلیل دوستی همسر یکی از مهمترین هلدینگ‌های کشور با خانم علم الهدی، شوهر این دوست خود را برای تصدی این هلدینگ بزرگ دولتی به شهید رئیسی پیشنهاد و به سرعت حکم انتصاب وی صادر می‌شود و یا یکی از دستیاران رئیس جمهوری نیز با حمایت این بانو علارغم انتقادات فراوانی که اصولگرایان از عملکرد وی داشتند، بر مسند خود می‌ماند.
البته بعد از شهادت رئیس دولت سیزدهم و تغییرات گسترده در کشور، این روز‌ها صحبت از حضور فرزند معاون اول در مراسمات مختلف و همچنین داماد رئیس جمهوری در سفر‌ها به چشم می‌خورد. با توجه به گزارشی که درباره حضور نزدیکان به رئیس جمهوری در نهاد ریاست جمهوری گفته شد، به نظر نمی‌رسد که اتفاق جدیدی در این زمینه رخ داده باشد، اما تاثیر این افراد در دولت هنوز مشخص نیست. البته با توجه به صحبت‌های چندسال گذشته فرزند معاون اول رئیس جمهوری درباره ژن خوب، قطعا حساسیت در جامعه برای حضور وی در مراسمات و نشست‌های مختلف وجود دارد که به نظر می‌رسد وقتی وی دارای پست معینی در دولت نیست، حضورش در مراسمات تنها بهانه دادن به دست مخالفان است. حضور داماد رئیس جمهوری نیز در مراسم‌ها و سفر‌های مختلف اصلا موضوعی زشت نیست و تنها باید دارای پست ادارای باشند. حتی حضور وی می‌تواند لازم و ملزوم قرار گیرد که البته با انتصابش از سوی حاجی میرزایی به عنوان یکی از اعضای دفتر رئیس جمهوری این موضوع نیز حل شده است. به هرحال تاثیر نزدیکان روسای دولت در طی سال‌های گذشته بر روسای جمهوری موضوعی قابل کتمان نیست، اما اینکه این افراد نیز باید در پیشگاه ملت و نهاد‌های نظارتی پاسخگو باشند و اگر خطایی از آن‌ها سرزد بتوان آن‌ها را مواخذه کرد، موضوعی است که که همواره دکتر پزشکیان بر آن تاکید کرده و باید مورد توجه مسئولان دولتی قرار گیرد نه اینکه برای پاسخگو کردن آن‌ها خطوط قرمزی ترسیم شود که نتوان از گل بالاتر به آن‌ها گفت.

شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از مردمسالاری، تاریخ انتشار: 1مهر1403، کدخبر:223482، www.mardomsalari.ir