شعار سال: دکتر سید آهنگ کوثر (۴ خرداد ۱۳۱۵ شیراز – ۱ آبان ۱۴۰۳)، عضو هیئت علمی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی و پدر دانش نوین آبخوان داری ایران امروز و در سن ۸۸ سالگی درگذشت. او دارای مدرک تحصیلی دکتری روابط آب و خاک و گیاه، با گرایش مهندسی آبیاری و آبشناسی جنگل از دانشگاه ایالتی اورگن آمریکا بود. طرح معروف طرح آبخوان داری دشت گربایگان فسا برای کنترل سیلاب ۴۲ سال پیش، توسط مرحوم دکتر کوثر طراحی و اجرا شد. او از منتقدان سدسازی افراطی در ایران بوده و بدلیل مخالفت با احداث سد تنگ سرخ شیراز، مورد شکایت حقوقی شهرداری و برخی نهادهای دیگر، قرار گرفته بود. در آئین بزرگداشت ۸۰ سالگی دکتر کوثر در سال ۱۳۹۵، اعضای شورای شهر شیراز بدلیل شکایات حقوقی قبلی ، از او معذرت خواهی نموده و ابراز پشیمانی کردند.
دکتر کوثر کار خود را از پژوهش درباره پخش سیلاب در ایستگاه "نودهک" قزوین در سال ۱۳۵۱ در سطحی کوچک و از دی ماه ۱۳۵۸ در "جونگان" ممسنی در سطحی گستردهتر شروع کرد و در سال ۱۳۶۳ طرحهای آبخوانداری را در منطقه "گربایگان" فسا و دیگر مناطق مرکزی کشور اجرا کرد، عاملی که سبب شد از او با عنوان "پدر دانش نوین آبخوانداری ایران" یاد کنند.
وی با کاشت درختان اکالیپتوس و آکاسیا و ایجاد جنگل گربایگان، طرحی تحسین شده از سوی یونسکو بهعنوان یک الگوی برتر در مدیریت منابع آب در مناطق خشک جهان، دریافت جایزه بهترین مقاله آبخیزداری سالهای ۱۳۶۹ و ۱۳۷۰ درسال۱۳۷۲ از دست حسن حبیبی معاون اوّل وقت رئیسجمهوری، برنده مدال پژوهش درجه ۳ در روز ۱۳ اردیبهشت ۱۳۷۵ اهدا شده توسط رئیسجمهوری وقت، برنده جایزه دوم خوارزمی برای پژوهش کاربردی در سال۱۳۷۵، برنده مدال طلای مالکیت معنوی جهانی در تاریخ ۱۷ بهمن ۱۳۷۵، برنده جایزه ملی محیط زیست در سال ۱۳۷۹، برنده جایزه ۳۰ هزار دلاری سازمان اسکان بشر در سال ۲۰۰۴ و برنده جایزه ۲۰ هزار دلاری رودخانههای بزرگ ساخته دست بشر در سال ۲۰۰۵ اهدا شده توسط رئیس وقت یونسکو بود.
میانگین تبخیر در ایران بهطور سالانه حدود دو متر بوده و با توجه به این واقعیت، یکی از راههای پایدار ذخیره منابع آب، استفاده از مخازن زیرزمینی (آبخوانهای دانه درشت) است. درحال حاضر حداقل ۱۴ میلیون هکتار از خاک ایران برای این نوع ذخیرهسازی شناسایی شده است. اولین طرح آبخوانداری در سال ۱۳۶۱ و در گربایگان فسا با کاشت درختان اکالیپتوس و آکاسیا توسط کوثر اجرایی شد و در سالهای بعد، با تحقیقاتی زیر نظر او وسعت پیدا کرد و منطقه هدف، گربایگان، به مساحت بیش از ۲۰۰۰ هکتار رسید. سپس مرکز تحقیقات آبخوانداری کوثر در کنار این جنگل راه اندازی شد. در آبان ۱۳۸۴، مدیرکل یونسکو طی آئین روز جهانی علم، جایزه عالی حوزه آب این سازمان را به کوثر اهدا کرد.
دکتر آهنگ کوثر همواره با عدد و رقم گوشزد می کرد که ما با حدود یکصدم هزینه ای که می کوشیم آب را در روی زمین به مدد ساخت جرثومه های سیمان اندود پهن پیکر و گران قیمتی به نام "سد" ذخیره کنیم؛ می توانیم این کار را به کمک آبخوانداری در زیر زمین انجام داده و هدررفت کمتری را هم سبب شویم.
توضیحات تکمیلی برای بهره برداری بیشتر از خبر:
آبخیزداری و آبخوانداری دو علم و عمل مکمل یکدیگر هستند. آبخیزداری با کنترل سیلاب و افزایش نفوذ آب به زمین، به تغذیه سفرههای آب زیرزمینی و آبخوانداری کمک میکند. از طرف دیگر، آبخوانداری با افزایش ذخیره آب، میتواند به حفظ و احیای پوشش گیاهی و خاک در حوزههای آبخیز کمک کند.
آبخیزداری (Watershed Management): آبخیزداری به مجموعه فعالیتها و اقداماتی اطلاق میشود که برای حفظ و بهرهبرداری بهینه از منابع آب در یک منطقه خاص، به ویژه حوضه آبخیز، انجام میشود. هدف اصلی آبخیزداری، حفظ تعادل آب شیرین و کنترل جریان آب در حوضه آبخیز است. این فعالیتها ممکن است شامل ایجاد باغهای آبخیز، جلوگیری از فرسایش خاک، حفظ و احیای جنگلها و مراتع، ساخت سدها و تسهیلات دیگر برای جمعآوری و مدیریت آب باشد.
آبخوانداری (Aquifer Management): آبخوانداری به مدیریت و بهرهبرداری از آبخوانها یا لایههای زیرزمینی آب راهبردی اطلاق میکند. آبخوانها، لایههای زیرزمینی که آب در آنها جمعآوری و ذخیره میشود، هستند. هدف آبخوانداری، حفظ و بهرهبرداری پایدار از منابع آب زیرزمینی است. این فعالیتها ممکن است شامل مطالعه و پایش سطح و کیفیت آبخوان، تعیین و بهینهسازی نرخ استخراج آب، کنترل نفوذ آب آشامیدنی و مدیریت بهینه تقاضای آب باشد. هر دو آبخیزداری و آبخوانداری در حفظ منابع آب و تأمین آب شرب، کشاورزی، صنعت و محیط زیست بسیار مهم هستند.آبخوانداری به یک سری عملیات مکانیکی گفته میشود که با مهار و نفوذ سیلاب روی عرصههای آبخوان، موجب احیاء کمی و کیفی منابع آب و خاک تقلیل و حذف خسارتهای مستقیم و غیرمستقیم ناشی از سیل میشود. در این روش که موجب تغذیه سفرههای زیرزمینی میشود، آبخوان در محل خروجی آبریزها قرار میگیرد و موجب مهار شنزارها و تثبیت ریگهای روان میشود تا این اراضی پس از چند سال با کشت درختان مقاوم به خشکی و با اجرای عملیات غرق، به جنگل و مرتع تبدیل شوند.
پایگاه تحلیلی خبری شعار سال،برگرفته از منابع گوناگون