شعارسال: در سال‌های اخیر به‌دلیل کاهش میزان بارندگی و وقوع خشک‌سالی‌های متعدد در کشور، برداشت آب از سفره‌های زیرزمینی از طریق حفر چاه‌های عمیق به‌ویژه در بخش کشاورزی روند رو به رشد و بی‌رویه‌ای به خود گرفته است. طبق گفته مسئولان وزارت نیرو، حدود 78 درصد منابع آب زیرزمینی در کشور رو به نابودی است و این آمار نشان از آن دارد که خطر کاهش منابع آبی و فرونشست زمین بسیار جدی است و نباید به آسانی از کنار این موضوع حیاتی گذشت.

وزارت نیرو در راستای چاره‌اندیشی برای کنترل افت و کسری مخزن در آبخوان‌ها، با تعریف طرح تعادل‌بخشی، تغذیه مصنوعی و پخش سیلاب، برنامه‌های خود در زمینه بهبود وضعیت منابع آب زیرزمینی را از سال 84 آغاز کرد، ولی با توجه به عدم حمایت دستگاه‌های دیگر و همچنین نبود عزم جدی و تأمین اعتبار کافی، نتایج مطلوبی از اجرای طرح حاصل نشد. بار دیگر با فعال‌شدن شورای عالی آب در دولت یازدهم، وزارت نیرو در سال 93 برنامه‌ای را تحت عنوان طرح احیاء و تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی کشور مشتمل بر 15 پروژه به تصویب رساند و در کنار این طرح تکالیفی نیز برای وزارتخانه‌های نیرو، جهاد کشاورزی، صنعت، معدن، تجارت و کشور مشخص شد. شرکت آب منطقه‌ای کردستان نیز در راستای طرح احیاء و تعادل‌بخشی منابع زیرزمینی و کارگروه ملی سازگاری با کم‌آبی، طرح‌هایی همچون تغذیه مصنوعی از طریق پخش سیلاب، تقویت و استقرار گروه‌های گشت و بازرسی، ساماندهی شرکت‌های حفاری، اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی عمومی در سطح مدارس را آغاز کرد.

7 هزار و 355 حلقه چاه آب غیرمجاز در کردستان وجود دارد

معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای کردستان اظهار داشت: در حال حاضر از مجموع هفت هزار و 355 حلقه چاه غیرمجاز شناسایی شده در استان، 68 میلیون مترمکعب آب برداشت می‌شود. عرفان مومن‌پور با اشاره به این‌که اغلب چاه‌های حفر شده در دشت‌های شرقی استان (قروه، دهگلان و چاردولی) است، اضافه کرد: از سال 85 و از ابتدای شکل‌گیری فعالیت گروه‌های گشت و بازرسی این شرکت، یک هزار و 200 حلقه چاه غیرمجاز در کردستان مسدود شده است. وی با بیان این‌که با بهره‌برداران غیرمجاز آب برخورد جدی می‌شود، افزود: امسال نیز با حکم دستگاه قضایی بیش از 200 حلقه چاه آب غیرمجاز در استان مسدود شد. معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای کردستان از وجود 13 هزار و 400 حلقه چاه آب مجاز در استان خبر داد و یادآور شد: از این تعداد، 9 هزار و 212 حلقه چاه غیر برقی و چهار هزار و 188 حلقه نیز برقی است. مومن‌پور با بیان این‌که از چاه‌های مجاز نیز سالانه 160 میلیون مترمکعب آب اضافه برداشت می‌شود، تأکید کرد: تلاش دستگاه قضایی در رابطه با انسداد چاه‌های غیرمجاز قابل تقدیر است، اما انتظار داریم نیروی انتظامی به عنوان ضابط، در بحث مسدود کردن چاه‌ها جدی‌تر عمل کرده و همکاری بهتری با شرکت آب منطقه‌ای داشته باشد.

700 میلیون مترمکعب کسری مخزن آبخوان‌ها در دشت‌های قروه و دهگلان

معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای کردستان مهم‌ترین برنامه را برای احیای سفره‌های آبی زیرزمینی، تغذیه مصنوعی آبخوان‌ها اعلام کرد و گفت: تغذیه مصنوعی در واقع تزریق آب به آبخوان برای جلوگیری از کاهش سطح آب‌های زیرزمینی است که جزو طرح‌های آبخوان‌داری وزارت نیرو است. مومن‌پور به اجرای پایلوت پروژه‌های تغذیه مصنوعی آبخوان‌ها در دشت‌های قروه و دهگلان اشاره کرد و افزود: در این دشت‌ها بیش از 700 میلیون مترمکعب کسری مخزن آب زیرزمینی اتفاق افتاده است. وی از اجرای چهار پروژه تغذیه مصنوعی در دشت‌های قروه و دهگلان از سال 80 خبر داد و یادآور شد: این طرح‌ها شامل گلالی بر روی رودخانه گلالی، پروژه اوریه بر روی رودخانه جنیان، طرح ویهج بر روی رودخانه قلعه و ظله جوب بر روی رودخانه ظله جوب است. برای اجرای طرح تغذیه مصنوعی آبخوان‌ها، از محل بستر رودخانه، حوضچه رسوب‌گیر مستطیل یا ذوزنقه‌ای شکل با دیواره‌ای به ارتفاع سه تا چهار متر احداث شده و در ابتدای رودخانه از طریق تیغه‌ای فشارشکن رسوب‌گیری اولیه انجام می‌شود. در امتداد حوضچه اولیه، حوضچه بعدی به نام تغذیه ایجاد شده و چاه‌هایی تزریقی (10 تا 15 حلقه) در قطرها و اعماق مختلف حفر می‌شود تا آب جاری به آبخوان تزریق شود و انتقال یابد، ضمن این‌که در چاه‌ها لوله‌هایی تعبیه و به صورت مشبک در می‌یابد. معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای کردستان تغذیه مصنوعی آبخوان‌ها را بسیار سودمند دانست و اضافه کرد: چاه‌های تغذیه‌ای اطراف رودخانه ایجاد ماندآب کرده و باعث تأخیر در خروج آب از سطح حوزه می‌کند، ضمن این‌که با اجرای این طرح به‌شدت سطح ایستایی آب‌های زیززمینی افزایش یافته و غنی می‌شود.

کاهش افت آب آبخوان‌ها بعد از اجرای طرح تغذیه مصنوعی

مومن‌پور گفت: بررسی آبنمود (هیدروگراف) دشت‌های قروه و دهگلان نشان از آن دارد که سیر نزولی شدیدی که در منابع آبی این دشت‌ها در سال‌های گذشته شاهد بودیم، متوقف شده و تا حدود زیادی کاهش یافته است. وی به آبگیری 300 هزار مترمکعبی در طرح تغذیه مصنوعی ویهج اشاره کرد و افزود: با این کار حجم رواناب سطحی دشت‌های قروه و دهگلان کنترل و کمک قابل توجهی در دراز مدت به بهره‌برداران و کشاورزان این مناطق بعد از خشک‌سالی‌های اخیر شده است. معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای کردستان اظهار داشت: بهره‌برداری از این طرح‌ها سالانه نیازمند تخلیه رسوب، لایه‌روبی، تسطیح سازه، بندکشی و انحراف در ورودی آب بوده و عمر مفید این پروژه‌ها 30 سال است. مومن‌پور تأکید کرد: به دلیل سودمند بودن طرح تغذیه مصنوعی آبخوان‌ها، مابقی بهره‌برداران در دشت‌های قروه و دهگلان نیز تمایل بسیار زیادی به اجرای این طرح‌ها دارند که به خاطر کمبود اعتبارات، در حال حاضر توان اجرای این طرح را در حوزه‌های دیگر نداریم.

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار:9بهمن1397 ، کدخبر: 61943: www.sabzineh.org