شعارسال: امتحان نهایی دبیرستانی‌ها شروع شده و امروز صبح که برای رساندن فرزندم به حوزه امتحانی رفته بودم به محله افسریه ۱۵ متری اول نبش کوچه ۱۸ پس از رساندن فرزندم از نبش کوچه ۱۶ که نانوایی بربری وجود داشت اقدام به خرید یک نان کردم که با تعجب دیدم نانوا ۵ بار روی دستگاه کارتخوان کوبید، اول با خودم گفتم شاید بنده خدا لرزش دست دارد و اشتباه دیدم، ولی بعد متوجه شدم به جای نان ساده یک نان سبک و کوچک که دانه‌های کنجد آن را با چشم می‌شد شمارد را با من ۱۲ هزار و ۵۰۰ تومان حساب کرده و با ۵ ضربه انگشت ۱- هم به جای نان ساده به بهانه اینکه ساده پخت نمی‌کند نان به ظاهر کنجدی اجباری فروخته ۲- چهار برابر پول را نان را از من دریافت کرد ۳- سر ماه سهمیه ۳ نان آرد بیشتر از دولت خواهد گرفت ۴- وجه نایلون را هم با ثبت یک نان اضافه از من گرفت و به اندازه همان میزان هم سر ماه آرد بیشتر دریافت می‌کند، این نانوا با یک تیر ۴ نشان را زده (کاری که رابین هود افسانه‌ای هم نمی‌توانست با تیرکمانش انجام دهد)

به فرض اینکه نامبرده حلال لقمه باشد و آرد‌های اضافی دریافت شده را به آزاد پزان و قنادان و صنعتی پزان نفروشد و آرد ۹۰۰ تومانی را نزدیک به ۲۰ هزار تومان به این دسته از فعالان اقتصادی واگذار نکند و از سود ۲۰۰۰ درصدی چشم پوشی کند، با این کار هم از مشتری دریافت چند برابری داشته و هم از دولت آرد بیت المال را مفت به جیب زده و با یک حساب سر انگشتی اگر روزی ۱۵ تنور نان را که در هر تنور ۴۰ نان پخت می‌شود و باید روزانه یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان درآمد خالص داشته باشد، با این تخلفات روزانه ۶ میلیون تومان از این تخلف به جیب زده و در دریافت آرد از دولت هم همین میزان (شاید هم بیشتر) سود خواهد برد.

این‌ها را برای این می‌گویم که همسایه ما که یکی از اهالی خراسان است سال ۹۰ که من کارمند بودم و خانه و خودرو و کار داشتم با یک دست لباسی که تنش بود به تهران آمد و کارگر نان خراسانی چهارراه شهدای محله ما شد و پس از چندی نانوایی را از صاحب آن اجاره کرد. امروز پس از ۱۴ سال من هنوز کارمندم و همان دارایی‌هایی که سال ۹۰ داشتم را ندارم، وی چند آپارتمان در همین محله و چند نانوایی در محله‌های اطراف دارد (مسئولان اگر مایل باشند نامبرده را به آن‌ها معرفی می‌کنم) حالا در سایه این عملکرد این سوال مطرح است که چرا ضعف مدیریت موجب ظلم عده‌ای به همه مردم شده است؟

همه این تخلفات در شرایطی اتفاق می‌افتد که با ابلاغ قیمت‌های جدید نان توسط وزارت صمت، نرخ مصوب نان سنگک ساده ۵ هزار تومان، نان بربری نوع یک ۲ هزار و ۵۰۰ تومان، بربری نوع دو ۳ هزار و ۵۰۰ تومان، لواش نوع یک ۷۰۰ تومان و نوع دو ۹۰۰ تومان تعیین شده است.
همچنین، نان سنتی تافتون با آرد نوع یک ۱،۲۶۰ تومان و نوع دو ۱،۵۰۰ تومان، نان ماشینی تافتون نوع یک ۸۵۰ تومان و نوع دو ۱،۲۰۰ تومان اعلام شده است.

اما وقتی به بازار سر می‌زنیم، تصویر کاملاً متفاوت است.

گران‌فروشی در کشور آزاد شده و نانوایان به تنها در برابر مردم بلکه در برابر قانون هم پاسخگو نیستند.

مشاهدات خبرنگار در بازدید میدانی از یکی از نانوایی‌های نزدیک میدان فردوسی تهران کوچه پارس جنب بیمارستان، شاهد بود که نان‌های ساده با قیمت ۱۰ هزار تومان و نان‌های کنجدی تا ۱۵ هزار تومان به فروش می‌رسند.
این در حالی است که فروشنده در اعتراض بیان شده بدون ترس از برخورد، می‌گوید: «گزارش کنید، از هیچ‌کس نمی‌ترسم، نمی‌خواهی نخر!»

این نانوایی با ۱۲ تنور در روز، حداقل روزانه ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار تومان از مردم بیشتر دریافت می‌کند. علاوه بر گران‌فروشی نان، متهم به فروش غیرمجاز آرد، نایلون و تقلب در وزن نیز هست. این واحد در مجموع تا ۶ میلیون تومان درآمد روزانه غیرقانونی دارد.

شکایت‌ها زیاد است، ولی هیچ واکنشی نیست!
گزارش‌های متعددی از گران‌فروشی و تخلفات مالی این واحد وجود دارد. این شکایت‌ها همچنان در حال بررسی در سامانه ۱۲۴ است، اما هیچ اقدامی علیه این نانوایی صورت نگرفته است.
این موضوع نشان می‌دهد که سامانه‌های نظارتی ضعیف عمل کرده و قوانین اجرایی دچار شکاف‌های جدی شده‌اند.

نانوایی دیگری با تخلف بیشتر!
در منطقه ولنجک واقع در خیابان گلریزان، خبرنگار ما واحدی دیگر را یافت که هر نان سنگک ساده را با قیمت ۱۵ هزار تومان ارائه می‌کرد، در حالی که قیمت مصوب ۵ هزار تومان است.
وقتی یکی از مشتریان اعتراض کرد، نانوا مستقیم و بدون تعارف گفت: «اگر ناراضی هستی، از اینجا نخر!»

نان کنجدی؛ بیشترین تخلف را دارد!

وضعیت نان کنجدی بحرانی‌ترین حالت را در بازار نشان می‌دهد. براساس قیمت‌های مصوب، سنگک کنجدی باید بین ۶،۵۰۰ تا ۹،۰۰۰ تومان به فروش برسد، اما در عمل، این عدد حتی ۳۰ هزار تومان بالا رفته است.

در خیابان سهروردی شمالی، یکی از نانوایی‌ها نان سنگک یک رو کنجد را ۱۵ هزار تومان و دو رو کنجد را ۳۰ هزار تومان می‌فروشد.
ناگفته نماند که حداکثر سود مجاز از اضافه کنجد برای نان بربری ۳ هزار تومان و برای سنگک ۴ هزار و ۵۰۰ تومان است، اما بسیاری از نانوایی‌ها تا چهار برابر این رقم را از مردم می‌گیرند.

چطور کنجد، عامل گران‌فروشی شد؟
در مجموعه‌های تعیین‌شده از سوی نهاد‌های نظارتی، هر واحد کنجد ۱،۵۰۰ تومان قیمت دارد و حداکثر اجازه اضافه کردن ۲ واحد به بربری و ۳ واحد به سنگک را داریم.
اما در عمل، این قوانین به کلی نادیده گرفته شده‌اند و نانوایان به راحتی کنجد را چند برابر سودآورتر از نان اصلی به فروش می‌رسانند.

یک نمونه دیگر در شرق تهران
خبرنگار در منطقه رضویه در شرق تهران به نانوایی دیگری مراجعه کرد که قبل از افزایش قیمت‌های رسمی نان، نان ساده را ۳،۵۰۰ تومان و بعد از آن، با کیفیت پایین‌تر و وزن کمتر، ۵ هزار تومان می‌فروشد.

این واحد، هنوز هم با قیمت قدیمی نان، محصولی غیرمعمول و غیراستاندارد را به مردم عرضه می‌کند.
گزارش‌های متعدد از این واحد در سامانه‌های نظارتی ثبت شده، اما هنوز هیچ واکنشی از سوی مراجع ذی‌صلاح دیده نشده است.

وضعیت نانوایی‌ها؛ یک فاجعه مدیریتی است
مواردی که ذکر شد تنها چند مورد کوچک از تصاویری است که در سطح شهر تهران دیده می‌شود. با وجود قیمت‌های مصوب، بسیاری از نانوایی‌ها به راحتی قانون را زیر پا گذاشته و قیمت‌های خودشان را تعیین می‌کنند.

این وضعیت ناشی از ضعف نظارت‌های اصناف، عدم پیگیری جدی شکایت‌ها و شکاف بین سیاست‌گذاری و اجرای واقعی قیمت‌ها است.

مسعود وحیدپور، بازرس بسیج اصناف شهرستان ری، در خصوص تخلفات نانوایی‌ها گفت: "برخی نانوایی‌ها با استفاده از کارت‌خوان هوشمند، تعداد نان فروخته‌شده را دو برابر ثبت می‌کنند. به این ترتیب، هم مبلغ بیشتری از مشتری دریافت می‌شود و هم سهمیه آرد بیشتری از دولت دریافت می‌کنند. "

وی افزود: "این نانوایی‌ها با این روش، نه تنها از محل قیمت فروش نان سود می‌برند، بلکه ۴۰ درصد حمایت دولتی نیز به اضافه می‌شود. این حمایت، که در پایان هر روز به حساب نانوایان واریز می‌شود، یکی از دلایل اصلی تشویق به ادامه این تخلفات است. "

آردشویی و فروش در بازار آزاد
یکی از جنبه‌های تخلفات، فروش آرد یارانه‌ای در بازار آزاد است. وحیدپور توضیح داد: "نانوایی‌های متخلف با ثبت تعداد بیشتری نان در سامانه، سهمیه آرد بیشتری دریافت می‌کنند. سپس این آرد را به قیمت بالاتر به فروش می‌رسانند یا به نان تبدیل کرده و با کارت‌خوان غیرهوشمند به مشتریان می‌فروشند. "

این روش باعث می‌شود که در بازرسی‌های فیزیکی، تناقضی بین میزان فروش نان و مقدار آرد موجود مشاهده نشود. وی ادامه داد: "این نوع تخلف، که می‌توان آن را نوعی آردشویی نامید، به دلیل اختلاف قابل‌توجه قیمت آرد یارانه‌ای و آزاد، بسیار سودآور است. "

فروش اجباری و گران‌فروشی
فروش اجباری نان نیز یکی از مشکلاتی است که مردم در بسیاری از نقاط کشور با آن مواجه هستند. وحیدپور اظهار داشت: "بسیاری از شکایات مردمی مربوط به فروش اجباری نان است. برخی نانوایی‌ها تنها نان کنجدی تولید می‌کنند و به مشتریان اجازه نمی‌دهند نان ساده تهیه کنند. "

وی افزود: "در این شرایط، مشتریان به دلیل عدم انتخاب، مجبور به خرید نان کنجدی می‌شوند. در حالی که قیمت این نوع نان بالاتر است، نانوایان آن را به عنوان نان ساده در سامانه ثبت می‌کنند و از این طریق سود بیشتری کسب می‌کنند. "

ضعف نظارت و نیاز به اقدام جدی
وحیدپور تأکید کرد: "با وجود اینکه سامانه هوشمندسازی برای کاهش تخلفات طراحی شده است، اما هنوز شاهد تخلفات متعددی هستیم. این موضوع به دلیل ضعف نظارت و عدم برخورد جدی با متخلفان است. "

وی ادامه داد: "در برخی موارد، حتی با تشکیل پرونده قضایی برای نانوایان متخلف، به دلیل نبود مستندات کافی، امکان اثبات تخلف وجود نداشته است. بنابراین، ضروری است که وزارت اقتصاد و دیگر نهاد‌های مرتبط، راهکار‌های مؤثرتری برای شناسایی و مقابله با این تخلفات ارائه دهند. "

همه این‌ها در حالی است که برخی نانوا هم به نام آزاد پز از سهمیه آرد دولتی استفاده می‌کنند و نان را از همه قیمت‌هایی که در این گزارش آمده گران‌تر می‌فروشند؛ و اکثر نانوایان هم بر خلاف قانون اجازه استفاده از کارت خوان را به مشتریان نمی‌دهند و برخی هم مثل مورد پایین بخشنامه من درآوردی استفاده از کارتخوان را به ان زمیمه می‌کنند.

نظارت ضعیف، موجب تضعیف اعتماد عمومی شده
 این روزها، ناامیدی مردم از نظام نظارتی برجسته‌ترین موضوع است. وقتی شکایت‌ها در سامانه‌های مختلف ثبت می‌شود، اما هیچ اقدامی صورت نمی‌گیرد، اعتماد عمومی به نظام اسلامی و دولتی کاهش می‌یابد.

همچنین، عدم پاسخگویی سریع به تخلفات باعث تشویق بیشتر نانوایان به گران‌فروشی شده است.

چه کسی موظف به حل این بحران است؟

طبق دستورالعمل‌های موجود، اصناف، تعزیرات حکومتی و نهاد‌های نظارتی موظف به:

نظارت بر رعایت قیمت‌های مصوب
پیگیری شکایت‌های مردمی
مقابله با فروش غیرمجاز آرد، نایلون و دیگر محصولات جانبی.
اما در عمل، هیچ یک از این اقدامات به خوبی انجام نمی‌شود و این باعث افزایش فشار‌های اقتصادی بر مردم و افزایش یکسانی‌های اجتماعی شده است.

نان، یکی از ضروری‌ترین کالا‌های مردم است. اما این موضوع بعضی افراد را به فکر می‌کشاند که بتوانند از این فرصت برای سودجویی بیشتر استفاده کنند.

این سودجویی، نه تنها ناانصافی‌های اقتصادی را برجسته می‌کند، بلکه مردم را در معرض گران‌فروشی‌های ناعادلانه قرار می‌دهد.

برای مقابله با این شرایط، پیشنهادات زیر را مطرح می‌کنیم:

تقویت گشت‌های نظارتی در مناطق مختلف شهر
فعال‌سازی گزارش‌های سریع مردمی از تخلفات
تعیین سقف قیمت برای نان کنجدی و سایر انواع نان
بازدید‌های دوره‌ای از نانوایی‌ها
واکنش سریع‌تر و قاطع به تخلفات
همچنین، ایجاد سیستمی شفاف و عمومی از نظارت بر نانوایی‌ها می‌تواند شفافیت را افزایش دهد و فشار‌های مردمی را کاهش دهد.

نان، نان است، ولی نانوایی، نه!
در شرایطی که اقتصاد ایران با تورم بالا، رکود و فشار‌های زیادی مواجه است، نگه داشتن قیمت نان در سطح منصفانه یکی از مهم‌ترین اقدامات حفاظت از حقوق مردم است.

اما وقتی نظام نظارتی ضعیف عمل کند و قانون نرم‌گیر شود، این کالای اساسی هم به یک ابزار برای سودجویی تبدیل می‌شود.

این بحران نیازمند واکنش فوری است. چرا که نان نمی‌تواند کالای سودآوری برای چند فرد بی‌حساب‌شمار باشد و عامل فشار بر مردم مظلوم.

شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از راه دانا، تاریخ انتشار: 11خرداد1404، کدخبر:2103720، dana.ir