شعار سال: تله‌كابین گنجنامه نمی‌تواند درآمدزا باشد چراكه سرعت باد در همدان به ۱۲۰ كیلومتردر ساعت می‌رسد. آرامگاه بابا طاهر عریان به‌آهستگی جلوی چشم مسئولان میراث فرهنگی در میان دیوارهای هتل گم می‌شود. اداره میراث فرهنگی استان نیز به‌دلیل عدم‌توانایی، نتواسته‌‌ سهم میراث فرهنگی را از درآمد غار علیصدر جذب كند. هر روز در محوطه اصلی گنجنامه صخره‌برداری انجام می‌دهند، یك روز پاركینگ و روز دیگر بازارچه و سوئیت‌ می‌سازند. مسئولان به‌دلیل اینكه نمی‌خواهند ‌اشتباه خود را در سرمایه‌گذاری اشتباه و اتلاف بیت‌المال بپذیرند؛ به همین دلیل به‌هر طریقی می‌خواهند گنجنامه را سرپا نگه دارند .

همدان یا هگمتانه نخستین پایتخت ایرانیان؛ یادآور غار شگفت‌انگیز علیصدر، كتیبه‌های بی‌نظیر گنجنامه، شهر تاریخی هگمتانه، شیرسنگی و اشعار شیرین باباطاهر عریان است، هگمتانه را نیز دنیا به‌نام زادگاه و آرامگاه مشهورترین پزشك جهان،«بوعلی‌سینا»می‌شناسند.

بی‌شك این گنجینه ارزشمند، از هر شهری یك قطب گردشگری می‌سازد؛ اما همدان باوجود این گنجینه، تنها یك معبری برای گردشگران است. همدانی‌ها در این سال‌ها خواسته‌اند كه به یك مقصد گردشگری تبدیل شود. برای این كار پروژه‌های بسیاری اجرا كرده‌اند؛ پروژه‌هایی كه نه‌تنها به آن‌ها برای تبدیل شدن به مقصد گردشگری كمك نكرده بلكه موجب از بین رفتن شانس غار علیصدر برای ثبت در یونسكو برای همیشه، تخریب گنجنامه و از بین رفتن حریم منظر آرامگاه بابا طاهر عریان شده است.

تمامی این اتفاقات در سایه مدیریت خصولتی‌ها برای گنجینه با ارزش ایرانیان در همدان رخ داده و میراث فرهنگی نیز در این سال‌ها چشم‌های خود را روی این اتفاقات بسته است.

سهم همدان از علیصدر هیچ است؟!

یكی از مجموعه‌های گردشگری كه به‌تازگی حاشیه‌های فراوانی به‌دنبال داشته مجموعه غار علیصدر است. خبر واگذاری آن به بخش خصوصی آن‌هم تنها به‌مبلغ 700 هزار تومان، افكار عمومی را شوك زده كرد. حسین زندی، فعال میراث فرهنگی در همدان به «قانون» در این‌باره می‌گوید: «مالكیت غار علیصدر با اداره منابع طبیعی است.در سال 71 یك شركت سیاحتی به‌نام علیصدر آن را ثبت كرده است. 40 درصد از سهام این شركت متعلق به اداره میراث فرهنگی و 60 درصد از آن به مجموعه شهرداری و شورای شهر اختصاص دارد. در تمامی این 24 سال میراث فرهنگی درآمدی از این مجموعه نداشته است.»

این فعال میراث فرهنگی ادامه می‌دهد:«طی 24 سال گذشته مجموعه غار علیصدر به حیاط خلوتی برای مسئولان استان تبدیل شده؛ علیصدر یك شركت خصوصی است كه مدیرعامل آن توسط هیات مدیره انتخاب می‌شود. بسیاری از مدیران ارشد استانی در آن سهیم هستند كه در ظاهر خصوصی است اما در باطن دولتی است. تمامی درآمد غار نیز به شماره حساب شركت كه در اختیار مدیرعامل است، واریز می‌شود. اداره میراث فرهنگی استان نیز به‌دلیل عدم‌توانایی و نداشتن قدرت چانه‌زنی، نتواسته‌اند‌ سهم میراث فرهنگی را از درآمد غار علیصدر جذب كنند.»

مساله‌ای كه مطرح می‌شود این است كه آیا شهرداری در این 24 سال گذشته توانسته سهم خود را از درآمد غارعلیصدر دریافت كند؟ زندی در این‌باره خاطر نشان می‌كند:« مسئولان شركت علیصدر اعلام می‌كنند كه در این سال‌‌ها شركت سودی نداشته است اما براساس آمار مسئولان، تنها درآمد فروش بلیط سالیانه غار 19 میلیارد تومان بوده كه این مبلغ به‌جزو درآمد هتل و بازارچه صنایع‌دستی‌ مجموعه علیصدر است. اگر به‌گفته هیات مدیره شركت، علیصدر مجموعه زیان‌ده بوده و سودی برای‌ آن‌ها نداشته است چرا آن را واگذار نمی‌كنند و یا اینكه مجموعه را تعطیل نمی‌كنند تا بیشتر از این به غار آسیب وارد نشود.

درطی سال‌ها این شركت، علیصدر را از یك غار طبیعی به غار دستكن تبدیل كرده‌اند. در ابتدا غار یك ورودی بسیار كوچك به‌اندازه عبور تنها دو نفر داشت اما درحال حاضر حتی یك خوردو نیز می‌تواند تردد كند. این تخریب‌ها امكان ثبت جهانی را برای همیشه از غار علیصدر گرفت. چه خسارتی بالاتر از این می‌توانستیم به غار علیصدر وارد كنیم.»

علیصدر با 700 هزار تومان به خصولتی‌ها واگذار شد

پس از انتشار خبرواگذاری غار علیصدر به‌مبلغ 700 هزار تومان، دیوان محاسبات به این مساله ورود كرد. فیاض شجاعی، دادستان دیوان محاسبات، درباره این واگذاری گفت: «غار علیصدر همدان از آثار ملی ثبت شده و منحصر به فرد در کشور و حتی در دنیاست که اخیرا متوجه شدیم طبق تصمیمات مسئولان این استان، به‌طورغیرقانونی به شرکتی سیاحتی با نام علیصدر واگذار شده است. این شرکت، خصوصی است و حتی شماری از مدیران دولتی نیز در آن مسئولیت دارند. با ورود دیوان محاسبات استان با هماهنگی دیوان محاسبات کشور کارگروهی برای بررسی این واگذاری تشکیل شد که پس از بررسی ها ایراد دیوان محاسبات وارد شناخته و این واگذاری لغو شد. البته بهره‌برداری از این غار قابل اجاره دادن است و در قالب مقررات می‌توان آن را اجاره داد اما در بررسی‌ها مشخص شد حتی اجاره بهای سالانه آن را فقط ۷۰۰ هزار تومان تعیین کرده بودند درحالیکه درآمد این شرکت خصوصی از محل فروش بلیت دیدن این غار،سالانه ۱۹ میلیارد تومان است.»

دادستان دیوان محاسبات اطلاعات كافی نداشته

اما محمودرضا عراقی معاون عمرانی استاندار همدان با بیان اینکه اطلاعات کافی به دادستان دیوان محاسبات داده نشده است گفت:« واگذاری غیرقانونی غارعلیصدر به بخش خصوصی را به صراحت تکذیب می‌کنم. از 25 سال قبل براساس اصل 44 قانون اساسی غارعلیصدر از طرف دولت با بخش عمومی غیردولتی به‌صورت مشارکتی اداره می‌شد.» وی با اشاره به اینکه شرکت سیاحتی علیصدر خصوصی نبوده است، تصریح کرد:« 40 درصد سهام این شرکت مربوط به دولت، شامل سازمان ایرانگردی و جهانگردی بوده و 40 درصد سازمان همیاری شهرداری‌ها و 20 درصد شهرداری همدان در این شرکت سهم دارند.»

رییس هیات مدیره شرکت سیاحتی علیصدر با بیان اینکه غارعلیصدر تا چند سال پیش به طور کامل زیان‌ده بوده است، ادامه داد:« غارعلیصدر سالانه 2 میلیارد تومان سود داشته که تماما صرف هزینه‌ها شده و اگر تا کنونی سودی هم داشته حاصل دولت و شهرداری شده است. 300 کارگر و کارمند در مجموعه غارعلیصدر فعالیت دارند که درآمد غار هزینه‌ حقوق کارکنان، امور جاری غار و نگهداری و توسعه غار شده است.در غارعلیصدر اصلا بحث اجاره مطرح نیست و طرح این مساله کاملا اشتباه بوده و به‌نظر می‌رسد اطلاع کافی دراین‌باره به دادستان داده نشده است.اینکه گفته شده غارعلیصدر سالانه 19 میلیارد تومان درآمد دارد، باید این موضوع را هم درنظر گرفت که هزینه حقوق کارکنان این مجموعه 10 میلیارد تومان است و از طرفی سایر هزینه‌ها از جمله هزینه نگهداری، تعمیر، خیابان‌کشی و توسعه در قبال درآمد انجام گرفته و باهم توازن دارد.»

تیشه مسئولان بر ریشه گنجنامه

مسئولان همدانی درحالی از زیان‌ده بودن غار علیصدر سخن می‌گویند و این پتانسیل بالقوه گردشگری را رها كرده‌اند كه تمامی برنامه‌ریزی‌های خود را به پروژه‌ای كه هیچ سودی نداشت، اختصاص دادند. تله‌كابین گنجنامه ،پروژه‌ای كه كلنگ آن با حاشیه‌های فراوانی زده شد و پس از چند سال بی‌سود بودن آن محرز شد.

حسین زندی با اشاره به ماجراهای تله‌كابین گنجنامه می‌گوید: « این پروژه، علی‌رغم مخالفت‌های بسیار در كنار دو اثر ارزشمند كتیبه‌های گنجنامه و آبشار كه جزو آثار منحصربه‌فرد دوره هخامنشی است، اجرا شد. آن زمان دو هكتار از محوطه بالادست گنجنامه به شركت توریستی تفریحی گنجنامه واگذار شد. اما زیاده‌خواهی دوستانی كه سهام‌دار این شركت هستند تا جایی پیش رفت كه علاوه‌بر اینكه محوطه میدان را نابود كردند؛ هر روز در محوطه اصلی گنجنامه صخره‌برداری انجام می‌دهند، یك روز پاركینگ و روز دیگر بازارچه و سوئیت‌ می‌سازند. اعتراضات فعالان و دوستداران میراث فرهنگی همدان نیز به‌جایی نمی‌رسد چراكه گوش شنوایی برای آن نیست.»

مالك گنجنامه كیست؟

این فعال میراث فرهنگی یادآور می‌شود:« داستان واگذاری و مدیریت گنجنامه شباهت بسیاری به غار علیصدر دارد. درصدی از آن متعلق به بخش خصوصی و درصد دیگری نیز دولتی است اما مسئولان شفاف‌سازی نمی‌كنند كه متعلق به كدام نهاد و یا ارگان دولتی است تنها مدیرعامل شركت گنجنامه در آخرین اظهار نظر گفته‌اند كه تنها 25 درصد از این مجموعه متعلق به ایشان است.»

به‌هر قیمتی می‌خواهند گنجنامه سرپا بماند

زندی با اشاره به اینكه گنجنامه از همان ابتدا برای احداث تله‌كابین مناسب نبود، تصریح می‌كند:« تله‌كابین نمی‌تواند درآمدزا باشد چراكه سرعت باد در همدان بالای 80 كلومتر در ساعت است و به 120 كیلومتر نیز می‌رسد. در این شرایط شما نمی‌توانید سوار تله‌كابین شوید. علاوه‌بر این تله‌كابین در شهری به سود دهی می‌رسد كه گردشگرپذیر باشد. همدان، مقصد گردشگری نیست بلكه یك معبر گردشگری است.

باوجود همه این مسائل؛ مسئولان می‌خواهند از طریق وام و بودجه‌هایی كه به گنجنامه هر ساله تزریق می‌كنند، به‌ هر طریقی آنجا سرپا بماند چون نمی‌خواهند اشتباه خود را در سرمایه‌گذاری اشتباه و اتلاف بیت‌المال بپذیرند.»ورود فاضلاب مجموعه گنجنامه به رودخانه آن و مشكلات زیست محیطی آن، بخش دیگری از اصرار مسئولان براجرای طرح‌های غیركارشناسی است.زندی در این‌باره می‌گوید:«در ابتدا این پروژه دركنار تله‌كابین یك هتل نیز طراحی شده بود اما هیچ‌گاه قرار نبود كه شهربازی، رستوران و مجتمع‌های تجاری احداث شود. فاضلاب تمامی این مجموعه بدون تصفیه مستقیم وارد رودخانه گنجنامه می‌شود و بعد از آن وارد آب شرب همدان می‌شود. یكی دیگر از مشكلات گنجنامه ساخت شهربازی و مجتمع تجاری در حریم 70 متری كتیبه‌های ثبت شده گنجنامه است. متاسفانه تمامی این تخریب‌ها در سكوت اداره میراث فرهنگی همدان انجام می‌شود.»

آرامگاه بابا طاهر در میان دیوارهای هتل گمشده

میراث دیگری كه در همدان قربانی بی‌تدبیری مسئولان شده، آرامگاه بابا طاهر عریان است. آرامگاهی كه به‌آهستگی جلوی چشم مسئولان میراث فرهنگی در میان دیوارهای هتل گم می‌شود. به‌گفته زندی، هتلی در كنار آرامگاه بابا طاهر عریان ساخته شده كه سالانه بر طبقات این هتل افزوده می‌شود و حریم منظر آرامگاه از بین رفته است. او دراین‌باره می‌گوید:« این هتل بدون توجه به قوانین میراث فرهنگی، بر طبقات خود افزوده‌ است. این اقدام موجب شده که منظره آرامگاه باباطاهر عریان از زاویه جنوبی کور شود. هتل باباطاهر همدان، در ضلع شمالی میدان و حریم اصلی آرامگاه باباطاهر عریان قرار دارد و طبق مصوبات قانونی، هیچ بنایی نباید بلندتر از ساختمان آرامگاه ساخته شود.

بر پایه مصوبه قانونی سازمان میراث فرهنگی، تا شعاع ۱۵۰ متری حریم منظر بناهای تاریخی، نباید مجوز ساخت ساختمانی را داد که بلندتر از این بناها باشد. اگر گردشگری از سمت جنوب و تهران وارد استان همدان شود، به جای دیدن نمایی از آرامگاه باباطاهر با بنای یک هتل روبه‌رو می‌شود که چشم‌انداز آرامگاه را کور کرده است. این هتل علاوه‌بر مرتفع‌تر کردن این بنا، نمای آن را با استفاده از آلومینیم ، نوسازی کرده‌اند. این در حالی است که باید در ساخت و ساز اطراف بناهای تاریخی، از مواد متناسب با معماری بومی استفاده شود.»

میراث با ارزش ایرانیان در هگمتانه با قدمتی سه هزار ساله به‌راحتی زیر تیغ خصولتی‌ها در سكوت مسئولان تخریب می‌شود و آب از آب تكان نمی‌خورد در این میان هم صدای اندك فعالان و دوستداران میراث فرهنگی نیز به‌جایی نمی‌رسد.

با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از پایگاه خبری همدان نامه(همدان بلاگ) ، تاریخ 5 دی 95، کد مطلب: 854: www.hamadanblog.mihanblog.com