شعار سال: بر اساس اطلاعات سازمان خواربار جهانی (FAO) در سال 2016 میلادی، نخل خرما در 38 کشور جهان پرورش یافته است. سطح زیرکشت بارور نخیلات جهان در این سال معادل یک‌میلیون و 353 هزارو 161 هکتار، میزان تولید برابر هشت‌میلیون 460 هزارو 444 تن و متوسط عملکرد جهانی شش‌هزارو 252 کیلوگرم در هکتار است. ایران از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان خرما در دنیا به‌شمار می‌رود که به لحاظ رتبه‌بندی، در بین کشورهای تولید‌کننده خرما از نظر تولید بعد از کشور مصر و از نظر سطح زیرکشت بارور بعد از کشور عراق در رتبه دوم جهان قرار دارد. براساس آمارنامه وزارت جهاد کشاورزی در سال 1395، سطح زیرکشت خرما در کشور معادل 250 هزارو 137 هکتار (سطح زیرکشت بارور 211 هزارو 987 هکتار)، میزان تولید برابر یک‌میلیون و 163هزارو 495 تن و متوسط عملکرد کشوری معادل پنج‌هزارو 489 کیلوگرم در هکتار است. حدود 99 درصد از خرمای تولیدی کشور به‌ترتیب در استان‌های سیستان و بلوچستان، جنوب استان کرمان، فارس، کرمان، بوشهر، خوزستان، هرمزگان و مابقی در سایراستان‌های خرماخیز به‌دست می‌آید. طی سالیان گذشته ایران از لحاظ مقدار صادرات همواره جزو 10 کشور برتر صادر‌کننده خرمای جهان بوده است. از کل سطح زیرکشت خرمای جهان 38هزارو 744 هکتار (معادل 2/9 درصد) به‌صورت ارگانیک پرورش می‌یابد. بیش‌ترین سرانه مصرف محصولات ارگانیک در جهان با بیش از 200 یورو مربوط به سوئیس و دانمارک است و بیش‌ترین سهم بازار محصولات ارگانیک مربوط به دانمارک (9/7 درصد)، لوکزامبورک (8/6 درصد) و سوئیس (8/4 درصد) است. براساس آمار ارائه شده توسط آیفوآم (IFOAM)، در سال 2016 میلادی ایران با 18هزار و 871 هکتار سطح زیرکشت محصولات ارگانیک در بین 178 کشور دنیا در رتبه 80 قرار دارد. 

در میان کشورهای تولید‌کننده خرمای ارگانیک، ایران دارای رتبه پنجم است. روند توسعه سطح زیرکشت محصولات ارگانیک در جهان رو به افزایش است، با وجود این چالش‌های زیادی در این‌خصوص وجود دارد؛ ازجمله افزایش تقاضای جهانی برای مصرف محصولات ارگانیک (حدود 90 درصد از فروش در شمال آمریکا و اروپا)، گسترش استانداردها و این واقعیت که اراضی مناسب کشاورزی در جهان در حال کاهش است. این بدان معنی است که نگرانی‌هایی در زمینه کمبود عرضه این محصولات وجود دارد و در آینده تقاضا بر عرضه پیشی خواهد گرفت. همین مسأله موید اهمیت حرکت به‌سمت تولید خرمای ارگانیک و دست‌یابی به بازارهای جهانی این محصول است. نتایج مطالعات حوزه صادرات بیانگر این است که سلیقه بازارهای هدف صادرات، به خرمای ارگانیک متمایل است و این امر ضرورت حرکت به‌سمت تولید خرمای ارگانیک جهت تصاحب بازارهای بین‌المللی را نشان می‌دهد. روند توسعه سطح زیرکشت محصولات ارگانیک در جهان رو به افزایش است، حدود 43/1 میلیون هکتار از زمین­های کشاورزی در سراسر جهان تحت مدیریت ارگانیک هستند. از طرفی محصولات درختی باغبانی حدود 1/2 درصد کل زمین­های یعنی حدود 500 هزار هکتار را تشکیل می‌دهند. در این مناطق شامل مرکبات، میوه‌های گرمسیری و نیمه‌گرمسیری به‌ترتیب با 44، 61 و 74 درصد از کل سطح زیرکشت به‌صورت ارگانیک تولید می‌شوند.

اهداف تولید خرمای ارگانیک:

- مدیریت نخلستان سازگار با محیط زیست و بدون اثرات جانبی.

- کنش متقابل میان بهبود سطح سلامت مردم همسو با چرخه‌های زیست‌محیطی.

- گسترش اثر سامانه‌های تولید فرآوری ارگانیک خرما بر توسعه اجتماعی و بوم‌شناختی.

- افزایش سودآوری و ماندگاری زیست‌بوم محصول خرما.

- نگهداری و توسعه بلندمدت حاصلخیزی خاک بستر نخلستان­ها.

- حفظ تنوع ژنتیکی در سامانه تولید و پیرامون آن، مشتمل بر حفاظت ارقام نخل خرما.

- توسعه کاربرد درست و مراقبت شایسته از همه موجودات زنده درون نخلستان.

- کاربرد هرچه بیش‌تر منابع تجدید شونده در تولید خرما.

- کاهش و به حداقل رساندن هرگونه آلودگی در مدیریت نخلستان.

- فرآوری خرمای ارگانیک با استفاده از منابع تجدید شونده.

- تولید فرآورده‌های ارگانیک زوال‌پذیر زیستی.

- رفع نیازهای اساسی یک زندگی با کیفیت، همراه با احساس رضایت از یک محیط کار سالم برای همه افراد درگیر در کار تولید و فرآوری خرمای ارگانیک.

- پیشرفت در راستای یک زنجیره کامل از تولید، فرآوری و توزیع که برآورنده عدالت اجتماعی و نیز پاسخگوی بوم‌شناختی باشد.

- استفاده بهینه از نیروی انسانی در مناطق خرماخیز.

- کمک به برقراری امنیت غذایی متناسب با رشد جمعیت.

- ایجاد و افزایش درآمد و اشتغال به‌ویژه در مناطق خرماخیز.

- حفاظت و حمایت از منابع طبیعی و محیط زیست نخلستان­ها.

تحلیل بازده اقتصادی تولید خرمای ارگانیک

آمارهای جهانی نشان می‌دهند که میزان تولید محصولات باغبانی ارگانیک در سال‌های اخیر سریع افزایش داشته است. میزان خرده‌فروشی مواد غذایی ارگانیک در ایالات متحده آمریکا در دو دهه اخیر سالانه 10 تا 12 درصد رشد داشته است. افزایش میزان تقاضای مصرف‌کنندگان باعث تشویق باغداران به تولید محصولات باغبانی ارگانیک شده است. نخل‌داری ارگانیک در چارچوب قوانین تولید این محصول عمل می‌کند و به این طریق به اهداف باغبانی ارگانیک نظیر حفاظت از محیط‌زیست، استفاده از منابع پایدار و عدالت اجتماعی کمک می‌کند. تحلیل سودآوری نخل‌داری ارگانیک معمولاً براساس تجزیه و تحلیل نسبت هزینه و سود ساده انجام نمی‌شود و متغیرهایی نظیر خدمات زیست‌محیطی، اجتماعی و فرهنگی در این تحلیل­ها محاسبه می‌شوند. سودآوری نخل‌داری ارگانیک حتی بدون محاسبه ارزش مالی مزایای زیست‌محیطی آن و با در نظر گرفتن سرعت رشد تولید محصولات غیر ارگانیک، در بعضی موارد مشابه یا بالاتر از نخل‌داری متعارف است. بالاترین ضرایب افزایش قیمت مربوط به ارقام صادراتی ایران یعنی ارقام استعمران، زاهدی، شاهانی، خضراوی و کبکاب بوده است که در شرایط غیرارگانیک دارای ارزش صادراتی بالایی نبوده‌اند. معیارهای صدور گواهینامه ارگانیک، کشور تولید‌کننده یا بازاری است که در آن محصول به فروش می­رسد. گواهی می‌تواند برچسب رسمی «گواهی ارگانیک» در ایالات متحده آمریکا یا «BIO» در اتحادیه اروپا باشد که مترادف بوده و نشان دهند مدیریت ارگانیک باغی است که 36 ماه بدون استفاده از مواد ممنوعه میوه را تولید و برای فروش در بازار عرضه کرده است. استانداردهای ارگانیک در مناطق و کشورهای مختلف متفاوت است. با این حال پیشرفت‌هایی در هماهنگی و یکسان­سازی صورت گرفته است. بسیاری از کشورهای در حال توسعه قوانین و مقررات ملی خود را ندارند و تولیدات این کشورها پس از دریافت گواهینامه‌های معتبر از اتحادیه اروپا، ایالات متحده آمریکا یا هر دو معتبر هستند؛ چراکه این دو منطقه، مقصد اصلی صادرات میوه‌های ارگانیک ازجمله خرما هستند.

سایت شعار سال، با تلخیص و اضافات برگرفته از سایت روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار 21 تیر 97، کد مطلب: 47083، www.sabzineh.org