شعار سال: 70درصد سطح زمین را آب پوشانده اما از این میزان تنها 12.5درصد آب شیرین بوده و تنها سه دهم درصد این آب شیرین در دسترس انسان است.

با این حال کارشناسان معتقدند که استفاده بی رویه از منابع آبی، الگوی نامناسب مصرف و تغییرات آب وهوایی در آینده زمین را با چالش کم آبی مواجه خواهد کرد به طوری که آب اصلی ترین موضوع کشمکش کشورهای جهان خواهد بود.

کشور ایران نیز که بر روی کمربند خشک و نیمه خشک زمین قرار گرفته از بحران بی آبی مصون نیست؛ ایران حدود یک درصد جمعیت جهان را در خود جای داده و 1.1 درصد از مساحت خشکی‌ها متعلق به این کشور است و این در حالی بوده که منابع آب تجدیدشونده آن تنها 0.36 درصد منابع تجدیدشونده جهان است.

اما وضعیت کهگیلویه و بویراحمد در روزگاری به نسبت کشور بسیار مطلوب بود و این استان با مساحتی یک درصدی، به واسطه قرار گرفتن در میان کوهستان های زاگرس جنوبی حدود هشت درصد آب کشور را در اختیار داشت.

بارش متوسط سالیانه 536 میلیمتر باران در کهگیلویه و بویراحمد (با دو ناحیه سردسیری و گرمسیری) به همراه آب برف های قله های دنا، تامر، نور، خامی، خائیز، ساورز و حجال موجب ایجاد بیش از هزار چشمه فصلی و دائمی در کوهپایه های زاگرس مرکزی و جنوبی شده بود.

در این میان 18 چشمه دائمی و پرآب با تخلیه سالانه 495 میلیون متر مکعب آب می جوشیدند و صدها نهر و رودخانه می زایدند و این رودخانه ها در مسیر پر پیچ و خم خود چهار رود پر آبشار، مارون، زهره و خیر آباد را بوجود آورده بودند.

اما در روزگار ناخوش و دست نامهربان طبیعت و بشر امروزی حال مردم استان به خصوص نیمه گرمسیری استان باید تابستان های داغ و سوزان را در کم آبی بگذرانند و تشنه لب بمانند و زمین های کشاورزی آنها هم از بی آبی خشک شود و یا آنقدر از آب های زیر زمینی برداشت کنند تا دیگر چیزی در زمین باقی نماند.

کهگیلویه وبویراحمد که روزگاری میانگین بارش سالانه در آن به بالای ۷۰۰ میلیمتر می رسید و حدود ۱۰ درصد آب‌های جاری کشور را در خود جای می داد هم اینک میانگین بارش در برخی مناطق آن حتی حتی به 200می متر نمی رسد ،موضوعی که باعث شده برخی از چشمه های پر اب آن از دامنه های سترک دنا تا دشت های چرام همچون چشمه بلقیس و عمران خشک شوند.

بر اساس برخی خبرها و نمودارها پنج خشکسالی پیاپی در چهار ایستگاه هواشناسی استان نشان از این دارد که دامنه خشکسالی در سرزمینی که روزی به سرزمین آب معروف بود بیشتر از گذشته شده و همین موضوع باعث شده که این دامنه خشکسالی ضرر های فراوانی را به منابع آبی و زیر زمینی این استان وارد کند.

سال زراعی هر سال اول مهر شروع و ۳۱ شهریور سال بعد به پایان می‌رسد که طی این دوره خشکسالی یا «دوره کم‌آبی» دوره ممتدی است که طی آن یک منطقه با کمبود در منابع و ذخیره آبی مواجه است.

بر اساس برخی نمودارها میانگین بلند مدت بارش در شهر یاسوج مرکز استان ۸۰۴ میلیمتر در گذشته بوده است که طی سال‌های زراعی ۱۳۹۲تا 1396 میانگین بارش در این شهر بین ۷۱۲ تا ۵۲۴ میلیمتر ثبت شده است.

موضوعی که نشان می دهد که میزان بارش در الین شهر پر بارش کشور به میزان قابل ملاحظه ای کاهش داشته که همین موضوع باعث ذبرخحی از چشمه ساران و حتی رودخانه دائمی و کم آب شدن برخی از چاه های تأمین کننده آب شرب این شهر شده است.

بررسی‌ها و مطالعات شرکت آب منطقه‌ای حکایت از کاهش میزان نزولات جوی در هشت سال گذشته در این استان دارد به‌طوری که میانگین بارش‌ها در این مدت نسبت به بلند مدت و از سال زراعی ۱۳۵۱ تا ۱۳۹۵ حدود ۵۰ درصد کاهش یافته است.

میانگین بلند مدت بارندگی در استان از ۴۳ سال قبل تاکنون افزون بر ۶۷۵میلی متر معادل حدود ۱۰ هزار و ۴۷۴ میلیون مترمکعب اعلام شده است.

بر اساس مطالعات کارشناسان آب منطقه‌ای ،حدود ۴۵ درصد از این میزان تبخیر می‌شود و جزء بارندگی‌های مفید محسوب نمی‌شود و از مجموع ۵۷٫۳ درصد بارش‌های مفید نیز حدود ۵۵ درصد از این میزان نیز تبدیل به روان آب و تشکیل سیلاب می‌شود.

همچنین ۴۴ درصد بارش‌های مفید معادل دو هزار و ۶۱۳ میلیون متر مکعب سهم حوزه‌های آبریز و سفره‌های زیرزمینی در کهگیلویه و بویر احمد می‌شود.
افزون بر ۳۰۰ میلیون متر مکعب از این میزان از طریق چشمه‌ها برداشت و مورد بهره برداری قرار می‌گیرد و مابقی آن یعنی حدود ۲ هزار و ۳۱۳ میلیون مترمکعب دیگر از طریق چشمه‌ها و قنات‌ها تخلیه می‌شود.

سدهایی به نام کهگیلویه وبویراحمد اما به کام دیگران
هرچند که برخی ایجاد سد بر رویدخانه پر آب و دائمی این استان را یکی از راه حل های بهره برداری و استفاده خوب از آب در زمان خشکسالی می دانند، اما آن چیزی که معلوم است سدهایی در این استان وجود دارند که به کام دیگران است و هیچ سودی برای این استان نداشته است.

سدهای احداث شده وموجود در این استان نیز طی این سال ها اگر چه نام کهگیلویه و بویراحمد را یدک می کشند اما کمترین استفاده و بهره ای را برای این استان که اکنون با بحران کم آی مواجه شده داشته اند.

به عنوان مثال سدهای کوثر، مارون و چم شیر اگرچه زمین های کهگیلویه و بویراحمد را به زیر آب می برند اما بخش زیادی از آب هایشان نصیب پایین دست می شود.

آخرین نمونه از این سدها، سد در دست ساخت خرسان سه است که نه تنها مرهمی بر زخم های محرومیت مردم این استان نیست بلکه نمکی بر زخم هایشان خواهد بود و با به زیر آب بردن ۱۷ روستا تنها آوارگی و بی خانمانی را برای آنها به ارمغان می آورد.

گرچه بارها مسئولان این استان سهم کم استان از سدهای موجود را فریاد زده اند ولی آمارها همچنان نشان می دهد که حق کهگیلویه وبویراحمد در میزان استفاده از آب سدها و رودخانه ها پایمال شده است.

یکی از برنامه های راهبردی دولت و وزارت جهاد کشاورزی که در برنامه پنج ساله ششم نیز پیش بینی شده توسعه باغات در بیش از ۵۰۰ هزار هکتار اراضی شیبدار و با بازدهی کم اقتصادی است.

در همین زمینه بیش از ۱۰۰ هزار هکتار از این میزان در استان کهگیلویه وبویراحمد پیش بینی شده که بر اساس آن تولید سالانه انواع محصولات باغی در استان کهگیلویه وبویراحمد افزون بر ۲۷۰ هزار تن است.

سطح زیرکشت باغ های این استان که تا قبل از سال ۹۲ حدود ۳۴ هزار هکتار بود هم اینک به بالای ۴۳ هزار هکتار رسیده است.

میزان تولید نهال از حدود ۹۰۰ هزار اصله هم اینک به بیش از سه میلیون اصله نهال در سطح باغات رسیده است موضوعی که می توان گفت با افزایش روز افزون بی آبی در دامنه های دنا موجوب ایجاد ضررها و زیان های زیادی به باغداران خواهد شد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از شبکه تحلیلی و اطلاع رسانی صبح زاگرس، تاریخ 30 مرداد 97، کد مطلب: 110100:www.sobhezagros.ir