شعار سال: خالی شدن برخی روستاها از جمعیت، از بین رفتن پوشش گیاهی و قابلیت کشاورزی خاک و رشد فزاینده بیکاری و ایجاد ریزگردها مولود بیابانی شدن اراضی هستندودر سال های اخیر به دلیل خشکسالی های مداوم و بهره برداری بیش از اندازه از سفره های آب زیرزمینی شاهد رشد اراضی بیابانی در کهگیلویه وبویراحمد بوده ایم.

هدروی آب دربخش کشاورزی

این درحالی است که بیشترین حجم بیابانی شدن اراضی این استان مربوط به شهرستان های گچساران و بهمئی است که امروز از کانون های بحرانی به شمار می روند،خشکسالی و کاهش سطح آب های زیرزمینی، چرای بیش از اندازه و بدون حساب و کتاب دام ها در مراتع و جنگل ها، از بین بردن پوشش گیاهی، بهره برداری از منابع طبیعی بدون در نظر گرفتن مسائل زیست محیطی، هدررفتن آب در بخش های کشاورزی و کشت های غیر اصولی از مهمترین عوامل بیابان زایی در نگاه کارشناسان است.

عوامل بیابان زایی درکهگیلویه و بویراحمد

هرچند استفاده بی رویه از آب یکی از مهمترین عوامل بیابان زایی در شهرستان جنوبی این استان است که متاسفانه در دهه های اخیر حفر چاه های بی حساب و کتاب درگچساران و نیز استفاده بی رویه از آب های زیرزمینی و زیر کشت بردن زمین ها، سطح آب چاه ها با افت حدود 20متری مواجه شده است.

عدم مدیریت منابع آب

باید توجه داشت که بالا بودن مصرف سرانه آب در کهگیلویه و بویراحمد نسبت به متوسطه کشور، وجود تعداد زیادی چاه‌های غیرمجاز کشاورزی و صنعتی در این استان، رایج بودن کشت محصولات پرمصرف مانند ذرت و هندوانه حکایت از این واقعیت تلخ دارد که مدیریت مصرف این مایع حیاتی مورد توجه جدی شهروندان نیست.

براساس آمار آب و فاضلاب شهری کهگیلویه و بویراحمد سرانه مصرف آب آشامیدنی در این استان 20 تا 25 درصد از سرانه مصرف کشور بیشتر است درحالی که سرانه مصرف آب آشامیدنی در سطح کشور 120 تا 150 لیتر در شبانه روز است.

افزایش بیابان زایی درسرزمین آب ها

هر چند استان کهگیلویه و بویراحمد به دلیل وجود رودخانه‌های خروشان، چشمه ساران و آبشارها به سرزمین آب‌ها شهرت دارد اما کاهش بارندگی‌ها، استفاده بی رویه از سفره‌های آب زیرزمینی و خارج شدن به بخش عمده‌ای از روان آب‌ها زنگ خطر خشکسالی در آینده نزدیک را به صدا درآورده است.

اگرچه مسئولان در سال‌های اخیر با اجرای طرح‌های آبخیزداری، پلمپ چاه‌های آب غیرمجاز و جداسازی آب فضای سبز و آب آشامیدنی و برنامه ریزی برای کاهش کشت محصولات پرآب گام‌های خوبی برای تغییر الگوی مصرف برداشته اند اما مشارکت همگانی مردم در این عرصه لازمه پیشگیری از تهدیدهای کم آبی است.

بیابان شدن 40 هزار هکتاردرکهگیلویه و بویراحمد

این درحالی است که مسئولان و کارشناسان کهگیلویه و بویراحمد با اشاره به بیابانی شدن 40 هزار هکتار از زمین‌های جنوب و غرب این استان و تداوم روند خشک شدن جنگل‌های انبوه بلوط معتقدند که کاهش خسارت‌های پدیده خشکسالی‌ و ریزگردها به عنوان یک تهدید زیست محیطی نیازمند برنامه ریزی مطلوب‌تری است.

فرهام جلیلی، رئیس منابع طبیعی و آبخیزداری گچساران در گفت وگو با این پایگاه خبری تحلیلی در این خصوص می گوید:400 هزار هکتار عرصه منابع طبیعی در این شهرستان وجود دارد که از این میزان 10 درصد تحت تاثیر فرسایش آبی است.

ایجادجنگل های دست کاشت

وی می افزاید:در صورت تامین پنج میلیارد ریال اعتبار طرح بیابان زدایی در این شهرستان اجرا خواهد شد که تاکنون یک هزارو 500 هکتار از مراتع گچساران زیر پوشش جنگل دست کاشت قرار گرفته است.

جلیلی درادامه تصریح می کند:سال گذشته با اجرای هلالی های آبگیر 160هکتار از زمین های بیابانی و فقیر این شهرستان احیاء شدکه احداث این هلالی های آبگیر موجب ذخیره 80 هزار متر مکعب آب و اصلاح، تقویت و بارورسازی خاک بود.

وی بیان می کند:شرایط لازم برای اجرای این طرح این است که زمین باید بدون پوشش و یا حداقل پوشش و شیب کمتر از 20 درصد و خاک دارای نفوذ پذیری باشد که میانگین هلالی هایی که تاکنون در شهرستان اجرا شده به قطر 5 متر، طول 10 متر و ارتفاع پشته 80 سانتی متر است که هر هلالی می تواند 10 مترمکعب آب در خود جای دهد.

گسترش فقرو مهاجرت ازمشکلات بیابان زایی

رئیس منابع طبیعی و آبخیزداری گچساران نیز می گوید: فرسایش خاک ناشی از باد یا آب، از بین رفتن پوشش گیاهی، افت کمی و کیفی آب های زیرزمینی، خشک شدن قنوات، کم شدن میزان بارندگی، از بین رفتن یا کوچ حیات وحش، کاهش حاصلخیزی خاک، هجوم ماسه های روان، بیکاری و گرسنگی، گسترش فقر و مهاجرت از جمله مشکلات ناشی از بیابان زایی است.

وی می افزاید:90 درصد از اراضی شهرستان گچساران را عرصه‌های ملی تشکیل می‌دهد که از این میزان 70 درصد مرتع و جنگل است320 هزار هکتارمرتع و 115هزار هکتار جنگل در گچساران وجود دارد وگونه‌های جنگلی بادام، بلوط و بنه بیشترین وسعت جنگل‌های این شهرستان را به خود اختصاص داده‌است.

رئیس منابع طبیعی و آبخیزداری گچساران درادامه اظهارمی کند:بیش از یکهزار و 500 هکتار جنگل دست کاشت در این شهرستان وجود دارد که از این میزان 300 هکتار در دولت تدبیر و امید ایجاد شده است.

تجربه یک دوره خشکسالی درکهگیلویه و بویراحمد

به گفته کارشناسان هواشناسی کهگیلویه و بویراحمد میزان بارندگی در این استان در سال زراعی جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته 66میلیمتر کاهش یافته است میزان بارندگی سال زراعی جاری در سی سخت483.8،یاسوج 422.2،لیکک 311.1،دهدشت 283.4،دوگنبدان 179.3 ومنطقه امامزاده جعفر گچساران 176.8 میلیمتر بوده است.

بر اساس آخرین آمارها میانگین بارندگی بلندمدت در یاسوج 804.2، سی سخت 686.6، گچساران 430.2، دهدشت 491.4، لیکک 358.9 و منطقه امامزاده جعفر گچساران نیز 423.7 میلیمتر است که باید توجه داشت که کهگیلویه و بویراحمد یک دوره خشکسالی را تجربه می‌کند.

150هزارهکتار از اراضی درمعرض بیابانی شدن

این درحالی است که گودرزباقری فرد،معاون فنی منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد می افزاید:150 هزار هکتار از مراتع این استان در شهرستان های گرمسیری گچساران و بهمئی در معرض بیابانی شدن است وهم اکنون 40 هزار هکتار از مراتع شهرستان های گچساران و بهمئی تبدیل به بیابان شده است.

ایجادکانون های گردو خاک

وی با اشاره به فرسایش خاک و امکان ایجاد کانون های گرد و خاک در صورت انجام نشدن طرح های بیابان زدایی تصریح می کند:احیای این منابع طبیعی نیازمند همت مضاعف مسئولان استانی و ملی برای تخصیص اعتبار و تامین نیروی انسانی متخصص است و مسئولان با هدف اختصاص اعتبارات بیابان زدایی، این استان را در ردیف مناطق بیابانی کشور قرار دهند.

خطر بیابانی شدن عرصه‌های طبیعی

معاون فنی منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد می گوید: وزش بادهای شدید، پوشش گیاهی فقیر و ناچیز، کاهش بارندگی، شور شدن خاک و اختلاف‌های شدید دمای شب و روز از عوامل مهم در ایجاد خطر بیابانی شدن عرصه‌های طبیعی است.

وی می افزاید: اجرای طرح‌های آبخیزداری، احیا و کاشت جنگل و هماهنگی و بهره برداری، مشارکت جوامع محلی و سازمان‌های مردم نهاد، ایجاد کمپینگ های حفاظت از منابع طبیعی و بهره‌برداری مناسب از نقش سازمان‌ها و دستگاه‌های مختلف اجرایی و خدماتی از مهمترین راهکارهای مقابله‌ای در این زمینه است.

بیماری خشکیدگی بلوط

باقری درادامه اظهارمی کند: بیماری خشکیدگی بلوط از دیگر تهدیدهای جنگل های این استان دانست که براساس آخرین آمار تاکنون 100 هزار هکتار از جنگل های بلوط کهگیلویه و بویراحمد دچار خشکیدگی شده است وبراساس برآوردهای کارشناسی سالیانه 10 تا 20درصد به وسعت جنگل های بلوط دچار بیماری خشکیدگی افزوده می شود.

طرح های پیشنهادی برای جلوگیری از بیابان زایی

وی تصریح می کند: برای جلوگیری از بیابانی شدن ۴۰ هزار هکتار از اراضی استان طرحی آماده و به استانداری و سازمان جنگل‌ها ارائه شده و منتظر کمیته فنی سازمان هستیم که امیدواریم کمیته فنی سازمان جنگل‌ها در زمینه اجرایی شدن طرح پیشنهادی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان برای جلوگیری از بیابانی شدن این اراضی در کمترین زمان ممکن اقدام کند.

باقری‌فرد می افزاید: این استان دارای یک میلیون و ۵۰۰ هکتار مساحت بوده که از این میزان یک میلیون و ۴۲۶ هزار و ۳۰۰ هکتار آن یعنی ۸۷ درصد آن جزو منابع ملی است،این استان بعد از استان‌های شمالی بیشترین پوشش جنگلی را دارد.

معاون فنی منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمدبیان می کند: ۵۳ درصد مساحت این استان جنگل بوده که وجود این ظرفیت، شرایط مطلوبی را برای توسعه گردشگری به عنوان یکی از مهمترین محورهای توسعه فراهم کرده است.

باقری‌فرد ادامه می دهد:در سند توسعه استان به خاطر جنگل‌های زیبای این استان به عنوان یک پارامتر مناسب در زمینه توسعهگردشگری یکی از مهمترین محورهای توسعه بحث گردشگری لحاظ شده و در اولویت برنامه کاری مدیران ارشد استانی است.

صیانت از منابع ملی

وی تصریح می کند: وظیفه اصلی اداره منابع طبیعی و آبخیزداری حفاظت، صیانت و بهره برداری از منابع ملیبوده و البته این اداره به عنوان یک دستگاه اجرایی در زمینه‌های دیگری از جمله احیامراتع و جنگل و عملیات آبخیزداری نیز فعالیت دارد.

با این تفاسیر جدی گرفتن فرآیند بحران آب و همچنین مدیریت صحیح منابع آبی و نیز جدی گرفتن پدیده های محیط زیستی در کهگیلویه و بویراحمد از جمله وظایف دشوار مسئولین و شهروندان است که برای تحقق آن نیاز به آموزش فراگیر و همچنین برنامه ریزی جهت کاهش مصرف آبی است.

امروز در بسیاری از نقاط کهگیلویه و بویراحمد پدیده بیابان زایی در جریان است و این پدیده در ناحیه های جنگلی و مراتع نیز وجود دارد و نباید تلاش برای بیابان زدایی را تنها به بخش هایی از مناطق استان منحصر کرد زیرا امروز همه اکوسیستم ها در حال تخریب و تبدیل به بیابان هستند که باید چاره اندیشی های لازم در این زمینه انجام شود.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از پایگاه خبری آفتاب جنوب ، تاریخ انتشار 1 مرداد 97، کدمطلب:74188، www.aftabejonoob.ir