شعار سال: تلاش هاي قانوني پايگاه ميراث فرهنگي الموت هم نتوانست عرصه و حريم منظري الموت را از باغ -ويلاسازي ها نجات بدهد تا آن طور كه «حميده چوبك» سرپرست كاوش هاي باستان شناسي مي گويد: «پرونده منظر فرهنگي الموت نتواند از فهرست موقت ميراث جهاني خارج و راهي ثبت در فهرست جهاني يونسكو شود.» مشكلات جهاني شدن اسماعيليان در ديلمان به همين جا ختم نمي شود. ويلاسازان به دنبال ساخت يك جاده روي صخره هاي مشرف به قلعه حسن صباح براي رسيدن به ويلاهايشان هستند!

پاييز رنگ ريز و برگ ريز «الموت» بر بلنداي روستاي «گازرخان» آنقدر زيبايي دارد كه تيم باستان شناسي سخت مي تواند چهره زشت آن چيزي كه زير باغ هاي گيلاس در بلندي هاي اين كوه جا خوش كرده است را به همگان ثابت كند. پاييزي كه هر سال با تصرف بخشي از زمين هاي منابع طبيعي، توسط اهالي دامن زرد و نارنجي اش را بيشتر روي صخره هاي الموت مي كشاند. همه چيز از برنامه سازمان ميراث فرهنگي در اواسط دهه 80 براي ايجاد بومگردي ها در گازرخان شروع شد. مجوزي كه با استقبال روستائيان روبه رو شد. آنها ابتدا در خانه هايشان را به روي گردشگران داخلي و خارجي باز كردند. بعد شروع كردند، روي خانه ها، طبقاتي مجزا براي گردشگران ساختند. پاي گردشگران كه سفت تر از قبل شد به سمت بلندي ها رفتند تا آن طور كه چوبك مي گويد:«براي خود خلوتگاه داشته باشند.» بومگردي قرار بود راهي براي حفاظت از محيط زيست و منابع طبيعي الموت باشد اما گازرخاني ها با ويلاسازي، معناي توسعه پايدار آن را خدشه دار كردند.

«حميده چوبك» انگشت اتهام را به سمت برخي از نهادهاي استان مي كشاند. او در پاي پاييزي كه مسير گردشگري به الموت را صد چندان زيبا كرده مي گويد:«نهاد مسئول با گرفتن مبلغي بيش از پنج ميليون تومان از هر كشاورز، زمين هاي بالاي كوه را به آنها واگذار كرده!» بعد هم مي پرسد:«مگر اين كوه ها جزو منابع طبيعي نيستند؟ اما چرا همين كه يك كشاورز و باغدار ادعا مي كند كه زمين اين محدوده براي اوست، فورا به او مجوز مي دهند؟»

او ريشه درختكاري در بلندي هاي الموت را اواسط دهه 80 مي داند. در دولت احمدي نژاد براحتي به آنها مجوز دادند تا هر جا دلشان خواست كاشت كنند. مقايسه مشاهدات در اين دو بازه زماني يعني سال هاي 85-86 و سال 97 نشان مي دهد كه كاشت باغ هاي گيلاس چهره الموت را كاملا تغييرداده! گازرخاني ها وسط شيارهاي كوه هم درخت گيلاس كاشته اند. باغ هايي كه براحتي نمي توان به سمت آنها رفت. با شلنگ هاي بزرگ آب را به بالاي كوه برده اند. كشت را هم از «گردو» به «گيلاس» تغيير داده اند. گيلاس به گفته حميده چوبك آب بيشتري مي خواهد. چوبك به آنها پيشنهاد داده كه از آبياري قطره اي استفاده كنند اما منابع طبيعي پاي كار نمي آيد چون اعتقاد دارد كه نمي توان مردم را مجبور كرد تا هزينه كنند! چوبك روش غرقآبي را باعث رانش زمين در اطراف قلعه الموت مي داند. همين مساله مشكل جدي تري را پيش پاي اسماعيليان در ديليمان براي رسيدن به فهرست جهاني يونسكو قرار مي دهد. باغداران با بردن منبع آب و زدن حوضچه به بالاي كوه باز هم حريم منظري قلعه حسن صباح را زخم زده اند! هيچ اعتراضي هم از سوي محيط زيست شنيده نمي شود. منابع طبيعي هم كه خود جاده صاف كن اهالي براي كاشت باغ در شيار كوه ها و صخره هاي اطراف شده!

آنطور كه «چوبك» مي گويد: «اين پرونده تنها به ثبت قلعه حسن صباح محدود نمي شود. آنها منظر فرهنگي الموت را در فهرست موقت جهاني قرار داده اند.» اما ويلاهاي روي ستيغ كوه به آنها مي گويد كه جهاني شدن قلعه حسن خان و منظر فرهنگي الموت به احتمال قوي خيال خامي بيش نيست! چوبك مي گويد: «ما در «اندج» به بومي ها مجوز گردشگري و بومي گردي داده ايم. گردشگر در آن ساكن شود و اطراف را هم ببيند اما اهالي مي خواهند روي كوه براي گردشگر ويلا بسازند!» «اندج» نخستين مكان در الموت است كه حسن صباح پنهاني به آن وارد مي شود و شروع به تبليغ مذهب اسماعيليه مي كند.

چوبك، الموت را يكي از مناطق مهم تاريخي- فرهنگي سرزمين ايران مي داند كه جايگاه ويژه مذهبي، تاريخي، فرهنگي و طبيعي دارد. او در 13 سال كاوش توانسته است كه منظر فرهنگي الموت را در فهرست موقت ميراث جهاني به ثبت برساند اما مشكلاتي روي صخره هايش ريشه زده اند كه نمي گذارد الموت به جلو داري «حسن صباح» به فهرست جهاني يونسكو بپيوندد. دخل و تصرف ها در جدال با قانون عرصه و حريم الموت را خط زده اند. اين عرصه حريم به گفته چوبك به همه دستگاه ها ابلاغ شده اما نتوانسته است از حريم اسماعيليان دفاع كند.

كشاورزان روي اراضي «خشكه چال» هم باغ كاري كرده اند. به گفته اين باستان شناس در خشكه چال نبايد ساخت و ساز مي كردند. تا يك دهه پيش بافت روستا به اراضي پايين صخره اي كه قلعه حسن صباح روي آن است محدود مي شد! اين مساله را حميده چوبك يادآوري مي كند و مي گويد: «اما مردم ثروتمند شده اند و الان ويلا و باغ مي خواهند. مي خواهند خلوتگاه خودشان را داشته باشند» آن بافت روستايي كه جمع بود و مردم در سايه صخره هاي بلند كنار هم خانه مي ساختند تا در امان باشد، ديگر كاربردشان را از دست داده! به گفته چوبك، «عليرضا آشناگر» معاون سياسي و امنيتي استانداري قزوين به الموت مي آيد تا از نزديك با مشكلات آنجا آشنا شود. ساخت و ساز ها او را متعجب مي كند. چوبك مي گويد:«آقاي آشناگر مي گفت چطوري اين اتفاق ها افتاده است؟!» چوبك از اين فرصت استفاده مي كند و تمام ضوابط و مشكلات الموت را در نامه اي به اطلاع او مي رساند. معاون سياسي و امنيتي استان هم ضوابط را به دستگاه ها و فرمانداري ابلاغ مي كند. در اين ابلاغيه رعايت حريم و عرصه منظر فرهنگي الموت را ضروري مي خواند و خواستار برخورد با متخلفين مي شود. چوبك و همكاران وي، روي حمايت هاي قانوني معاون سياسي امنيتي استان حساب ويژه اي باز كرده اند. او مي گويد:«يك دهه پيش در الموت 12 مستثنيات وجود داشت كه خيلي مشكلي با آنها نداشتيم. اما اهالي شروع كردند براساس عرفي كه داشتند، زمين ها و صخره هاي اطراف را تقسيم كردند.» اهالي براساس همان عرف توانسته اند از دادگاه حكم بگيرند. چوبك مي گويد: «در حالي كه قرار بود اين عرصه ها غير از مستثنيات، دراختيار ميراث فرهنگي قرار بگيرد.» تعيين عرصه و حريم الموت در سال 81 را هم به هيچ گرفتند. او مي گويد: «اين عرصه و حريم مصوب و اعلام قانوني حقوقي شده است. بنابراين بايد به عنوان يك قانون بالا دستي اجرا مي شد و دادگاه راي جديدي را نمي داد.» اما دادگاه راي را پس از بررسي پرونده به نفع اهالي داد. به هرترتيب ويلاسازان كه حالا پنجره هايشان چشم در چشم قلعه حسن صباح دارد، به دنبال ساخت يك جاده هستند. جاده اي كه ميراث فرهنگي جلوي آن ايستاده. اما ويلاسازان به «حميده چوبك» گفته اند تو بالاخره مي روي و ما جاده را تا جلوي ويلاهايمان خواهيم كشاند! حميده چوبك آنقدر در اين سال ها قانون شكني ديده كه بگويد: «احتمالا برد با آنهاست.»! حالا اين سوال پيش مي آيد كه آيا ويلاسازان اجازه مي دهند پاي حسن صباح و يارانش به يونسكو برسد؟ حسن صباحي كه بهانه رونق گردشگري و بوم گردي در روستاي گازرخان شد!

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از بانک اطلاعات نشریات کشور، تاریخ 5 آبان 97، کد مطلب: 3821745:www.magiran.com