شعارسال: وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی سیدعباس صالحی چندی پیش در احکامی جداگانه مدیران و دبیران جایزه شعر فجر را معرفی کرد. برخلاف سالهای گذشته، این لیست با مواجهه منفی کمتری روبهرو شد و حضور چند شاعر شناخته شده در حوزه شعر معاصر که وابستگی حزبی، گروهی و یا سیاسی آنها از وجه شاعرانه و جایگاه ادبیشان پیشی نمیگرفت میتوانست بارقه امیدی تلقی شود برای جشنوارهای که امسال قرار است برگزار شود. این امیدواری میرود که امسال خروجی این جشنواره، نه به نفع فرد و افرادی با گرایشهای خاص، که به نفع شعر باشد و ظرفیت بخشی به شعر معاصر ایران؛ و حتی معرفی شاعرانی تازه نفس، که شعرهایشان امکاناتی برای ادبیات امروز ایران پیش رو میگذارد. وزیر در اولین حکم خود بهمن ساکی و مهدی قزلی را به عنوان «دبیران علمی سیزدهمین جشنواره بینالمللی شعر فجر» و جعفر ابراهیمی، عباس احمدی، بهزاد خواجات، حکیمه دبیران، محمد سلمانی، محمدکاظم کاظمی، جواد محقق و سیدعلی میرافضلی را به عنوان اعضای هیأت علمی سیزدهمین جشنواره بینالمللی شعر فجر منصوب کرد.
بیمها و امیدها
چهرههایی که به
عنوان اعضای هیأت علمی جشنواره امسال معرفی شدهاند اصولاً شاعرانی نوگرا در حوزهها
و ژانرهای مختلف شعری هستند که این امید را همانطور که گفته شد میدهد تا امسال
نه جشنوارهای کلیشهای و از پیش تعیینشده بلکه جشنوارهای خلاق با خروجیهای
بهتر داشته باشیم. بهزاد خواجات ، با اشاره به اینکه طی
سالهای گذشته هم انتخابها در جشنواره فجر انتخابهایی بیراه نبوده، میگوید:
«جشنواره شعر فجر اگرچه بسیار دیرتر از جشنواره فیلم و تئاتر و موسیقی و... قامت
برافراشت اما تاکنون چندان انتخابهای ناسازی نداشته و میتواند مانند عرصه سینما
و تئاتر طیفهای وسیعتری را به آشتی با خود درآورد چرا که شعر و فرهنگ به تمامی
آشتی است. این چشمانداز، هم همتی از سوی رسمیت جشنواره میطلبد و هم ارادهای از
سوی شاعران، تا بدانیم در دیاری که حرف اول مادر، لالایی شاعرانه است و حرف آخر،
سوگسرود جدایی، آن قدر فرصت و فضا هست که هر کس شعر خود را بخواند.» خواجات
درباره لزوم انتخاب درست هیأت داوری و علمی و ادبی هر جشنوارهای معتقد است: «شعر
حرکت مستقل خود را دارد و باید هم ، چنین باشد و اگر مجمعی بخواهد قدر این شعرپویانِ
نجیب را در بستر پاسداشت شعر بداند و بگذارد باید بتواند تلاشهای شعری یک گستره
زمانی را ویترین و نمایه کند و یاریگر دشواریهای شاعران در نشر آثارشان در دورانی
که مخاطب ما اندک است و... باشد. پس جشنوارهها میتوانند و وجه درست این التزام
به یقین در نتایج داوری خود را نشان خواهد داد و بِهگزینی داوران بر اساس چند
شاخص به اعتلای هر جشنوارهای میافزاید.»
خواجات این قدرشناسی نسبت به شعر و شاعران را یکبار در سال و آن هم فقط در جشنوارههایی مانند شعر فجر را نقد میکند و با گلایه از این اتفاق میگوید: «قدرخواهی و قدردانی از شعر و ادبیات نباید تنها به جشنوارهها خلاصه شود و سازگاری گسترده و طولانی مدت باید برای آن در نظر گرفت که در بستر این برنامههای مدون ایدههایی اجرایی و عملی برای یاریرساندن به شاعران و ناشران که استوانهها و سازندگان فرهنگند اندیشید و بهنحوی از آنها حمایت مادی و معنوی کرد. اگر چنین نباشد، به موازات جشنوارهها، شاعرانی جشنوارهای ظهور خواهند کرد و در این پیله تنگ، ادبیات رعنای ما با تمام تنوع و تکثر خود، به چشم نخواهد آمد.»
رویکرد انتخاب آثار
بهمن ساکی دبیر
علمی سیزدهمین جشنواره شعر فجر نیز درباره تفکری که در انتخاب اعضای هیأت داوران
وجود داشته میگوید: «تغییر تعداد اعضای هیأت داوران از سه به پنج نفر، باعث میشود
تا در میان نگرشهای مختلفی که در جامعه ادبی وجود دارد، به جمعبندی بهتری برسیم
و نتایج داوری برای کتابهایی که از مجرای نگاه پنج نفر میگذرد قطعاً به صحت و
دقت نزدیکتر است.»او در پاسخ به این سؤال که با توجه به نقدهای واردشده به برخی
دورههای گذشته جشنواره شعر فجر، چه رویکردی برای اینکه انتخاب آثار براساس ارزش
اثر باشد و نام پدیدآورنده در برگزیده شدن یا نشدن تأثیری نداشته باشد، میگوید:
«این طبیعی است که هر جشنوارهای در پی نتایجش، مخالفان و موافقانی داشته باشد و
عملاً اقناع جمعی با وجود فضاهای متکثر و متنوع ادبی، در نتایج ممکن است به آسانی
حاصل نشود؛ اما میتوان به معدل و میانگینی قابل قبول نزدیک شد. نمیتوانم نظر دقیقی
بدهم که در دورههای پیشین مبنای انتخاب شخص پدیدآورنده بوده و یا اثر، که البته این
مسأله را بعید میدانم که نام پدیدآورنده تأثیری داشته. در همه دورهها حضور
نداشتم؛ اما در آن دو دورهای که بهعنوان داور حضور داشتم اینگونه نبود. در میان
کاندیداهای مرحله نهایی نام کسانی هم وجود داشت که پیش از آن نشنیده بودم و متولدین
پایان دهه ۵۰ و ۶۰ بودند و طبعاً در اینباره نمیشود حکم کلی داد. طبیعی است اگر
نامی بتواند به واسطه قوت اثری که تولید کرده و در جامعه ادبی متواتر شده و با اقبال
نسبی نیز مواجه شده، خود را به جامعه ادبی تحمیل کند؛ اما با این حال، این شرط نه
لازم و نه کافی است. فراموش نکنیم که انتخاب نهایی از میان کتابهای یک دوره زمانی
بسته و مشخص است و مقایسه و قضاوت کتابها در این چارچوب زمانی صورت میگیرد.»
ساکی درباره اتخاذ رویکردی متفاوت برای جشنواره امسال هم میگوید: «من با تغییر رویکردهایی که به سود شعر و نتایج آن تمام می شوند، موافقم و همیشه بر آن اصرار داشتهام که بخشی از آن در ترکیببندی تعداد و نگرشهای ادبی داوران با نظر هیأت محترم علمی جشنواره اعمال شده است. از طرفی هم وارد کردن تغییرات ناگهانی به جشنوارهای مثل فجر که یک آییننامه مشخص دارد، سخت است و نیاز هم نیست که بهطور مداوم و پیوسته تغییراتی را در ساختار جشنوارهای که رو به پیشرفت و تعالی است ایجاد کنیم و شاید خیلی منطقی نباشد؛ تغییرات باید تدریجی و اقتضایی باشد.» دبیر علمی سیزدهمین جشنواره شعر فجر در پایان در پاسخ به سؤالی درباره رویکرد جشنواره برای رشد استعدادهای جوان هم میگوید: «برنامههایی توسط بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان در طول سال و بهطور مستمر برای جوانان برگزار میشود، که در چارچوب پاسخگویی من به عنوان دبیر علمی جشنواره نیست، اما در جشنواره شعر فجر در دورههای گذشته جوانان بسیاری برنده این جایزه بودهاند که کتابشان تا مراحل نهایی بالا آمده و دیده شده است.»
به یاد قیصر شعر
امسال قرار است سیزدهمین جشنواره شعر فجر روز چهارشنبه (۱۲ دیماه) بهطور رسمی از گتوند خوزستان افتتاح شود. در این برنامه که از کنار مزار زندهیاد قیصر امینپور آغاز میشود، علاوه بر محسن جوادی، معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بهمن ساکی دبیر علمی سیزدهمین جشنواره شعر فجر، محمدعلی بهمنی، پرویز بیگی حبیبآبادی، عبدالجبار کاکایی، اسماعیل امینی، علیرضا قزوه، محمود اکرامیفر، محمدکاظم کاظمی و جواد محقق به عنوان دبیران دورههای پیشین حضور خواهند داشت. در ادامه، از ساعت ۱۵ محفلی در تالار قیصر امینپور برپا خواهد شد که دبیران دورههای گذشته این رویداد ادبی و شاعران استانی به شعرخوانی خواهند پرداخت. دوازدهمین جشنواره بینالمللی شعر فجر سال گذشته کار خود را از شهر کرمانشاه آغاز کرد و پس از برگزاری محافلی در اقصا نقاط کشور، ششم اسفندماه 96 در شهر تبریز (پایتخت گردشگری کشورهای اسلامی در سال ۲۰۱۸) به کار خود پایان داد.
سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه ایران، تاریخ انتشار: 11دی1397 ، کدخبر: 495744: www.iran-newspaper.com