شعار سال: سیدمحمد بطحایی، وزیر آموزش و پرورش در صفحه شخصی‌اش در توئیتر از ارسال نامه‌ای در ارتباط با تبلیغات پرتعداد و ناسالم برخی موسسات در ر

سانه‌ها به رهبر انقلاب خبر داد.

متن توئیت‌ها از این قرار است:

1- چندی پیش نامه‌ای را به محضر رهبری معظم انقلاب درخصوص تبلیغات پرتعداد و ناسالم برخی موسسات در رسانه‌ها نوشتم که مورد‌لطف و نظر مساعد ایشان قرار گرفت و دستورات موثری در این‌باره صادر کردند.

2- از وزارت ارشاد و برادرم جناب دکتر صالحی خواسته‌ام تا صدور مجوز برای کتب کمک‌درسی را منوط به تایید کارشناسان آموزش و پرورش کند. ‎

3- به برادر عزیزم مهندس رحمانی، وزیر محترم صمت نیز اعلام کردم از نظر وزارت آموزش و پرورش تخصیص ارز دولتی و حمایتی برای کاغذ کتب کمک‌درسی هیچ توجیهی ندارد و ارز مربوط صرف تامین سایر اقلام شود.

4- در نامه‌ای به برادر عزیزم دکتر علی‌عسگری نیز با استناد به نص صریح قانون خواسته‌ام هرگونه تبلیغات در این زمینه با مجوز وزارت آموزش و پرورش انجام پذیرد.

خوانش این چند خط بررسی دوباره گردش مالی در این حوزه را به تفکیک مراجع و مراحل مربوطه ایجاد می‌کند، اینکه مثلا گردش مالی و هزینه موسسات خصوصی برای تبلیغات تلویزیونی چقدر می‌شود و چه حجمی از درآمد را عاید صداوسیما می‌کند.

اینکه به صورت اختصاصی در سال 97 موسسات خصوصی و ناشران کتب کمک‌آموزشی چه میزان کتاب چاپ کرده‌اند و ارزش ریالی اینها چقدر شده است.

اینکه برای چاپ و تولید و توزیع کتاب‌های کمک‌آموزشی موسسات کنکوری و... چه میزان کاغذ مصرف شده و این کاغذ‌ها که با ارز دولتی دراختیار این ناشران قرار گرفته چقدر هزینه روی دست آنها گذاشته و چه میزان سود آنها را تامین کرده است؟ و...

درآمد چندصدمیلیاردی صداوسیما

یکی از رسانه‌ها آبان امسال گزارشی با عنوان «درآمد چند صدمیلیاردی صداوسیما از پخش برنامه‌های کنکوری» منتشر کرد؛ گزارشی که صرفا به برنامه‌های کنکوری اشاره کرده بود و در آن حرفی از تبلیغات مستقیم موسسات کنکور و آگهی‌های میان‌برنامه‌ای این موسسات خصوصی و ناشران آموزشی نبود. البته این هم دلیل روشنی داشت و آن هم این بود که این نوع تبلیغات بنا بر ساعت و زمان و طول مدت‌پخش و برنامه قبل و بعد آن و هزار و یک مولفه و متغیر دیگر ارزش و بهای متفاوتی دارند و حساب و کتاب آن به این سادگی‌ها نیست و اطلاعات و جزئیات آن هم در دسترس نیست.

در این گزارش نوشته شده بود آموزش‌ها و مشاوره‌های مربوط به برنامه‌های کنکوری شامل 13 برنامه می‌شود که 12 مورد آن تلویزیونی و تصویری است و یک برنامه هم در رادیو این کار را پیش می‌برد و به تبلیغ موسسات کنکوری و بی‌عدالتی آموزشی دامن می‌زند. این برنامه‌ها به جز جمعه‌ها هر روز از صداوسیما پخش می‌شود و میانگین هرکدام یک ساعت طول می‌کشد که در ماه چیزی حدود 252 ساعت صرف تبلیغات غیرمستقیم موسسات کنکوری و آموزشگاه‌های خصوصی می‌شود. همان‌طور که گفتیم این برنامه‌ها سوای تبلیغات مستقیم این موسسات است. بنابر اطلاعات موجود در این گزارش طبق تعرفه تبلیغات در صداوسیما برای برنامه‌های کنکوری جمع کل ۱۳برنامه در یک‌ساعت، دومیلیارد و ۲۸۹ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان و جمع کل ۱۳ برنامه در یک‌ماه، ۵۷۶ میلیارد و ۹۷۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان است (بدون احتساب تعرفه تکرار برخی از این برنامه‌ها). این یعنی موسسات کنکوری و موسسات آموزشی خصوصی ماهانه بیش از 500 میلیارد تومان هزینه تبلیغات تلویزیونی می‌کنند. سال گذشته هم خبری مبنی‌بر هزینه 300میلیاردی یکی از موسسات برای تبلیغات تلویزیونی منتشر شده بود.

اخیرا اخباری مبنی‌بر نصف‌شدن این میزان از تبلیغات هم منتشر شده است که به دلیل عدم‌آگاهی نسبت به حجم واقعی درآمد و هزینه‌های این موسسات و برنامه‌ها نمی‌توان درباره حجم کاسته‌شده از چرخه مالی این جریان نظری داد.

فروش 600 میلیاردی کتاب در هشت ماه

یکی‌دیگر از موضوعاتی که می‌تواند حجم بالای تبلیغات میدانی و خیابانی، تلویزیونی و رادیویی را توجیه کند یا حتی حال عزیمت به قم و دیدار برای مراجع را هم کوک کند، درآمد چندصدمیلیاردی از فروش کتاب‌های کمک‌آموزشی است؛ کتاب‌هایی که گاهی به جبر از سوی برخی معلمان به دانش‌آموزان تحمیل می‌شود که نه برگه امتحان‌شان را 10 کنند و از شر تجدید شدن رها شوند؛ سوای اینکه درکی از چرخه چندهزار میلیاردی این موسسات وجود داشته باشد یا نه.

بنا بر آمار موجود، در هشت ماهه نخست سال 97 به‌طور میانگین بیش از هفت‌هزار عنوان کتاب در کشور چاپ شده که از این تعداد بیش از هزار و 200 عنوان مربوط به کتاب‌های کمک‌آموزشی است. نسبت شمارگان کتاب‌های چاپ‌شده هم حجم بالایی از کتب چاپ‌شده را در حوزه کتب کمک‌آموزشی نشان می‌دهد، به‌طوری که بنا بر آمار موجود از 83 میلیون کتاب، 22میلیون مربوط به کتاب‌های کمک‌آموزشی است. این قیاس جایی جذاب‌تر می‌شود که سراغ ارزش ریالی کتاب‌های چاپ‌شده و فروش آنها به دانش‌آموزان می‌رویم. در این آمار، از هزار و 501 میلیارد تومان ارزش کتاب‌های چاپ‌شده، 600 میلیارد مختص کتب کمک‌آموزشی است. ناشران پرکار هم به ترتیب گاج، کانون فرهنگی‌آموزش (قلم‌چی)، الگو، خیلی‌سبز، سمت، مبتکران و... بوده‌اند.

حدود 1000میلیارد تومان پول کاغذ

نکته قابل‌تامل دیگر در پیام توئیتری وزیر آموزش و پرورش بند سوم آن بود که در آن به تخصیص ارز دولتی برای کاغذ چاپ کتب کمک‌آموزشی اشاره شده بود. یعنی سوای تمام تبلیغات و درآمدهایی که این موسسات از محل فروش کتاب‌ها دارند و علی‌رغم اینکه بسیاری از ناشران در حوزه‌های مختلف از دریافت کاغذ با ارز دولتی محروم‌ هستند، مافیای آموزشی به راحتی و در حجم بالا از ارز دولتی به منظور تهیه کاغذ خود بهره‌برداری می‌کند.

حجم دقیق مصرفی ناشران حوزه کمک‌آموزشی مشخص نیست، اینکه هر ناشر برای چاپ کتاب‌هایش از چند بند کاغذ استفاده می‌کند مشخص نیست، اما یادم هست چند وقت پیش و بعد از ماجرای دیدار ابوالفضل جوکار، مدیر انتشارات گاج با مراجع و گفت‌وگوی یکی از رسانه‌ها با او در ارتباط با این دیدار، جوکار درخلال صحبت‌هایش و در پاسخ به این سوال خبرنگار که از او پرسیده بود، در ردیف ۲۷ فهرست تحویلی به ناشران از شهریورماه که ارشاد منتشر کرده، انتشارات گاج ۲هزار و ۵۰۰ بند کاغذ دریافت کرده ‌است؟ گفت: «این عدد که جوک است. مصرف کاغذ من ۹۰۰هزار بند است. اصلا این رقم مصرف یک کتاب ماست که آن را هم من مصرف نکردم و به آقای اسماعیلی گفتم حاضرم پس بدهم که شما یک روزی این حرف را به من نزنید. این مثل یک نخود در آش است.»

همان‌طور که مشخص است، این آش انتشارات گاج 900هزار بند کاغذ مصرف می‌کند. با یکی از فعالان حوزه چاپ و انتشارات تماس گرفتم و او قیمت هربند کاغذ‌تحریر 80 گرمی اندازه 100 در 70 را 320هزار تومان گفت. بر فرض اینکه سایر ناشران پرکار هم که بالاتر عنوان شد، هرکدام یک‌سوم این مبلغ را هزینه کاغذ خود کنند، چیزی حدود هزارمیلیارد تومان تنها پول کاغذ این ناشران خواهد شد؛ کاغذی که بخشی از آن را بنابر اطلاعات وزارت ارشاد و وزارت صمت با ارز دولتی دریافت می‌کنند.

روحانی مدافع خصوصی‌سازی آموزش و پرورش

این اطلاعات و حساب و کتاب‌ها اما همه ماجرا نیست، تا اینجا از اظهارات بطحایی، وزیر آموزش و پرورش گفتیم و اطلاعات و آمارهایی را هم که در این‌باره وجود داشت و به دست می‌آمد، جمع‌آوری کردیم. نکته قابل‌تامل اما این تقلای وزیر درجهت خلاف رئیس است. روحانی بارها درارتباط با خصوصی‌سازی آموزش و پرورش سخن گفته و آن را تایید کرده است. یکی از این دفعات، اظهارات او در آیین گرامیداشت روز معلم در سال 96 بود که گفت: «آموزش و پرورش از حالت دولتی محض‌بودن به تدریج و قدم به قدم خارج شود.» روحانی آمار رشد 10درصدی مدارس غیردولتی را خوب دانست و گفت: «این رقم باید افزایش یابد، ما می‌خواهیم در آموزش و پرورش با کمترین هزینه، نوجوانان و جوانان را عالم کنیم، چه حالتی بهتر از اینکه با خرید خدمت این کار انجام شود و شما هم نظارت داشته باشید.» باردیگر روحانی در همین مسیر تایید خصوصی‌سازی آموزش و پرورش درجریان تقدیم لایحه بودجه سال 98 به مجلس شورای اسلامی گفت: «ما برای هر دانش‌آموزی به‌طور متوسط در سال آینده چهارمیلیون تومان از خزانه مردم و بیت‌المال هزینه می‌کنیم، البته به‌طور متوسط، درحالی که اگر دولت بخواهد این خدمت را از مردم بخرد و مردم خودشان این کار را انجام بدهند، حداکثر یک‌میلیون تومان می‌شود. چهاربرابر بیشتر از پول بیت‌المال برای یک دانش‌آموز هزینه می‌کنیم، درحالی که می‌توانیم این را ارزان کنیم.»

10درصد دیگر از دانش‌آموزان هم در سال تحصیلی آینده خصوصی شوند

قاسم احمدی‌لاشکی عضو کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی در واکنش به این صحبت‌ها گفت: «رئیس‌جمهور در ارائه لایحه بودجه سال 98 به مجلس در صحن علنی پیرامون موضوع آموزش‌وپرورش نکته‌ای فرمودند که دل میلیون‌ها معلم و دانش‌آموز را به درد آورد. سوای این اظهارات در لایحه بودجه 98 این‌طور آمده است که: «دولت مکلف است از ابتدای سال تحصیلی 99-98 سالانه 10 درصد از دانش‌آموزان تحت‌پوشش وزارت آموزش‌وپرورش را به صورت خرید خدمات از بخش غیردولتی واجد‌شرایط و ذی‌صلاح و به صورت آموزش رایگان علاوه‌بر تعداد دانش‌آموزان مشمول فعلی اداره کند. آیین‌نامه اجرایی این بند به پیشنهاد وزارت آموزش‌وپرورش و سازمان برنامه و بودجه، به تصویب هیات وزیران خواهد رسید.»

لاشکی در ادامه هم گفت: «گمان می‌کردم انقلاب ما برای اجرای اصل ۳۰ قانون اساسی و توجه به قشر آسیب‌پذیر است.»

خدمت خرید همان خصوصی‌سازی است

حمیدرضا حاجی‌بابایی، رئیس فراکسیون فرهنگیان مجلس هم در واکنش به سخنان رئیس‌جمهور و لایحه بودجه 98 به یکی از خبرگزاری‌ها گفته است: «رئیس‌جمهور هنگام تقدیم لایحه بودجه گفت هم‌اکنون به ازای هر دانش‌آموز چهارمیلیون تومان هزینه می‌کنیم و برای سال آینده در بودجه تعیین کرده‌ایم 10درصد دانش‌آموزان تحت‌پوشش خرید خدمات آموزشی از بخش غیردولتی قرار بگیرند. خرید خدمات به معنای خصوصی‌‌سازی است، یعنی استفاده از معلمان با حقوق 500 تا 700هزار تومان. هم‌اکنون با اجرای این طرح وضعیت نامناسبی را در برخی مدارس کشور داریم و ده‌هاهزار معلم توسط وزارت آموزش‌وپرورش در دو یا سه سال گذشته به‌عنوان خرید خدمات به کار گرفته شده‌اند. به جای اینکه شأن معلم ارتقا یابد، می‌خواهند معلم را با حداقل حقوق جذب کنند. خرید خدمات آموزشی برای 10درصد از دانش‌آموزان یعنی اینکه بیش از یک‌میلیون و 500 هزار دانش‌آموز را به بخش خصوصی واگذار کنیم.»

تناقض بین رئیس و وزیر

با جمع‌بندی اظهارات رئیس‌جمهور و برنامه‌ریزی دولت برای رشد خصوصی‌سازی در حوزه آموزش و پرورش و سخنان بطحایی، وزیر آموزش و پرورش این دولت و با علم نسبت به این نکته که رشد آموزش و پرورش خصوصی به رشد موسسات خصوصی و تکیه مدارس خصوصی بر کتاب‌های کمک آموزشی منجر می‌شود، می‌توان مدعی تناقض در سخنان و رفتار رئیس و وزیر دولت دوازدهم در حوزه آموزش و پرورش شد. البته ناشران خصوصی از طرفی مدعی هستند دغدغه آموزش و پرورش ایجاد عدالت آموزشی و حذف مافیای آموزشی نیست، بلکه آنها در یک فضای رقابتی نگران سود خود ذیل منابعی همچون انتشارات مدرسه و... هستند که خودش کتاب کمک‌آموزشی چاپ می‌کند و به‌فروش می‌رساند.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه فرهیختگان، تاریخ انتشار 9 دی 97، شماره: 2669