شعار سال: طی یک دهه گذشته به ویژه در سال‌های اخیر، کاهش بارش و خشک‌سالی‌های پی در پی خسارات بسیاری را به محیط زیست وارد ساخته و این مسأله در کنار عوامل دیگر مشکلات زیست‌محیطی مختلفی را در کشور از جمله استان مرکزی رقم زده است. با وقوع خشک‌سالی‌های پی در پی و کاهش شدید باران سالانه، منابع آب زیرزمینی در بخش‌های مختلف استان مرکزی دچار افت شدید شد و این مناطق تبدیل به دشت‌های ممنوعه و بحرانی شدند و این رخداد در نقاطی همچون دشت اراک تبعات زیست‌محیطی دیگر را نیز به بار آورده است. طی یک سال اخیر مکرراً در رابطه با مسأله بحران فرونشست زمین به ویژه در مناطقی از شهرستان اراک، توسط مدیریت بحران استان و متولیان امور منابع آبی هشدار داده شده و در برخی نقاط این شهرستان به ویژه در نزدیکی شهر اراک به عنوان پرجمعیت‌ترین محدوده شهری استان مرکزی، شاهد بروز مظاهر فرونشست زمین هستیم که نگرانی‌هایی را به دنبال داشته است. فرونشست زمین یکی از مهم‌ترین بحران‌های ناشی از خشک‌سالی و افت شدید منابع آب زیرزمینی است که این رخداد زیست‌محیطی اخیراً به صورت شکاف‌هایی در زمین در نقاط اطراف شهر اراک از جمله منطقه هزاوه مشاهده شده و در حقیقت زنگ خطر بروز این بحران را برای اراک به صدا درآورده است. در این میان همچنین وجود چاه‌های غیرمجاز و برداشت بی‌رویه از منابع آبی برای مصارف کشاورزی، عامل دیگری است که در کنار کاهش بارش و خشک‌سالی، بستر را برای تشدید افت منابع آب زیرزمینی فراهم کرده و عامل دیگری برای گسترش بروز بحران فرونشست زمین است. برخی از استان‌های کشور به عنوان مناطق مستعد فرونشست زمین شناسایی شده‌اند و مطالعاتی نیز در ارتباط با وضعیت این مناطق صورت گرفته که استان مرکزی در فهرست استان‌های مذکور نیست، اما به دلیل بروز این پدیده در نقاطی از استان ازجمله شهرستان اراک که یک محدوده جمعیتی بزرگ است، نیازمند چاره‌اندیشی و برنامه‌ریزی اصولی برای جلوگیری از گسترش بحران هستیم.

ضرورت کنترل حجم برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی دشت اراک

در این زمینه مدیرکل بحران استانداری مرکزیاظهار داشت: آنچه که در شهرستان اراک بحران فرونشست زمین و شکاف در برخی مناطق را به وجود آورده، کاهش سطح آب سفره‌های زیرزمینی این دشت است. حمید غیاثی افزود: این مسأله بر اثر برداشت‌های بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی رخ داده و خشک‌سالی و کاهش بارش نیز موجب افت بیش‌تر منابع آب زیرزمینی در سال‌های اخیر شده است. مدیرکل بحران استانداری مرکزی بیان کرد: در ارتباط با عوامل طبیعی همچون بارش کنترل ممکن نیست، اما لازم است عوامل قابل کنترل در این رابطه تحت مدیریت قرار گیرند که از جمله باید به ضرورت نظارت اصولی بر برداشت آب از منابع آب زیرزمینی، کنترل مصرف چاه‌های آب کشاورزی و برخورد جدی با چاه‌های آب غیرمجاز اشاره کرد. وی خاطرنشان ساخت: مسأله کنترل برداشت از منابع آبی در این راستا بسیار اهمیت دارد، بنابراین لازم است که موضوع نصب کنتورهای هوشمند روی چاه‌های آب کشاورزی توسط سازمان‌های مسئول و مرتبط به‌طور جدی پیگیری شود. در این زمینه گسترش سیستم آبیاری نیز بسیار اثرگذار است. مدیرکل بحران استانداری مرکزی عنوان کرد: این اقدامات پیشگیرانه و علاج قبل از واقعه بایستی در دستور کار قرار گیرد و چنانچه توجهی در این رابطه وجود نداشته باشد، فرونشست زمین در شهرستان اراک و همچنین دیگر نقاط در استان بیش از پیش و با تبعات بیش‌تر و بدتر بروز خواهد کرد.

شرق و شمال غرب دشت اراک مستعد بروز فرونشست زمین

در این رابطه همچنین معاون حفاظت و بهره‌برداری از منابع آبی شرکت آب منطقه‌ای مرکزی نیز گفت: هم‌اکنون در بخشی از نقاط شهرستان اراک، شاهد بروز شکاف‌هایی در زمین‌ها و اراضی هستیم که زنگ خطر محسوب می‌شود و باید مورد توجه قرار گیرد، چرا که عمق این نشست در برخی مناطق دشت اراک به بیش از پنج متر نیز رسیده است. محمود قدبیگی افزود: در حال حاضر برخی از نقاط شرق و شمال غرب شهرستان اراک با مشکل نشست زمین مواجه هستند که این مسأله تبعاتی را نیز از جمله کج شدن تأسیسات روی زمین، ایجاد خطر برای خطوط انتقال و غیره به دنبال داشته و طبیعتاً گسترش این مشکل خسارت‌های زیست‌محیطی و... عدیده‌ای را ایجاد خواهد کرد. معاون حفاظت و بهره‌برداری از منابع آبی شرکت آب منطقه‌ای مرکزی بیان کرد: بخش مهمی از این بحران به سبب کاهش شدید بارش به ویژه طی یک دهه اخیر رخ داده است. در چند سال اخیر سالانه سفره‌های آب زیرزمینی دشت اراک با ۶۰ سانتی‌متر کاهش عمق روبه‌رو بوده‌اند و به‌طور میانگین هر سال کسری یک میلیارد مترمکعبی منابع آبی در این محدوده وجود دارد. قدبیگی خاطرنشان ساخت: با توجه به وضعیتی که منابع آب زیرزمینی دشت اراک دارند، با بروز نگران‌کننده فرونشست زمین در این منطقه روبه‌رو هستیم، لذا عدم انجام اقدام اصولی برای کنترل برداشت از منابع آبی و افت بیش‌تر سفره‌های آب زیرزمینی، وضعیت فرونشست زمین را در این منطقه به شرایط بدتری خواهد رساند.

معاون حفاظت و بهره‌برداری از منابع آبی شرکت آب منطقه‌ای مرکزی عنوان کرد: در این زمینه ضروری است که وضعیت برداشت‌های مجاز از منابع آب کنترل و همچنین با جدیت از گسترش چاه‌های غیرمجاز جلوگیری شود که این مهم به ویژه در چند سال اخیر مدنظر قرار گرفته است. با توجه به این‌که بحران فرونشست زمین معلول عوامل طبیعی و انسانی است، می‌طلبد که در زمینه کنترل عوامل انسانی این مهم، تصمیمات اصولی اتخاذ و اقدام جدی انجام پذیرد، چرا که قطعاً تشدید این بحران در محدوده دشت اراک که میزبان پرجمعیت‌ترین شهر استان مرکزی و مرکز استان است، تبعات بسیار به دنبال خواهد داشت.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار 28 بهمن 97، شماره: 62537