طبق آمارهای سازمان پسماند تهران در سال 92، روزانه 7026 تن و در سال 96، روزانه 7489 تن پسماند از مناطق مختلف تهران جمع‌آوری می‌شد. آماری که روند افزایشی داشت. اگر چه انتظار می‌رفت با پیشرفت تکنولوژی و همگام با روند توسعه این آمار روند کاهشی داشته باشد ولی این چنین نشد. این آمار در سال جدید نیز رقمی افزایشی داشته و این یک گام به سوی عقب است.

چندی پیش پیروز حناچی، شهردار تهران از جمع‌آوری روزانه 9 هزار تن زباله از سطح شهر تهران و انتقال به جنوبی‌ترین منطقه در تهران یعنی آراد‌کوه خبر داد. این آمار شاید در ظاهر نسبت به جمعیت متمرکز در تهران طبیعی به نظر آید ولی اگر آن را در کنار انبوه زباله‌های انبارشده از قبل و در آینده قرار دهیم، هولناک می‌شود.

شاید افزایش جمعیت را دلیل موجهی برای این وضعیت بدانیم اما اینطور نیست. با یک مقایسه ساده با شهر‌های پرجمعیت دیگر جهان درمی‌یابیم که تهران تافته جدابافته نیست. کشورهای دیگر هم افزایش جمعیت و تمرکز جمعیت در یک منطقه را دارند، اما آنها با این مسئله به گونه‌ای دیگر روبه‌رو می‌شوند و پسماندهای تولیدی خود را مدیریت می‌کنند.

کشور‌های دیگر با پسماند‌هایشان چه می‌کنند؟

از راه‌های مقابله با پسماند در کشور‌های دیگر می‌توان به مالیات در قبال تولید زباله اشاره کرد. شهروندان برای میزان زباله‌ای که تولید می‌کنند، مالیات می‌پردازند.

تفکیک زباله راه دیگری برای مدیریت پسماند است که در کشورهای دیگر به خوبی به مردم آموزش داده شده و ابزار کنترل آن را در سطح خیابان‌ها و دیگر اماکن فراهم کرده‌اند.

در شمال ایتالیا، جداسازی زباله توسط مردم اجباری است؛ در رم، اگر مواد بازیافتی را از زباله‌ها تفکیک نکنید و در فاصله 500 متری منزل‌تان یک سطل زباله باشد، بیش از 619 یورو جریمه می‌شوید. اما در بخش‌های جنوبی این کشور، سیستم تفکیک، بیشتر بر بانک‌های بطری متکی است. بانک بطری محفظه بزرگی است که مردم بطری‌های خالی و دیگر اجسام شیشه‌ای را در آن می‌اندازند.

به لحاظ قانونی مردم آلمان ملزم به رساندن زباله‌های خاص مانند مواد شیمیایی به مراکز بازیافت هستند و اگر کسی این کار را نکند مرتکب جرمی اداری شده که البته در عمل به ندرت در این مورد پیگیرد قانونی رخ می‌دهد. این در حالی است که بر اساس نظرسنجی‌ها 90درصد آلمانی‌ها باعلاقه شخصی به جداسازی زباله‌ها می‌پردازند.

راه دیگر مدیریت پسماند بازیافت آن است. بیش از یک دهه است که در آلمان از پسماند‌ها برق تولید می‌کنند. به همین دلیل است که زباله را طلای کثیف می‌دانند و نه چالش و تهدید برای کشور. آلمان بالاترین نرخ بازیافت را در جهان دارد. اتریش در رتبه دوم است و پس از آن‌ها، کره جنوبی و ولز جای می‌گیرند. این کشورها حدود 52 تا 56 درصد از زباله‌های شهری‌شان را بازیافت می‌کنند.

قانون، راهی برای مدیریت پسماند

محمد درویش کارشناس محیط زیست در گفت‌و‌گو با اعتمادآنلاین دولت‌ها را در حل این معضل کم‌کار دانست و گفت: «به نظر می‌رسد اراده‌ای در دولت‌ها در طول چند دهه اخیر برای حل این مشکل وجود نداشته است. حل مشکل پسماند در کشور به مراتب به بودجه‌ای کمتر از سدسازی نیاز دارد، اما همیشه همه دولت‌ها می‌گویند بودجه‌ای برای حل مشکل پسماند نداریم. پسماندها منابع آبی و خاکی را آلوده می‌کند. این بهانه‌ای به دست سد‌سازها می‌دهد تا برای جبران افت کیفیت منابع آب، منابع کمی بیشتری را ذخیره کنند. به جای اولویت دادن به ساخت سدها برای تامین کمی آب، به مهار پسماندها، تصفیه پساب‌ها و ریشه‌کنی مشکل شیرابه‌ها و زباله‌ها بپردازند. در این صورت منابع آب و خاک آلوده نمی‌شود، از آلوده شدن حیات وحش جلوگیری می‌شود و زندگی سالم‌تری برای مردم رقم خواهد خورد.»

به عقیده این کارشناس محیط‌زیست، برای فرهنگ‌سازی در زمینه کاهش تولید پسماند باید قانون تصویب شود: «دولت باید مثل کشورهای دیگر به افراد حقیقی و حقوقی‌ای که پسماند کمتری تولید می‌کنند محرک‌های اقتصادی اختصاص دهد و برای کسانی که سرزمین را آلوده می‌کنند جریمه در نظر گیرد.»

در ایران سالانه چیزی حدود 350 تا 400 هزار تن در سال پلاستیک تولید می‌شود. پلاستیک به عنوان یک ماده تجزیه ناپذیر شاید صد یا شاید هزار سال در طبیعت باقی بماند. در ایران اما چه نظارتی برای کنترل این ماده تجزیه‌ناپذیر بر تولیدکننده‌ها و مصرف کننده‌ها می‌شود؟

حسین آخانی کارشناس محیط زیست در گفت‌وگو با اعتمادآنلاین در این‌باره گفت: «پلاستیک در تهران بیش از اندازه تولید می‌شود. بخش عمده‌ای از پسماندهای ما پلاستیک است. این حجم انبوه را می‌توان مثل خیلی از کشورهای دیگر کم کرد. در کشور‌های دیگر باید برای کیسه‌های پلاستیکی پول پرداخت کرد، یا بطری‌های آب معدنی و نوشابه را به مردم امانت می‌دهند. به این صورت که فروشنده‌ها پولی را از خریدار می‌گیرند و بعد از برگرداندن بطری، پول را پس می‌دهند. اما در ایران مسئولان وقت خود را برای پسماندهای آلی می‌گذارند. این‌گونه است که به این معضل رسیده‌ایم.»

پسماندها، مشکلی روی دیگر مشکل‌های پایتخت

به این ترتیب تهران در کنار مشکلات بزرگی از جمله آلودگی هوا باید با مشکل بزرگ پسماند‌ها نیز دست و پنجه نرم کند. پسماندی که می‌توان مانند برخی از کشورها از آن سود برد اما نه تنها از آن استفاده نمی‌بریم بلکه برای ما یک بحران جدی شده است. در حالی زباله‌ها برای ما یک چالش بزرگ است که در کشورهایی دیگری چون نروژ و سوئد زباله را از کشورهای دیگر خریداری کرده و پس از سوزاندن از آن برق تولید می‌کنند.

در ایران اما همچنان به روش سنتی با پسماندها مقابله می‌شود. اینجا همچنان برای مدیریت پسماند نه الزام قانونی برای مردم وجود دارد و نه فرهنگ‌سازی و آموزش قابل توجهی. هچنان زباله‌ها در حاشیه شهرها انباشته و یا دفن می‌شود. زباله‌ها چون تفکیک نمی‌شوند مشکلات بزرگ‌تری چون شیرابه را در پی دارند. روزانه 400 مترمکعب شیرابه زباله‌های تهران در مرکز دفن زباله آرادکوه تولید می‌شود. ناگفته نماند این فقط بررسی تولید زباله و شیرابه در تهران بود. در دیگر کلانشهرهای ایران نیز کم و بیش مشکلات پسماند وجود دارد. سال گذشته عیسی کلانتری، رئیس سازمان محیط زیست ضمن اینکه پسماند را معضل کل کشور دانست، گفته بود آبزیان همه رودخانه‌های شمال کشور به دلیل شیرابه‌ها و زباله‌ها از بین رفته‌اند.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از سایت اعتمادآنلاین ، تاریخ انتشار: 13 مرداد 1398 ، کدخبر: 326939 ، www.etemadonline.com