شعار سال: سومین مهلت ۶۰ روزه ایران به اعضای باقیمانده در توافق هسته‌ای در شرایطی به پایان می‌رسد که اروپا هیچ اقدامی برای تامین منافع اقتصادی ایران انجام نداده و آمریکا هم بر تحریم‌ها علیه ایران افزوده است. از این رو، ممکن است ایران، گام چهارم کاهش تعهدات هسته‌ای را محکم‌‎تر بردارد.

 دو روز تا پایان ضرب الاجل سوم ۶۰ روزه ایران به اعضای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) باقی مانده است. ایران بر استمرار کاهش تعهدات تاکید می‌کند. در مقابل، طرف‌های اروپایی، ضمن ابراز نگرانی از گام چهارم کاهش تعهدات، از ایران می‌خواهند که به اجرای تعهدات ادامه دهد.

راب مک ایر، سفر بریتانیا در ایران، روز شنبه، ویدئویی درباره برجام در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرد و گام چهارم تعهدات هسته‌ای را تلویحا در زمره «تصمیمات مهم» دانست. مک‌ایر گفت: «در هفته‌های آینده تصمیمات مهمی درباره آینده برجام پیش روی ایران خواهد بود. ما می‌خواهیم این تفاهمنامه باقی بماند.»

اروپایی‌ها نگران هستند که گام چهارم به فروپاشی برجام منجر شود. در همین رابطه، مک ایر افزود: «معتقدیم پیدا کردن یک راه حل دیپلماتیک بسیار ضروری، ولی ممکن است. اما در عین حال بسیار نامطلوب خواهد بود که ایران قدم‌هایی بردارد که باعث فروپاشی برجام شود.»

با توجه به اینکه اروپایی‌ها هیچ کاری برای جبران خسارت‌های اقتصادی ناشی از تحریم‌های آمریکا انجام نداده‌اند، برداشته شدن گام چهارم کاهش تعهدات تقریبا قطعی شده است. علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی، گفته است گام چهارم کاهش تعهدات هسته‌ای ایران توسط حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران، اعلام خواهد شد.

این اقدام در شرایط نسبتا متفاوتی انجام می‌شود. وساطت‌ها پایان یافته و اروپایی‌ها هم اقرار می‌کنند که نمی‌توانند خسارت خروج آمریکا از برجام را جبران کنند. مک ایر تصریح کرد که «خروج آمریکا از برجام ضربه بزرگی به این تفاهمنامه وارد کرده است و واقعا نمی‌توان تاثیر تحریم‌ها را برطرف کرد.» این در حالی است که فلسفه گام‌های کاهش تعهدات ایران این بود که اروپایی‌ها مجبور شوند کاری برای تامین منافع اقتصادی ایران انجام دهند. اما اروپایی‌ها، به جای اینکه مطالبات اقتصادی ایران را برآورده کنند، برای آغاز مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا وساطت کردند که البته در این وساطت هم شکست خوردند.

معنا و مفهوم گام چهارم کاهش تعهدات هسته‌ای

صالحی گفته است روحانی گام چهارم کاهش تعهدات هسته‌ای را اعلام خواهد کرد.

ایران تاکنون سه گام در زمینه کاهش تعهدات هسته‌ای برداشته است. اروپایی‌ها این گام‌ها را «سیاسی و سمبلیک» دانستند. چندی پیش یک دیپلمات فرانسوی با اشاره به گام چهارم ایران در ششم نوامبر به خبرگزاری رویترز گفت: «ششم نوامبر، چهارمین تخطی ایران خواهد بود. تاکنون، این (تخطی‌ها) سیاسی و سمبلیک بوده‌اند که تاثیر محدودی بر زمان گریز هسته‌ای دارند. اما هر چه بیشتر نقض کنند، گزینه‌ها و فضای کمتری خواهند داشت که بر زمان گریز هسته‌ای تاثیر نمی‌گذارند. پس از نوامبر، جهان به پایان نمی‌رسد، اما نجات توافق (هسته‌ای) بسیار سخت‌تر خواهد شد.»

اما پس از بازگشت تحریم‌های آمریکا و از بین رفتن منافع اقتصادی برجام، از نظر ایران دیگر نجات یا مرگ توافق هسته‌ای اهمیت چندانی ندارد. در حال حاضر برخی ناظران معتقدند که ایران در گام چهارم باید اجرای تعهدات جدی‌تری را متوقف کند و حتی سناریوی خروج از برجام و تعلیق همکاری با آژانس بین المللی انرژی اتمی را هم در دستور کار قرار دهد. چرا که در صورت توقف اجرای تعهدات غیرمهم، اروپایی‌ها ممکن است به بی‌عملی خود ادامه دهند. چنین سناریویی بر این فرض استوار است که توقف اجرای تعهدات جدی یا خروج از برجام، اروپایی‌ها را وادار خواهد کرد که منافع اقتصادی ایران را تامین کنند. اما تحقق سناریوی مزبور ممکن است اروپا را سر دوراهی تامین منافع اقتصادی ایران یا همراهی با آمریکا قرار دهد. در صورت همراهی اروپا با آمریکا، برداشته شدن گام چهارم می‌تواند به معنای مرگ تدریجی برجام و استمرار بی‌عملی اروپا در تامین منافع اقتصادی ایران باشد.

مضاف بر اینها، با حمایت آمریکا، دبیرکل جدیدی برای آژانس بین المللی انرژی اتمی، انتخاب شده که طبق برخی گزارش‌ها، دیدگاه‌های سختگیرانه‌ای نسبت به ایران دارد. رافائل ماریانو گروسی، دیپلمات آرژانتینی، به عنوان مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی انتخاب شده است. گزارش‌های رسانه‌ای حاکی از این است که آمریکا پشت پرده برای انتخاب گروسی لابی‌گری کرده است.

شعار سال،با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از پایگاه خبری تحلیلی فرارو،تاریخ انتشار:13آبان1398،کد خبر: 416812،fararu.com