شعار سال: این روزها بیشتر از هر زمان دیگری زباله‌های بهداشتی تولید می‌شود. ماسک‌هایی که برخی از شهروندان هنگام خروج از خانه و حضور در محیط‌های عمومی و پر خطر به صورت می‌زنند و باید هر 2 تا 3 ساعت یا چند ساعتی بیشتر آن را تعویض کنند، یا دست‌کش‌های یک‌بار مصرفی که برخی از شهروندان به دست می‌کنند و با هر بار تعویض ‌آن به میزان زباله‌های پلاستیکی در ایران می‌افزایند. از همه اینها خطرناک‌تر اما زباله‌هایی است که بیمارستان‌ها هنگام درمان بیماران مبتلا به کووید 19 تولید می‌کنند. زباله‌هایی که بخشی از آن شامل دست‌کش‌های یک‌بار مصرف، کلاه و روپوش‌های پلاستیکی،‌ ماسک‌های تنفسی، سرنگ‌ها و سوزن‌های تزریقی، سند‌ها و سرم‌ها و باندها و البته لخته‌های خون و... می‌شود. زباله‌های عفونی که خطرناک‌تر از هر فرد مبتلا به ویروس است .

زباله‌های عفونی چه می‌شود؟
براساس آمارهایی که پیش‌تر مسئولان محیط‌زیست ارائه کرده‌اند و البته بیشتر آنها مخصوص به استان تهرانی است که ۲۰ درصد بیمارستان‌ها و مراکز درمانی را دارا است، از 7500 تن زباله بیمارستانی که در کشور در شرایط عادی به صورت روزانه تولید می‌شود ۱۱۵ تن زباله پزشکی متعلق به استان تهران است. این زباله‌ها 25 درصد کل زباله‌های پزشکی است که از این میزان ۹۱ تن به بیمارستان‌ها و ۲۴ تن به مراکز درمانی مربوط می‌شود. سهم شهر تهران از 115 تن زباله پزشکی ۱۰۵ تن و سایر شهرستان‌های استان تهران 10 تن است. عمده پسماندهای پزشکی استان تهران اما براساس گفته‌های مسئولان محیط‌زیست در آراد کوه در جوار تل زباله‌های شهری دفن می‌شود محلی که در سال‌های اخیر نامش بسیار به گوش ما آشنا است. محلی که بارها نامش در لیست سیاه منشا بوی نامطبوع تهران آمده و بارها مردم مناطق جنوب تهران از بوی نامطبوعش شکایت کرده‌اند. حتی آوازه بوی بدش به گوش گردشگران خارجی نیز رسیده، گردشگرانی که از فرودگاه امام‏(ره) به سمت تهران بوی آن را استشمام کرده‌اند. براساس گزارش‌های منتشر شده و البته با استناد به سخنان سعید محمودی مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران، بخشی از این پسماندهای پزشکی که در آرادکوه امحا می‌شوند، بدون بی‌خطرسازی دفن می‌شوند. گرچه وزارت بهداشت این موضوع را رد می‌کند و می‌گوید که 95 درصد این زباله‌ها بی‌خطرسازی می‌شوند، اما در این سال‌ها بر سر اینکه چه کسی در زمینه جابه‌جایی و امحا و دفن این زباله‌ها مسئول است ارگان‌های مختلف در کشور در حال جدال با یک دیگر بوده‌اند. وزارت بهداشت و بیمارستان‌ها،‌ شهرداری و محیط‌زیست هرکدام موضوع زباله‌های پزشکی را به یکدیگر واگذار کرده‌اند. اما براساس قانون پسماند‌ها، سازمان حفاظت محیط زیست فصل الخطاب و ناظر پسماندها و بالطبع زباله‌های بیمارستانی است و وظیفه این سازمان این است که بر حسن رفتار سازمان‌های مرتبط نظارت کند. براساس طرح جامع مدیریت پسماندها هر تولیدکننده‌ای هر نوع پسماندی را تولید می‌کند، باید آن را جمع‌آوری کند. با این تفاسیر وزارت بهداشت نیز مسئول زباله‌های بیمارستانی است. وزارت بهداشت موظف است با روش اتوکلاو (بسته‌بندی و تفکیک زباله و ضدعفونی کردن آن با بخار و فشار آن را بی‌خطرسازی و دفع کند، شهرداری اما به عنوان واسطه شرکت‌هایی را برای کمک به دفع زباله‌ها معرفی کند و خود متولی این امر نیست. علیپور مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهر تهران در این رابطه گفته است: «شهرداری تهران در حوزه دفن زباله‌های بیمارستانی وظیفه‌ای ندارد و در حال حاضر درخصوص جمع‌آوری و دفن این زباله‌ها کمک می‌کند. برای حمل و نقل و دفن هر کیلوگرم از پسماندهای بیمارستانی در حال حاضر ما ۹۰۰ تومان دریافت می‌کنیم در حالی که انجام این کار هزینه‌ای بسیار بالاتر دارد لذا شهرداری اصراری بر انجام این کار ندارد.»

افزایش چند ۱۰ میلیونی پسماندهای بهداشتی با آمدن کرونا به ایران
در حالی که زباله‌های پزشکی در تهران در روزهای بدون بحران با مشکلات بسیاری برای امحا و دفع رو‌به‌رو است، حالا بیماری کرونا این مشکل را دو چندان کرده است. فاطمه اکبرپور، رئیس اداره محیط زیست انسانی استان تهران خبر داده است که «در حال حاضر استفاده بیشتر از ماسک‌، دستکش، دستمال کاغذی و... موجب افزایش چند ۱۰ میلیونی این پسماندها طی هر روز شده است.» این خبر اما بحث‌ها بر سر اینکه کجا و چگونه این زباله‌ها دفع شوند را داغ کرده است. از یک سو زباله‌های بهداشتی که شهروندان در طول روز تولید می‌کنند و گریزی از تولید آن نیست، بدون تفکیک به جمع زباله‌های شهری افزوده می‌شود و می‌تواند به شیوع بیماری در تهران و سایر شهرها کمک کند. زباله‌هایی که با زباله‌های تر و خشک وارد سطل‌های بزرگ محلات ریخته می‌شوند. سطل‌هایی که اغلب زباله‌گرد‌ها روزی خود را در آنها جست‌وجو می‌کنند. افرادی که کودکان نیز شامل آنها می‌شوند. از سوی دیگر بیمارستان‌هایی که از بیماران مبتلا به کروناویروس جدید مراقبت و پرستاری می‌کنند،‌ قطعا به تولید زباله‌هایشان افزوده شده و حالا به دغدغه‌ها و نگرانی‌ها درباره سرنوشت این زباله‌ها افزوده است.

اختصاص سایت جدید به زباله‌های کرونایی در آرادکوه
در راستای این نگرانی‌ها اما زهرا صدراعظم نوری، رئیس کمیسیون سلامت،‌ محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران در گفت‌و‌گو با ایلنا از سایت جدید دفن زباله‌های عفونی بیمارستان‌هایی که از بیماران مبتلا به کرونا نگهداری می‌کنند، خبر داده است. به گفته او، سایت دفن بهداشتی پسماندهای بیمارستانی یعنی پسماندهای عفونی و خطرناک مدت‌هاست که در محل دفن زباله‌های تهران، آرادکوه است،‌ اما با توجه به آنکه ظرفیت این سایت تکمیل شده است،‌ مکان دیگری تعبیه شده تا پسماندها در آن محل دفن شود. او درباره موقعیت مکانی سایت جدید، گفته: «این سایت نیز در همان محدوده آرادکوه قرار دارد و زباله‌ها با رعایت تمهیدات بهداشتی و شرایط مناسب به آنجا انتقال داده می‌شوند.»
به گفته نوری، زباله‌های بیمارستانی حتما باید در کیسه‌ها و سطل‌های مجزا قرار گیرند و بعد از اتوکلاو و بی‌خطرسازی جمع‌آوری و از زباله‌های عادی جدا شوند. همچنین هنگام حمل به صورت جداگانه منتقل و در محل‌های جداگانه دفن می‌شوند. به گفته رئیس کمیسیون سلامت،‌ محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران، در جلسه‌ای که به همین منظور برگزار شده و مدیرعامل سازمان پسماند شهرداری و نمایندگان مناطق نیز حضور داشتنه‌اند، مقرر شده است که تاکید بیشتری به پیمانکاران شود تا دستورات لازم را به کارگران بدهند و موارد پیشگیری را رعایت کنند و بهداشت فردی کارگران بیش از گذشته رعایت شود و همچنین شستن مرتب دست‌ها و استفاده از دستکش و ماسک در حین کار نیز در دستور کار قرار گیرد. نوری با تاکید بر اینکه شهرداری و پیمانکاران باید بر سلامت و بهداشت کارگران و کارمندان نظارت حداکثری داشته باشند، ادامه داده: «کارگران نیز باید به سلامت خود توجه داشته باشند و موارد بهداشت فردی را رعایت کنند،‌ به علاوه باید امکانات و لوازم فراهم باشد و تاکیدات و توصیه‌های بهداشتی نیز به کارگران گفته شود، اما این خود کارگران هستند که باید موارد بهداشتی را رعایت کنند و یک همکاری دوسویه برای رعایت بهداشت وجود داشته باشد.»

اظهارات متناقض درباره نحوه دفن قربانیان
گرچه به نظر می‌رسد حالا با اختصاص سایتی به زباله‌های پزشکی تکلیف بخشی از پسماندهای آلوده به ویروس کرونا مشخص شده اما نحوه دفن قربانیان کووید 19 همچنان در هاله‌ای از ابهام است. هرچند غلامحسین محمدی رئیس مرکز ارتباطات شهرداری تهران درباره نحوه دفن فوت‌شدگان گفته است که «برنامه‌ریزی‌های دقیقی در سازمان بهشت زهرا صورت گرفته، تا اگر کسی به دلیل این بیماری جان خود را از دست داد، محل غسل و کفن او در جایی جدای از اموات عادی صورت گیرد و به این ترتیب سایر افراد در معرض این ویروس قرار نگیرند»، رضا گلپیرا، رئیس مرکز مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت گفته است که دفن افرادی که به دلیل ابتلا به کرونا فوت شده‌اند، براساس پروتکلی است که از قبل تعیین شده است. به گفته او، «ما بر اساس پروتکلی از قبل تعیین شده در این زمینه عمل می‌کنیم که البته فقط برای کرونا نیست، متوفی را طبق پروتکل بهداشتی خاص دفن می‌کنیم، به‌طوری که فرد را در بیمارستان به صورت کامل کاور می‌کنند و دیگر کسی حق ندارد کاور را باز کند. در نهایت متوفی با نظارت بهداشتی دفن می‌شود، نه اینکه او را به خانواده تحویل دهند.» گرچه این اظهارات یکدیگر را نقض می‌کنند، ویدئویی که گفته می‌شود مربوط به نحوه دفن یکی از قربانیان در یکی از شهرهای جنوبی ایران است، حکایت از دفن قربانیان توسط گروه‌هایی با لباس‌های مخصوص و محافظ و بدون برگزاری مراسم مذهبی است. روزنامه «ابتکار» نمی‌تواند صحت این ویدئو را تایید کند اما آنچه مشخص است این است که تاکنون هیچ مقام مسئولی در رابطه با نحوه دفن مذهبی این قربانیان سخنی نگفته است.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه اعتماد، تاریخ انتشار 6 اسفند 98، شماره: 152642