شعار سال: طرح توسعه و نگهداشت ۲۸ مخزن نفتی، اقدامی است که در آینده می‌تواند سرنوشت اقتصاد کشور در حوزه نفت را با تحولات مهمی روبه رو کند، با وجود اعمال شدیدترین تحریم‌های نفتی تاریخ علیه جمهوری اسلامی، این شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب است که محدودیت‌های موجود در زمینه تولید را به فرصتی برای حضور پرقدرت در بازار آینده نفت تبدیل کرده است. احمد محمدی مدیرعامل شرکت ملی مناطق نفت‌خیرجنوب درباره این طرح‌ها و چشم انداز فعالیت‌ها پاسخ داد.

توسعه و نگهداشت میدان‌ها نفتی مناطق نفت‌خیزجنوب و دیگر شرکت‌های نفتی کشور از جمله طرح‌هایی هستند که قرار بود با سرمایه‌گذاری خارجی اجرا شوند، اما بعد از اعمال دوباره تحریم‌ها به یکباره مجموعه صنعت نفت برای اجرای این طرح‌ها از خود ابتکار جدید و بی‌سابقه‌ای نشان داد. شروع این تغییرات با چه انگیزه و ساز و کاری همراه بود که بتواند چشم‌انداز نتیجه بخش این طرح‌ها را تضمین کند؟

اولین مراحل آغاز این طرح از سال ۹۵ شروع شد. برای اینکه بتوانیم با مدل‌های قراردادی تعریف شده به سمت اجرای طرح‌های توسعه و نگهداشت تولید مخازن نفتی برویم، چندین ماه مذاکرات فشرده با شرکت ملی نفت ایران صورت گرفت و در نهایت شرکت ملی نفت ایران طی مصوبه‌ای در ۲ بخش با اجرای این طرح در قالب قرارداد‌های میدان محور و عملیات محور موافقت کرد که میادین با عمر بالا و مخازنی که در حال بهره برداری بودند را شامل شد.

در آن دوره مهمترین رویکردی که پیشنهاد گردید و بعدا به عنوان پایه اصلی قرارداد‌های اجرای طرح توسعه و نگهداشت ۳۳ مخزن نفتی کشور تعیین شد، اجرای پروژه در قالب قرارداد‌های عملیات محور در بازه زمانی ۲ تا ۳ سال و با تعریف بسته‌های قراردادی پیوسته و یک زنجیره کامل که ختم به دریافت محصول شود، بود.

پس از کسب موافقت‌های لازم، و مشخص شدن چارچوب اصلی نوع قرارداد در قالب طرح‌های EPD/ EPC، شرکت ملی نفت ایران موظف شد میدان‌ها و مخازن پیشنهادی که قابلیت اجرای این طرح در آن‌ها وجود دارد را معرفی کنند.

با توجه به اینکه در آن دوره سرمایه گذار خارجی دیگر حضور نداشت، وزارت نفت با چه انگیزه‌ای، چنین ابلاغیه‌ای را صادر کرد؟

همواره تاکید بر این بوده است که در کنار پیگیری جذب سرمایه‌گذار خارجی از توان پیمانکاران داخلی نیز استفاده شود و به همین‌منظور ارزیابی و شناسایی آن دست از شرکت‌های داخلی که توان لازم برای به سرانجام رساندن چنین مگاپروژه‌هایی را داشتند آغاز شد که این موضوع نیز با صرف زمان کار کارشناسی زیادی همراه بود.

پس از اینکه مخازن و میدان‌های نفتی پیشنهاد شدند و توجیه اقتصادی مورد ارزیابی قرار گرفت، شورای اقتصاد اقدام به صدور مجوز‌های لازم نمود که با محاسبات فنی و اقتصادی انجام شده، از بین کاندیدا‌هایی که شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب ارائه کرده بود، ۲۸ مخزن نفتی انتخاب شد و به اضافه پیشنهاد‌های دیگر شرکت‌های زیرمجموعه شرکت ملی نفت مانند فلات قاره و مرکزی، مجموعه بسته‌های کاری به ۳۳ بسته کاری رسید.

پش از آن اقدام به تهیه اسناد پیمان و اسناد عمومی که نحوه اجرا و نظام پرداخت را تعیین می‌کرد، شد. همزمان از مجاری مختلف و از نهاد‌ها و ارگان‌های رسمی کشور، مجوز‌ها و تاییدیه‌های لازم برای اجرای این طرح مهم اخذ شد.

به موازات شرکت‌هایی که قابلیت اجرا و مدیریت این پروژه‌ها را داشتند، با طی فرآیندی شناسایی شدند که بعد از انجام ارزیابی‌ها، این شرکت‌ها به عنوان شرکت‌های E&P، در فهرست شرکت‌های دارای صلاحیت شرکت در مناقصه‌های این طرح قرار گرفتند.

علاوه بر آن شرکت‌های دارای رتبه یک EPC و شرکت‌های حفاری که مستقلا نمی‌توانند اقدام به مشارکت در اجرای این پروژه‌ها کنند، این امکان فراهم شده است تا با تشکیل کنسرسیوم‌هایی بتوانند در مناقصات شرکت کنند.

حد و اندازه کاری شرکت‌هایی که در این فرآیند کاری قرار گرفتند، چگونه تعیین شد؟

هر کدام از بسته‌های کاری شامل زنجیره کاملی از اقدامات و پروژه‌هایی است که با اجرای آن‌ها تولیدات حاصل از این اقدام‌ها قابل دریافت و اندازه گیری باشد. برای نمونه اگر در گذشته یک پیمانکار تنها حفر چاه را انجام می‌داد و دیگر نقش و مسئولیتی در احداث خط لوله یا اتصال به کارخانه بهره برداری نداشت، در این موظف به انجام پروژه به شکلی است که تولید چاه حفاری شده در کارخانه بهره برداری قابل دریافت باشد؛ بنابراین برنده هر کدام از این بسته‌ها باید بتواند زنجیره کاملی از طرح را اجرا کند.

از چه زمانی شرایط برگزاری مناقصه‌های این طرح مهیا شد و آخرین وضع مناقصات این طرح در چه مرحله‌ای است؟

پس از دریافت تایید‌ها و مجوز‌های مورد نظر، در سال ۹۷ آماده برگزاری مناقصه تعداد محدودی از بسته‌های کاری این طرح شدیم. شرکت‌هایی که بر اساس ارزیابی‌های انجام شده توانایی اجرای این طرح را داشتند به مناقصه دعوت شدند. پس از برگزاری مناقصه‌ها، برای ۶ بسته کبود، لالی آسماری، گچساران خامی، نرگسی، منصوری آسماری و رامشیر به ترتیب شرکت پدکس، شرکت پتروگوهر، شرکت ملی گچساران - خامی، شرکت دانا انرژی و شرکت اویک برنده مناقصه‌ها شدند.

لازم به ذکر است که با توجه به نوسان‌های شدید ارزش ریال در سال ۹۷، در عمل توان مالی اغلب این شرکت‌ها نسبت به زمان ارزیابی توان مالی آن‌ها بشدت کاهش یافت که این موضوع تا حدودی روی روند پیشرفت کار اثر گذاشت.

در سال ۹۸، نیز ۱۱ بسته دیگر به مناقصه رفت و برندگان هفت بسته مشخص و مقدمات آغاز عملیات اجرایی انجام شده است. برندگان ۴ بسته دیگر نیز در آینده نزدیک مشخص خواهد شد. تلاش می‌شود که طی ۱ تا ۲ ماه آینده، با فرآیند‌هایی که صورت گرفته سرنوشت بقیه بسته‌های مخازن نیز روشن شود.

اجرای این طرح‌ها قطعا برای دولت و پیمانکاران منافع بسیار خوبی درپی خواهد داشت، اما در محدوده‌های محلی و منطقه‌ای نیز انتظار‌هایی وجود دارد. در این باره شرکت ملی مناطق نفت‌خیز چه مسائلی را مورد توجه قرار داده است؟

به‌طور خلاصه چهار هدف عمده در اجرای این طرح مد نظر قرار گرفته است: ۱. ایجاد اشتغال و فضای کسب وکار به‌ویژه برای نیرو‌های بومی و ظرفیت‌های محلی و منطقه‌ای ۲. توانمند سازی پیمانکاران و سازندگان ایرانی برای انجام پروژه‌های مهم نفتی و حداکثر سازی کالای ساخت داخل مورد نیاز صنعت نفت برای خودکفایی ۳. کمک به محرومیت زدایی در استان‌های محل اجرای این پروژه‌ها بویژه استان خوزستان با اختصاص چهار درصد از هزینه کرد این طرح ۴. ایجاد ظرفیت افزایش و نگهداشت تولید نفت برای کشور

اوایل اردیبهشت ماه امسال بود که موضوع ترخیص دکل‌های حفاری موج از نگرانی در خصوص بیکار شدن افراد شاغل بر روی این دکل‌ها در استان خوزستان را ایجاد کرد که شرکت‌های ملی حفاری و مناطق نفت‌خیز جنوب دراین باره مواضع مشابهی را بیان کردند. درباره مسبوق به سابقه بودن این فرآیند اداری بین کارفرما (مناطق نفتخیز جنوب) و پیمانکار (ملی حفاری ایران) بیشتر توضیح دهید.

شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب به عنوان بزرگترین کارفرمای شرکت ملی حفاری ایران، همواره به‌طور میانگین حدود ۴۳ دکل حفاری از ملی حفاری برای حفاری و تعمیر چاه‌های میدان‌های مختلف تحت سرپرستی خود به‌کار گرفته است. بر اساس موافقتنامه‌های فی مابین، کارفرما موظف است در صورتی که به هر دلیلی محل بعدی استقرار دکل مهیا نباشد، این موضوع را طی نامه‌ی رسمی به اطلاع ملی حفاری برساند تا دکل از روی چاهی که عملیات آن به اتمام رسیده ترخیص شده تا چاه مهیای آغاز تولید شود. در سالیان گذشته نیز چند بار این مکاتبه و اطلاع رسانی از طرف کارفرما به پیمانکار اعلام شده است.

در این برهه نیز به مانند سنوات گذشته به‌منظور پیشگیری از مشکلات حقوقی و قانونی احتمالی، از سوی شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب اعلام شد و مقرر بود به محض فراهم شدن استقرار دکل‌ها بر روی چاه‌های کاندید دکل مجددا دکل‌ها فراخوانی شوند، که در یک فاصله زمانی بسیار کوتاه تمام دکل‌های مورد بحث بر روی چاه‌های کاندید برنامه شدند و هم اکنون بیش از ۸۰ درصد آن‌ها عملیات جدید بر روی چاه‌های هدف را آغاز کرده اند و در حال فراهم کردن شرایط استقرار و شروع عملیات برای مابقی دکل‌ها هستیم. این در حالی ست که با توجه به شرایط بوجود آمده در اثر بیماری کرونا در تمام کشور‌های نفتی کاهش قابل توجه فعالیت دکل‌ها و تعدیل نیرو شاهد هستیم.

با وجود اینکه شاهد کاهش درآمد‌های نفتی و همچنین اعمال تحریم‌ها هستیم، ظاهرا در این دوره زمانی، صنعت نفتی که در گذشته وابستگی بسیار زیادی به خارج از کشور داشته، تبدیل به یک صنعت کاملا فعال در حوزه پروژه‌های عمرانی شده و سرمایه‌گذاری‌های متعددی را آغاز کرده که تنها به ۲۸ مخزن نفتی محدود نمی‌شود. حجم این سرمایه‌گذاری‌ها شامل چه بخش‌هایی می‌شوند؟

با مساعدت انجام شده مقام عالی وزارت و شرکت ملی نفت ایران، با وجود تحریم‌های شدید و محدودیت‌های قابل توجه منابع مالی، طی سال‌های ۹۸ و چند ماه اخیر در شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب طرح‌های بسیار مهم و پرحجم و بی سابقه‌ای هم از حیث گستردگی و هم از حیث میزان سرمایه‌گذاری تعریف و در حال پیگیری مستمر با حضور مقام عالی وزارت است. مهمترین این طرح‌ها شامل طرح افزایش و نگهداشت تولید، طرح جمع آوری گاز‌های همراه، طرح نوسازی و بازسازی تاسیسات روسطحی و ... هستند که بی‌شک اجرای کامل آن‌ها منافعی بیشماری برای مردم و منطقه و کشور خواهد داشت.

فقط در سطح استان خوزستان حدود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان پروژه نفتی در محدوده شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب تعریف شده که تعداد قابل توجهی از آن‌ها یا شروع شده اند و یا در آستانه‌ی شروع بکار هستند و این حجم سرمایه گذاری در این منطقه تنها از ناحیه مناطق نفتخیز جنوب کم سابقه است.

بخش عمده تولید نفت کشور را استان خوزستان تامین می‌کند و طبیعی است که بزرگترین شرکت نفتی ایران در این استان مسئولیت‌های اجتماعی داشته باشد. آیا این شرکت توانسته آنطور که لازم است، به نفتی‌ترین استان کشور توجه لازم را داشته باشد؟

برای پروژه‌های اجرا شده در حوزه مسئولیت‌های اجتماعی در حال اجرا در بازه زمانی ۱۳۹۳ تا پایان ۱۳۹۸ بیش از ۸۰۰ طرح عام المنفعه با اعتباری حدود یک هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان در استان خوزستان و توسط مجموعه وزارت نفت اجرا و یا در حال اجراست و تاکنون نزدیک ۱۰۰۰ میلیارد تومان در این طرح‌ها جذب شده است.

افزون بر آن شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب از محل صرفه‌جویی و یا با استفاده از امکانات و تجهیزات ملکی همواره در بخش‌های مختلف استان خوزستان در امور زیر بنایی و جا‌هایی که احساس نیاز شده است کمک رسانی کرده و می‌کند.

برای نمونه در جریان سیل پارسال، شرکت‌های زیرمجموعه وزارت نفت و به‌ویژه شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب، افزون بر مشارکت فعال همکاران در کمک‌رسانی به سیل زدگان، امکانات لجستیکی بسیار زیادی را جهت مقابله با سیل و کمک به سیل‌زدگان در اختیار مناطق سیل زده قرار دادند.

همچنین در شرایط اپیدمی ویروس کرونا نیز اقدام‌ها قابل توجهی از جمله خرید و اهدا ۲۰ دستگاه تنفس مصنوعی برای بیمارستان‌های اهواز، مهیا کردن نقاهتگاه ۱۰۰ تختخوابی در اهواز، هزینه کرد حدود ۴۰ میلیارد ریال برای کمک مومنانه به آسیب دیدگان و ... از سوی شرکت ملی نفت و شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب صورت گرفته است.

در پروژه‌های آبرسانی روستایی نیز افزون بر آبرسانی روزانه طی پنج سال اخیر، تاکنون به میزان ۲۵۰ میلیارد ریال به طرح خط انتقال آب شرب غیزانیه تخصیص دادیم (مبلغ ۱۲۰ میلیارد ریال توسط شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب و مبلغ ۱۳۰ میلیارد ریال توسط شرکت ملی نفت ایران) که این پروژه نیز امروز در آستانه بهره برداری فاز نخست آن است.

این اقدام‌ها نشان‌دهنده توجه ویژه و درست وزارت نفت و شرکت‌های نفتی موجود در منطقه به استان مهم خوزستان است، هر چند باید اذعان داشت که در برخی مناطق حجم محرومیت به‌ویژه در زیرساخت‌ها به میزانی است که بودجه مسئولیت اجتماعی وزارت نفت نمی‌تواند آن را جبران کند و باید اقدامی ملی در این باره انجام شود.





شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از شانا، کد خبر:۳۰۳۸۹۸، تاریخ انتشار: ۲۶ خرداد ۱۳۹۹، www.shana.ir