شعار سال: میرمحسن موسویان قائم‌مقام اتحادیه مرکزی زنبورداران ایران در یادداشتی نوشت؛ ۴ جولای ۲۰۲۰ (۱۴ تیر ۹۹) به‌عنوان نخستین شنبه ماه جولای به‌عنوان روز جهانی تعاون با شعار “ تعاونی‌ها برای مقابله با تغییرات اقلیمی” گرامی داشته می‌شود و در این خصوص نقش تعاونی‌ها با حدود یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون نفر از تأثیر خیره‌کننده‌ای در کمک به اقتصاد جهانی در عین مراعات حال اقلیم زیست و فعالیت‌های تولیدی برخوردار است. در این میان کافی است نگاهی گذرا داشته باشیم به شکل‌گیری اتحادیه بین‌المللی تعاون و جایگاه خاص آن تا به ظرفیت‌های پیدا و پنهان آن‌ها در کمک به توسعه پایدار وقوف بیشتری داشت.

وقتی زمان تشکیل اتحادیه بین‌المللی تعاون (ICA) را که برای نخستین بار در سال ۱۸۹۵ میلادی با عضویت سازمان‌های ملی و بین‌المللی تعاون در تمام بخش‌ها ازجمله کشاورزی، بانکداری، انرژی، صنعت، بیمه، ماهیگیری، تعاونی‌های مسکن، گردشگری و مصرف را با آنچه در روایت مستند ویل دورانت در کتاب "تاریخ تمدن" راجع به زمینه‌های مشارکت اقتصادی و اجتماعی در ایران مقایسه می‌کنیم که نوشته است: " کتاب اوِستا کشاورزی را ستوده و آن را مهم‌ترین و والاترین کار بشر دانسته که خدای بزرگ (اهورامزدا) از آن بیش از کار‌های دیگر خشنود می‌شود. قسمتی از اراضی ملک مردم بود و خود به زراعت آن می‌پرداخته‌اند و گاهی خرده‌مالکان جمعیت‌های تعاونی کشاورزی چند خانوار تشکیل می‌دادند و به‌صورت جمعی به کاشتن زمین‌های وسیع می‌پرداخته‌اند. " می‌توان در کنار غرور و خشنودی باور تاریخی ایرانیان به تعاون، از رنگ باختن این حس تعاون در تعاونی‌ها و اتحادیه‌های کنونی انگشت حیرت گزید! درواقع امروز این پرسش به ذهن فعالان اقتصادی به‌ویژه اعضای تعاونی‌های مختلف بروز می‌کند که چه عامل یا عواملی در نبود روح تعاون به معنای واقعی کلمه و مؤثر در تشکل‌های تعاونی ایران به‌ویژه تعاونی‌های روستایی و کشاورزی که علی‌القاعده باید مجرب‌ترین تشکل‌های تولیدی و خدماتی اقتصاد ایران باشند، تأثیرگذار بوده است؟! آن‌هم در شرایطی که در قرآن کریم و روایات و احادیث متعددی نیز بر اهمیت تعاون تأکید شده است.

نگاهی به روند رشد تعاونی‌ها از زمان تأسیس اتحادیه بین‌المللی تعاون ICA که تنها سازمان بین‌المللی است که باوجود ۲ جنگ بزرگ جهانی اول و دوم از هم نپاشیده و باوجود اختلاف‌نظر‌های شدید سیاسی اعضا، نه‌تن‌ها انسجام و اتحاد خود را با پایبندی به صلح و عدم ظرفیت سیاسی به سمت یک جریان خاص نشان داده‌اند؛ بلکه بر اساس آخرین آمار سایت این اتحادیه، تاکنون بیش از ۳۰۰ فدراسیون و سازمان عضو از ۱۰۹ کشور (با حدود یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون نفر) را در جهان زیرپوشش قرار داده است. در این میان با نگاهی به مجله جهانی تعاونی که فهرست بزرگ‌ترین شرکت‌های تعاونی در جهان را منتشر می‌کند، می‌توان به اثرات اقتصادی شرکت‌های تعاونی در سراسر جهان پی برد؛ تا جایی که بر اساس آنچه در نسخه ششم از گزارش تعاونی جهانی مخابره شده است، گردش مالی جهانی ۳۰۰ تعاونی برتر جهان ۲.۱ تریلیون دلاری بوده است.

اما در ایران ما باوجودآن پیشینه اشاره‌شده در آغاز سخن نگارنده، آنچه چندان محلی از اعراب نیافته، توجه به روح تعاون در تصمیمات اتخاذشده در ارگان‌های اجرایی- مقننه و حتی خود اتحادیه‌های تعاونی بوده است که در این خصوص از بخش کشاورزی به‌عنوان خصوصی‌ترین حوزه فعالیت اقتصادی کشور انتظار به‌مراتب بیشتری می‌رود.

درواقع تداوم این عدم خودباوری به‌قدری بوده است که حتی باوجود اصرار برخی روسای سازمان‌های تعاون روستایی ادوار مختلف که قصد بازگشایی فضایی را نیز برای مشارکت و تعاون اعضا در تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری مسئولانه که منافع عمومی و همچنین تولیدکنندگان را تأمین کند گرفتند؛ خود اعضای این تعاونی‌‎ها به دلیل محافظه‌کاری‌ها و ملاحظات خودپندارانه ریشه‌دار، از ایفای نقش یک عضو فعال پرهیز داشته‌اند!

کما اینکه خود اعضای تعاونی‌ها و اتحادیه‌های کشاورزی در دفاع از حقوق اعضاء تا هنگامه برگزاری مجامع عمومی و فوق‌العاده با اعضای تعاونی‌های خود غریبه رفتار می‌کنند و حتی مصوبات اساسنامه را در سرلوحه امور قرار نمی‌دهند و فقط به‌محض نزدیکی به‌روز‌های برگزاری مجامع، مشغول لابی و رایزنی برای جلب رضایت اکثریت اعضاء می‌شوند! اتحادیه‌هایی که قرار است بازوی اجرایی باشند و دست یاری به قوای سه‌گانه بدهند، دست نیاز به‌سوی آن‌ها دراز می‌کنند و حتی در فعالیت‌های فرهنگی جهت ایجاد روح تشکل‌گرایی و جمعی که پاشنه آشیل این روز‌های اقتصاد و در کل توسعه ایران است، کارنامه قابل دفاع و حداقل روشنی ارائه نکرده و نمی‌کنند.

از سال ۱۹۹۵، سازمان ملل متحد و اتحادیه بین‌المللی تعاون به انتخاب موضوعی برای گرامیداشت این روز می‌پردازند. هدف این پاسداشت افزایش آگاهی در مورد تعاونی‌ها، برجسته کردن اهداف سازمان ملل متحد و نهضت بین‌المللی تعاون، تأکید بر نقش نهضت تعاون در حل مسائل جوامع مختلف و نیز تقویت و گسترش مشارکت میان نهضت بین‌المللی تعاون است.

بااین‌وجود پس از انتصاب اخیر مدیرعامل و رئیس جدید هیئت‌مدیره سازمان تعاون روستایی ایران (با توجه به سوابقش در روحیه کار جمعی و باور به تعاون اجتماعی در هلدینگ اقتصادی کمیته امداد امام) اگرچه شاید قضاوت زودهنگام باشد، اما به نظر می‌رسد گزینه‌ای همسو با روش وزیر جهاد کشاورزی باشد. کما اینکه خود وزیر نیز روز گذشته به‌صورت پایلوت بخشی از اختیارات وزارت را در خراسان رضوی به دستگاه مربوطه در آن استان سپرد؛ لذا با این شرایط انتظار می‌رود عرصه برای خلاقیت و پویایی اعضای اتحادیه‌های تعاونی در حوزه کشاورزی بازشده باشد.

در این میان انتظار می‌رود شبکه تعاونی‌های روستایی با ۲.۹۴۱ شرکت تعاونی روستایی و عضویت ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر در سطح ۵۶ هزار روستا و سرمایه‌ای بالغ‌بر ۴۴۰ میلیارد ریال که به‌نوبه خود ۲۵۶ اتحادیه را در سطح شهرستان‌ها تشکیل می‌دهند، به‌عنوان بازیگران اصلی میدان اقتصاد کشاورزی از این فرصت مغتنم هم در ابعاد آموزشی فرهنگ تعاونی در ایران و هم در ابعاد کمک به تنظیم بازار محصولات کشاورزی، نهایت استفاده مثبت را ببرند.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری اکو فود، تاریخ انتشار: ۱۵ تیر ۱۳۹۹، www.foodpress.ir