شعار سال: غلامرضا انصاری معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه ایران بیان داشت که راه دور زدن تحریمها ایجاد تهاتر است که باید ساماندهی جدیدتری پیدا کند. وی افزود: برای دور زدن محدودیتهای دریایی باید بر ترانزیت جادهای متمرکز شویم. در این وضعیت بزرگترین شکایت ما از وضعیت گمرکات است. این وضعیت به افزایش صادرات ایران کمکی نمیکند. از سوی دیگر مجهز کردن مرزها و رفع مشکلات گمرکی میتواند موثر باشد.
تهاتر چیست؟ در لغت به معنای تبادل کالا، پایاپای، هم دیگر را تکذیب کردن، مساوات و برابر شدن میباشد. در اصطلاح فقه و حقوق نیز عبارت است از سقوط تعهد به سبب بدهکار بودن طرفین معامله به هم دیگر.
و، اما در تجارت و در دنیای مدرن آیا این روش میتواند به اقتصاد تحریمی ایران کمک کند؟ سود و منفعت آن برای شرکای تجاری ایران و همسایگانش چیست؟ برای روشن شدن موضوع با دو کارشناس ایرانی و روس و متخصص در زمینه اقتصاد و تجارت به گفتگو نشستیم.
هوشیار رستمی کارشناس مستقل ایرانی در رشته اقتصاد و مدیر آموزش و پژوهش در موسسه مطالعات و تحقیقات اقتصادی فایناپس کانادا (شعبه ایران) کاملا با این پیشنهاد معاون اقتصادی وزارت خارجه مخالف است و دلایل خود را اینطور شرح میدهد:
بشر از سالهای گذشته معاملات را به صورت تهاتر انجام میداده، اما اینکه چرا به این کارش ادامه نداده، دلایل و برهانهای مشخصی دارد. یک دلیل عمده این است که تهاتر به صرفه نبوده، پس پول اختراع شد و در واقع هرچیز یک قیمتی یا شاخصی دارد و ارزش گذاری میشود. شاید بگوییم که همه چیز ممکن است به طور مثال اینکه نیاز مواد غذایی در خود کشور تولید شود. یعنی به شکل قدیم زندگی کنیم. اما امروز مسلما این روشها کاربرد ندارند. به طور مثال جنسی را که در کشور خارجی خریداری کرده اید به صورت تهاتر بوده است. یعنی از شما پول نگرفته اند، اما شما باید بتوانید این محموله را رسما وارد کنید. شما نمیتوانید چنین کاری انجام دهید چرا که در حال حاضر از هر کجای دنیا کالایی به مقصد ایران فرستاده شود حتی از کشورهای اطراف، با مشکل روبرو میشود. در هرصورت برای تهاتر هم شما باید یک برگه مالی را با کالا پیوست کنید تا به شما اجازه ورود به کشور را بدهند.
اما در خصوص اینکه به جای مسیرهای دریایی از ترانزیت جادهای استفاده کنیم هم مسئله شبیه به تجارت تهاتر است. ترانزیت جادهای همواره راهی آسان بوده، اما حداقل ۵۰۰ یا ۶۰۰ سال است از وقتی که هند مستعمره انگلیس بوده حمل ونقل دریایی راه افتاده که مسلما هزینه کمتری دارد. اینها نامش دور زدن تحریمها نیست. این از کنار تحریم رد شدن و هزینه بسیار سنگینتر پرداخت کردن، است. راه حلهای زیادی همیشه وجود دارد، اما مهم این است که روشها به صرفه بوده و هزینهی به نسبت کمتری داشته باشند. بعید است در اروپا این تعداد کامیون وجود داشته باشند که بخواهند سفر بین قارهای انجام داده و جنس بیاورند. هزینه سوخت و سایر هزینهها به مراتب بالاتر است. به نظر من اینها روش و راه حلهای کاربردی برای دور زدن تحریمها نیست.
تشکیل اتحادیهها همیشه پیشنهاد خوبی بوده به طور مثال اتحادیههای بسیاری در حال حاضر هم وجود دارند. اتحادیههای منطقهای هستند که میتوانند بین خودشان تهاتر کنند. هر کشور محصولات و ارز خودش را دارد. به طور مثال ما یکسری محصولات به ارمنستان میفرستیم، ارمنستان با ارز خودش به ما پرداخت میکند بعد ما با این ارز به ازبکستان میرویم و جنس میخریم و ازبکستان دوباره با ارمنستان معامله میکند. بین چند این کار راحتتر است. اما در هرصورت این پول باید بچرخد و شما نمیتوانید آنرا داخل چمدان منتقل کنید. کشورها ممکن است از لحاظ سیاسی به ایران نزدیک باشند، اما منافع اقتصادی خود را به این شکل به خطر نمیاندازند. مخصوصا کشورهایی که با اقتصاد جهانی گره خورده اند حاضر نیستند چنین ریسکی کرده و اقتصاد خود را در سایه تحریم قرار دهند.
نیکلای کوژانوف، محقق ارشد انستیتوی اقتصاد جهانی و روابط بین الملل و استادیار مرکز مطالعات خلیج فارس دانشگاه قطر در گفتگو با خبرنگار اسپوتنیک در خصوص این پیشنهاد معاون اقتصادی وزارت خارجه ایران توضیح میدهد:
تمامی این روشها برای دور زدن تحریمها از مدتها پیش استفاده میشوند. جالب است که در خصوص از سرگیری نقشه تهاتر میگویند، اما فعلا مشکل است که بدون جزئیات مشخص بتوان درباره آن توضیح داد و آنرا تایید نمود و دقیقتر اینکه اتصال به سیستم مالی بین المللی نیاز است. اگر سادهتر بخواهم بگویم، این سیستم پاسخ دهی متقابل است. در عین حال مشکل اصلی هم در همین مسئله نهفته است یعنی معاملات بدون پول برای تجار خیلی جالب توجه نیستند. یک مشکل دیگر این است که برای اجرای عملیاتهای تهاتر باید تعادل مشخصی بین صادرات و واردات باشد. با احتساب به ساختار تجارت خارجی ایران رسیدن به چنین تساوی با کشور مشخص دیگر دشوار خواهد بود. در واقع توافقهای بین دولتی با کشور سوم لازم است. این به مراتب دشوارتر است. در نهایت مسائلی از نقطه نظر ساختار به وجود میآید، چطور و کجا مراکز تهاتر مستقر میشوند، چطور کار آنها تحت تحریمها به جریان میافتد (در وهله اول تحریمهای فردی علیه کارکنان آنها)؟ فعلا استقرار آنها خارج از مرزهای ایران بد است چرا که کشورها میترسند مسئولیت فعالیت آنها را برعهده بگیرند و مردم هم در این مراکز کار کنند. جالب است ببینیم که چطور ایرانیها میتوانند همه این مسائل را حل و فصل کنند.
یک نکته دیگر هم وجود دارد، تهاتر مسئله استفاده از سیستم مالی بین المللی را حل و فصل میکند، اما مشکل مجازات برای انجام معملات با ایران را حل نمیکند. به عبارت دیگر میزان عملیاتهای قانونی از نقطه نظر تحریمها در هر صورت محدود خواهد بود.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت خبری اسپوتنیک ، تاریخ انتشار 18 تیر 99، کد خبر: 202007076676332، www.sputniknews.com