شعار سال: امروزه، مطبوعات در زمینه مسایل تحلیلی، سرعت در اطلاع رسانی، حرکت و پیش بینی برخی از وقایع و رویداد‌ها و ارایه آگاهی‌های لازم به جامعه، برای بالابردن حساسیت مردم نسبت به واقعیات اجتماعی، نقش به سزایی دارد، همچنین روزنامه‌نگار و نویسنده هشیار و دغدغه‌مند در تمامی جوامع تهدیدی برای استبداد، مافیای اقتصاد، قدرت و سیاست است و از طرف دیگر تنها دیده‌بان مورد اعتمادی است که می‌تواند حقایق و راستی‌ها را با به خطر افکندن خویش در اختیار عموم قرار دهد، ناگفته نماند که سرمایه اصلی هر رسانه، اعتمادی است که خوانندگان و مردم به آن رسانه دارند. به پیشنهاد یونسکو و تصویب مجمع عمومی سازمان ملل در نوامبر ۱۹۹۱ میلادی روز سوم ماه مه مصادف با ۱۳ اردیبهشت هر سال به عنوان روز جهانی مطبوعات شناخته شده است.

در این خصوص پژوهشگر گروه اطلاع رسانی در گفتگو با کامبیز نوروزی حقوقدان و متخصص حقوق رسانه پرداخت که در ادامه متن آن آمده است:

 

 

 

وضعیت مطبوعات در شرایط کنونی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

نوروزی: مطبوعات ایران در حال حاضر وضعیت مناسب ندارند و این وضعیت تمام ابعاد فعالیت مطبوعات از جمله وضعیت آزادی رسانه‌ها، امنیت مطبوعات و روزنامه نگاران، اقتصادی، تیراژ و میزان اثرگذاری مطبوعات در افکار عمومی را شامل می‌شود. در چند سال اخیر در یک روند فزاینده این بحران‌ها تشدید شده است به خصوص در ۲ سال گذشته بحران کلان اقتصادی کشور بر وضعیت مطبوعات اثر شدیدتری گذاشته است. به جرات می‌توان گفت آن مقدار فعالیت مطبوعاتی که در ایران در حال حاضر در جریان است، تنها ناشی از مسوولیت پذیری مدیران مطبوعات و ازخودگذشتگی روزنامه نگاران است.

به نظر شما مطبوعات تا چه اندازه می‌توانند در جهت دهی به افکار و اندیشه مردم اثرگذار باشد؟

نوروزی: بدون تردید در دنیای رسانه‌ای شده امروز مطبوعات یکی از نهاد‌های بسیار مهم برای اثرگذاری در افکار عمومی است. مطبوعات نقش بسیار مهمی در جهت دهی و بازتاب افکار عمومی دارد به طور کلی رسانه‌ها اعم از رادیو، تلویزیون، خبرگزاری‌ها و مطبوعات مستقیماً با افکار عمومی سروکار دارند، اما بدون مطبوعات داخلی افکار عمومی با یک نقصان بسیار بزرگ مواجه می‌شوند و این نقصان را از طریق رسانه‌های دیگر مثل شبکه‌های تلویزیونی فارسی زبان خارج از کشور و در سال‌های اخیر از طریق اپلیکیشن‌ها جبران می‌کنند.

به دلیل بحران‌های شدیدی که در مطبوعات ایران وجود دارد و مشکلات متعدد که گریبان مطبوعات را گرفته، طبیعی است که اثرگذاری مطبوعات در جامعه ایران کاهش یابد، این کاهش عملاً سهم مطبوعات را به خصوص مطبوعات مستقل را در افکار عمومی کاهش می‌دهد. تقاضا بازار مناسب تقاضا خود را پیدا می‌کند که این تقاضا در حال حاضر از طریق شبکه‌های تلویزیونی خارج از کشور و اپلیکیشن‌ها جبران می‌شود، اما این وضعیت ما را با یک بحران بسیار شدید در عرصه امنیت ملی مواجه می‌کند، مطبوعات رسمی، قانونی، آزاد و مستقل داخلی در هر حال در چارچوب ساختار داخلی کشور فعالیت می‌کنند و یکی از ارکان امنیت ملی می‌توانند باشند، وقتی که این‌ها نتوانند فعال باشند، سهم زیادی از هدایت افکار عمومی در اختیار رسانه‌های فارسی زبان خارج از کشور قرار می‌گیرد که به سهولت در دسترس مصرف کنندگان قرار می‌گیرد.

 

 

 

 

اقبال عمومی به مطبوعات تا چه اندازه است و چگونه می‌توان اعتماد مردم به مطبوعات را افزایش داد؟

نوروزی: کاهش شدید تیراژ نشریات داخلی حکایت از این دارد که مردم اقبال چندانی به این نشریات ندارند در حال حاضر روزنامه‌های فراوانی داریم که با تیراژ‌های چند صد نسخه منتشر می‌شود که تعداد زیادی از آن‌ها هم برگشتی هستند، معتبرترین نشریات کشور به خصوص روزنامه‌ها که زمانی تیراژ‌های چندصد هزار داشته‌اند، الان با تیراژ‌های حتی چند ده هزار منتشر می‌شود، خیلی از آن‌ها هم البته باز هم برگشتی زیاد دارد، یعنی تیراژ واقعی آن‌ها بسیار کم است. آخرین برآورد‌ها حکایت از این است که تیراژ کل روزنامه‌ها ایران خیلی کمتر از یک میلیون نسخه است. معمولاً در برآوردی که از تعداد خوانندگان روزنامه‌ها می‌شود، تیراژ را ضربدر سه یا چهار می‌کنند، بنابراین در خوشبینانه‌ترین برآورد در حال حاضر حداکثر بین سه تا ۴میلیون از جمعیت ایران روزنامه می‌خوانند و این بسیار ناچیز و رقم کم اثری است و نشان دهنده کاهش رابطه روزنامه‌ها با مردم است. البته باید گفت خوانندگانی که همچنان روزنامه کاغذی را دنبال می‌کنند، شاید بشود گفت به نوعی جز گروه‌های موثر جامعه هستند و این اثرگذاری همچنان باقی است، اما اینکه چگونه می‌توان آن را افزایش داد و اعتماد عمومی مردم را به روزنامه‌ها بازگرداند باید گفت مردم اعتماد دارند، اما اقبال نمی‌کنند به این دلیل که روزنامه‌ها در حال حاضر به دلیل فشار‌ها و محدودیت‌های مختلفی که برای آن‌ها وجود دارد، قادر به انتشار خیلی از مطالبی که مورد علاقه مردم هستند، نیستند. طبیعتاً خوانندگان خیلی از مطالب مورد نیاز خود را در روزنامه‌ها پیدا نمی‌کنند که این امر موجب می‌شود تا روزنامه‌ها نتوانند در بازار رقابت با رسانه‌های فارسی زبان خارج از کشور یا اپلیکیشن‌ها مانند تلگرام، اینستاگرام و توئیتر حرکت کنند نه اینکه مردم را بی اعتماد کنند، بلکه کالای موردنیاز آن‌ها را در اختیارشان قرار نمی‌دهند، چراکه خیلی از اخبار و اطلاعات و تحلیل‌های دیگر در فضا‌ها و محیط‌ها دیگر منتشر می‌شود در روزنامه‌ها منتشر نمی‌شود.

به نظر شما مهم‌ترین دغدغه و خواسته اصحاب رسانه از مسوولان چیست؟

نوروزی: مهمترین شرط و قاعده کار مطبوعاتی اولا آزادی رسانه است، انتشار مطبوعات باید آزادنه‌تر باشد. فعالیت مطبوعات بایستی در کسب خبر و انتشار خبر آزادانه باشد، این آزادی در حال حاضر عقبگرد بسیار زیادی داشته است به خصوص دسته‌ای از مطبوعات از حاشیه امنیت برخوردار نیستند، اما دسته دیگر از مطبوعات می‌دانیم که به دلیل نوع گرایش سیاسی خاص آن‌ها و نزدیکی به کانون‌های خاص قدرت با آزادی تمام هر آنچه که دوست دارند، می‌نویسند، بدون آنکه به آن‌ها تعرضی شود. خواسته بعدی امنیت است که در کنار آزادی مطبوعات مطرح می‌شود و لازم و ملزوم هم هستند، امنیت مطبوعات باید تضمن شود.

 

 

 

 

 

از جمله دیگر مشکلات این قشر، مسایل اقتصادی آن‌ها است، البته راه حل‌هایی مانند دادن یارانه و کمک‌های مالی مستقیم برای مطبوعات بسیار زیانبار است. سال‌های طولانی که بنده به دفعات مختلف عرض کردم که یارانه مطبوعات سم فعالیت مطبوعاتی در ایران است و باعث رکود فعالیت مطبوعاتی و توسعه نیافتگی می‌شود، اما تامین منابع مختلف و زیرساخت‌های فعالیت مطبوعاتی می‌تواند به اقتصاد مطبوعات بسیار کمک کند. اگر آزادی و امنیت باشد، مطبوعات قادر خواهند بود با عرضه اخبار و تحلیل‌های متناسب در بخش‌ها مختلف مردم را جذب و تیراژ بالا رود و با تقویت رونامه نگاری رونق اقتصادی پیش می‌آید. این‌ها ابتدایی‌ترین نیاز مطبوعات هستند.

البته مطبوعات ایران با از خودگذشتگی‌های فراوان روزنامه نگاران و دادن هزینه‌های بسیارسنگین توسعه خیلی خوبی پیدا کرده شخصاً معتقدم میانگین توان روزنامه نگاری امروز ایران از دوره‌های گذشته روزنامه‌نگاری کشور بسیار بالاتر است.

قانون مطبوعات ایران به لحاظ حقوقی با چه مشکلاتی مواجه است؟

نوروزی: یکی از مشکلات بسیار مهم مطبوعات در ایران مباحث حقوقی مطبوعات است. قانون مطبوعات ایران یک قوانین بسیار ابتدایی در این حوزه به شمار می‌رود، این قانون بقایای قوانینی محسوب می‌شود که در سال‌های ۱۳۱۰ و ۱۳۲۰ خورشیدی تنظیم شده و عمرش به سر آمده است. این قانون متناسب با شرایط کنونی ایران به هیچ عنوان نیست در این قانون همچنان برای انتشار مطبوعات باید پروانه اخذ شود که این امر بسیار سخت است. در این قانون حق کسب خبر برای روزنامه نگاران در نظر گرفته شده، اما بسیار ناچیز است. انتشار اخبار برای مطبوعات در تنگنا‌های مختلف حقوقی قرار می‌گیرد. یک قانون خوب و متناسب با شرایط جمهوری اسلامی باید شرایطی داشته باشد که در آن انتشار مطبوعات آزاد باشد. امنیت روزنامه نگاران باید تضمین شده باشد، امکان توقیف و لغو امتیاز مطبوعات ممنوع شود. اگر قرار باشد که قانون تغییر کند باید این شرایط رعایت شود. مشکل دیگر چندگانگی در اجرای قانون است.

شعار سال؛ با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ انتشار: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۰، کد خبر: ۸۴۳۱۶۸۲۱، www.irna.ir