شعارسال:وقوع آتش‌سوزی در مراتع و جنگل‌های کشور در فصول گرم سال، یکی از مهم‌ترین معضلات حوزه محیط‌زیست و منابع طبیعی به‌شمار می‌رود. حریق‌های گاه و بیگاهی که گریبان مراتع و جنگل‌ها را می‌گیرد، تبعات جبران‌ناپذیری برای این منابع ملی دارد، به‌طوری‌که آتش‌سوزی در جنگل‌ها، سالانه هزاران هکتار از درختان، درختچه‌ها و گیاهان را طعمه خود می‌کند که این امر می‌تواند توسط عوامل طبیعی یا انسانی ایجاد شود. در این بین، پیشگیری و جلوگیری از آتش‌سوزی در جنگل‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است. این در حالی است که جنگل‌های استان چهارمحال و بختیاری، عموماً در مناطق صعب‌العبور واقع شده‌اند و در صورت بروز آتش‌سوزی، دسترسی به این مناطق برای اطفای حریق بسیار مشکل است و امکانات لازم نیز برای اطفای حریق هوایی وجود ندارد. به‌همین علت در صورت وقوع حریق، خسارت‌های جبران‌ناپذیری به منابع طبیعی و محیط‌زیست این استان وارد می‌شود.

قطعاً وجود تجهیزات و امکانات مناسب برای اطفای به‌موقع حریق، در کاهش خسارت‌دیدن جنگل‌ها و مراتع بسیار تأثیرگذار است. گفتنی است دلیل اصلی حریق‌های رخ‌داده در مناطق جنگلی و مرتعی، عامل انسانی است؛ بنابراین باید با راهکار‌های متعدد و آگاه‌سازی جوامع محلی و گردشگران، از وقوع حریق در این مناطق پیشگیری کرد.

احیای جنگل‌های دچار حریق شده، امری زمان‌بر است

در همین ارتباط، یک عضو هیئت‌علمی گروه علوم جنگل دانشگاه شهرکرد با اشاره به این‌که آتش‌سوزی در فصول گرم سال ازجمله خطراتی است که جنگل‌های کشور و جهان را تهدید می‌کند، گفت: در جنگل‌هایی که مدیریت منسجم‌تری حاکم باشد، این خطر قابل کنترل است و در صورت بروز حادثه، صدمات هولناکی را در پی نخواهد داشت. از طرف دیگر، جنگل‌هایی که از مدیریت و وضعیت مطلوبی برخوردار نیستند، این خطر و چالش می‌تواند بسیار عمیق باشد و حتی صدمات جبران‌ناپذیری به جنگل‌ها وارد کند.

بیت‌الله محمودی عامل انسانی را یکی از علل اصلی آتش‌سوزی جنگل‌ها به‌ویژه در جنگل‌های منطقه زاگرس عنوان کرد و افزود: هرگونه آتش‌سوزی‌ای که در این جنگل‌ها رخ می‌دهد، یا به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم، انسان در آن دخیل است؛ بنابراین باید اقدامات مدیریتی لازم قبل، حین و بعد از آتش‌سوزی‌ها پیش‌بینی شود.
وی ادامه داد: پیش از آتش‌سوزی باید نقاط و لکه‌های بحرانی جنگل را که خطر و ریسک بالایی برای وقوع حریق دارند، شناسایی و با توجه به رخداد‌های آتش‌سوزی در هر شهرستان طی سال‌های گذشته، تجهیزات و اقدامات مراقبتی را آماده کرد تا در صورت بروز حریق، به‌منظور گسترده‌نشدن آن، سریعاً کنترل و مهار حریق صورت گیرد. همچنین در حین آتش‌سوزی سازماندهی، آموزش، تجهیز و به‌موقع وارد عمل‌شدن نیرو‌ها بسیار اثرگذار است. از طرف دیگر، اقدامات لازم بعد از آتش‌سوزی، به‌منظور احیای مناطقی که دچار حریق شده، دارای اهمیت است.

اطفای حریق در مناطق صعب‌العبور

رئیس انجمن جنگل‌بانی چهارمحال و بختیاری در خصوص اطفای حریق در مناطق صعب‌العبور گفت: در این مناطق پیش از گرم‌شدن هوا و آغاز آتش‌سوزی‌ها، باید تجهیزات مناسب به‌منظور انجام اقدامات کنترلی مهیا شود. همچنین ایجاد آتش‌بر‌ها به‌منظور گسترده‌نشدن سطح حریق و دیده‌بانی مستمر از سوی نیرو‌های دیده‌بان یا جنگل‌بان می‌تواند کمک بسیاری به خاموش‌کردن آتش کند.
وی با بیان این‌که عمده جنگل‌های زاگرس در مناطق کوهستانی و صعب‌العبور واقع شده‌اند، تأکید کرد: تجهیزاتی همچون بالگرد برای مهار سریع حریق مورد نیاز است؛ اگرچه نواقص بسیاری در این خصوص وجود دارد و این نوع تجهیزات معمولاً در اختیار استان‌ها نیست.

کنترل به‌موقع حریق، امری بسیار مهم است

عضو هیئت‌علمی گروه علوم جنگل دانشگاه شهرکرد در خصوص بازیابی جنگل‌های سوخته عنوان کرد: بازیابی و احیای مناطق جنگلی به‌ویژه جنگل‌هایی که دارای درختان با قدمت بالا، گونه‌های کمیاب و نایاب هستند، تقریباً ناممکن و شکل‌گیری مجدد ساختار طبیعی جنگل بسیار پیچیده و فوق‌العاده زمان‌بر است، به‌طوری‌که شاید ده‌ها یا صد‌ها سال برای احیای جنگل‌ها زمان صرف شود؛ بنابراین هماهنگی‌های لازم به‌منظور کنترل به‌موقع حریق، امری بسیار مهم است.

محمودی بیان کرد: در صورت بروز آتش‌سوزی در جنگل، بسته به عمق حریق، خسارت و صدمات آن، فرآیند بازیابی جنگل و برگشت به حالت اولیه زمان‌بر است، اما اقدامی که در این راستا باید صورت گیرد، این است که بلافاصله بعد از کنترل حریق، مدیریت احیای آن مناطق انجام شود.

مهار آتش‌سوزی باید با هماهنگی چندین دستگاه صورت گیرد

وی با اشاره به این‌که مهار آتش‌سوزی باید با هماهنگی چندین دستگاه صورت گیرد، تصریح کرد: معمولاً نیاز است ستاد مدیریت بحران با اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری و ادارات شهرستانی برای کنترل حریق هماهنگ شوند که گاهی نیرو‌های نظامی و انتظامی نیز در این خصوص همکاری می‌کنند؛ البته باید برنامه‌ریزی، هماهنگی و تفکیک وظایف پیش از آغاز فصول گرم سال صورت گیرد تا در صورت بروز حریق، سریعاً اقدامات لازم به‌منظور کنترل آن و کاهش خسارت انجام شود.

عضو هیئت‌علمی گروه علوم جنگل دانشگاه شهرکرد اضافه کرد: گاهی مشاهده می‌شود آتش‌سوزی‌هایی که حجم گسترده‌ای از جنگل را درگیر می‌کند، معمولاً در منطقه‌ای اتفاق می‌افتد که هماهنگی‌ها ضعیف‌تر است؛ بنابراین هرچه هماهنگی‌ها ضعیف‌تر باشد، فرصت کنترل و مهار به‌موقع حریق از دست خواهد رفت.

گرمای هوا، زمینه‌ساز وقوع حریق در جنگل‌ها

مدیرکل منابع‌طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری نیز با اشاره به وجود یک‌میلیون و ۴۰۰هزار هکتار عرصه ملی در استان اظهار کرد: از این میزان، یک‌میلیون و ۹۳هزار هکتار عرصه مرتعی و ۳۰۷هزار هکتار عرصه جنگلی است.

اسماعیل صالحی افزود: امسال چهارمحال و بختیاری به‌واسطه خشک‌سالی و کاهش ۴۰درصدی بارش‌ها، دومین استان خشک کشور محسوب می‌شود و با گرمای زودهنگام هوا، مراتع آن به‌سمت خشکی می‌روند که این امر می‌تواند زمینه را برای ایجاد حریق فراهم کند، اما به‌منظور پیشگیری از آن، باید آموزش نیروها، فرهنگ‌سازی، شناسایی مناطق مستعد حریق، فعال‌کردن نیرو‌های دیده‌بان و گشت مراقبت و آماده و به‌روزکردن ادوات و امکانات اطفای حریق صورت گیرد تا اگر احیاناً حریقی در عرصه‌های جنگلی و مرتعی رخ داد، امکانات لازم در اختیار نیرو‌های مستقر در منطقه باشد تا سریعاً نسبت به مهار آن اقدامات لازم انجام شود.
وی اظهار کرد: با توجه به رایزنی‌های صورت‌گرفته، حدود ۳۱قلم کالا شامل تجهیزات اطفای حریق، تجهیزات انفرادی و ارتباطات بی‌سیمی به ارزش ۵/۲ میلیارد تومان خریداری و در سطح شهرستان‌های ده‌گانه چهارمحال و بختیاری توزیع شد. همچنین تفاهم‌نامه سه‌جانبه میان اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری، مدیریت بحران و جمعیت هلال‌احمر منعقد شد تا در مواقع بحرانی بتوانند از امکانات یکدیگر بهره‌مند شوند تا سالی بدون حریق را پشت سر بگذاریم.

مدیرکل منابع‌طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری اضافه کرد:، اما نمی‌توان با قطعیت گفت حریقی رخ نمی‌دهد، زیرا گردشگران، بهره‌برداران محلی یا دامدارانی که در طبیعت حضور پیدا می‌کنند، ممکن است بر اثر غفلت، آتشی روشن و اقدامی برای خاموش‌کردن آن انجام ندهند یا وسایلی را در طبیعت رها کنند که زمینه را برای بروز حریق فراهم کند.

وی ادامه داد: درخواست می‌شود افراد در مواقع حضور در طبیعت تنها ردپایی از خود بر جای بگذارند و در صورت مشاهده حریق، سریعاً از طریق شماره‌های ۱۵۰۴ و ۱۳۹ به نیرو‌های جنگل‌بانی اطلاع و خودشان نیز در اطفای آن همکاری لازم را انجام دهند تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن، حریق مهار و از گسترش سطح آن و خسارات وارده جلوگیری شود.

کمبود نیروی جنگل‌بان و تجهیزات اطفای حریق در چهارمحال و بختیاری

صالحی با اشاره به کمبود نیروی جنگل‌بان و امکانات و تجهیزات اطفای حریق در چهارمحال و بختیاری، تصریح کرد: این اداره‌کل دارای ۲۷۳پست سازمانی است و اکنون بیش از ۴۷درصد نیرو‌ها به‌دلیل بازنشستگی از سیستم خارج شده‌اند که پیگیری‌ها برای استخدام نیرو‌های جدید به‌ویژه نیرو‌های جنگل‌بانی و گشت و مراقبت در حال انجام است که باید از سوی متولیان امر، اعتبار لازم آن تأمین شود تا مشکل نیروی انسانی نه‌تن‌ها در استان، بلکه در سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری برطرف شود.

مدیرکل منابع‌طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری بیان کرد: طبق استاندارد تعیین‌شده، باید به ازای هر ۳۰هزار هکتار عرصه مرتعی، یک نیروی جنگل‌بان و به ازای هر شش‌هزار هکتار عرصه جنگلی، یک نیروی جنگل‌بان وجود داشته باشد تا از این طریق، محافظت از این عرصه‌ها انجام و کم‌ترین آسیب به عرصه‌های منابع طبیعی وارد شود.

استقرار بالگرد برای اطفای حریق در استان‌های زاگرس‌نشین

وی ادامه داد: برای اطفای حریق به‌خصوص در مناطق صعب‌العبور، به بالگرد نیاز است که با توجه به رایزنی‌های صورت‌گرفته با وزیر جهاد کشاورزی و وزیر کشور، مقرر شده در چهار استان زاگرس‌نشین ازجمله چهارمحال و بختیاری تا پایان مهرماه که پایان فصل حریق است، یک بالگرد در هر یک از استان‌های مذکور مستقر شود که این مسأله در حال پیگیری است.

مدیرکل منابع‌طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری با بیان این‌که جوامع محلی همواره در عملیات‌های اطفای حریق در جنگل‌ها و مراتع پیشرو بوده‌اند، گفت: جوامع محلی به‌دلیل اهمیت بالای جنگل و مرتع در زندگی و معیشت خود، همواره در حفاظت از طبیعت همکاری‌های لازم را انجام داده و در صورت بروز آتش‌سوزی به یاری منابع طبیعی شتافته‌اند، به‌طوری‌که با حساسیت، مسائل حفاظتی مربوط به منابع طبیعی و محیط‌زیست را رصد می‌کنند.

وی افزود: خوش‌بختانه هوشیاری و آگاهی مردم استان در زمینه مسائل زیست‌محیطی به اندازه‌ای افزایش یافته که به مطالبه عمومی تبدیل شده و هر جا تخریب یا حریقی مشاهده کنند، موضوع را رصد و همکاری لازم را انجام می‌دهند.

صالحی خاطرنشان کرد: به استناد اصل۵۰ قانون اساسی، تمامی افراد جامعه در برابر حفظ منابع طبیعی و محیط‌زیست مسئول هستند، زیرا طبیعت امانتی است که در اختیار همه قرار گرفته و باید به خوبی از آن محافظت کنیم و در اختیار نسل‌های آینده قرار دهیم.

 

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته ازسبزینه، تاریخ انتشار ۱۹ خرداد ۱۴۰۰، کدخبر: ۱۴۳۴، www.sabzineh.org