شعار سال: کریستین ارتیز وقتی دانشگاه آرمانی خود را تصویر میکند، جایی بدون سخنرانی، بدون کلاس و بدون رشته را تصویر میکند. دانشجویان در فضایی بزرگ و باز روی مشکلاتی سخت و عملی کار میکنند. اگر به مطالعهای نیاز باشد به اینترنت مراجعه میکنند و نه استاد. این تصور، با الگوی سنتی تحصیلات عالی فاصله زیادی دارد، اما بهزودی به یک واقعیت تبدیل خواهد شد: او کارش در بهترین دانشگاه جهان را رها کرده تا دانشگاهی جدید ایجاد کند.
در بیست سال گذشته دهها نمونه از این گونه موسسات در شیلی تا چین افتتاح شده. اگرچه حوزههای کاری آنها متفاوت است، اما یک حرف مشترک دارند: مخالفت با روش سنتی آموزش. دانشجویان به صورت تیمی روی پروژهها کار میکنند و تلاش میکنند مسائل واقعی را حل کنند. شرکتها اغلب حامیان مالی این پروژهها هستند.
شعار دانشگاه زپلین که در سال ۲۰۰۳ در آلمان تاسیس شد این است: «مشکلات جامعه ما هیچ نظم و انضباطی ندارند، ما هم همینطور». دانشکده الگوی جدید فناوری و مهندسی در سال ۲۰۱۷ در انگلستان افتتاح شد. این دانشگاه، استادان را بر اساس مهارت استخدام میکند و نه تعداد آثار چاپ شده. دانشجویان باید با موفقیت دوره را به پایان برسانند، اما ضروری نیست که ریاضی یا فیزیک بخوانند. آنها باید هنر و علوم اجتماعی را مطالعه کنند۱. بهترین دانشگاههای دنیا زیر سوال هستند و به مراتب دانشگاههای ایرانی بیشتر. به عنوان کسی که ۱۲ سال در دانشگاه درس خواندم و ۱۲ سال هم در دانشگاهها تدریس کرده ام، صادقانه میگویم نمیتوانم از عملکرد دانشگاههای ایرانی دفاع کنم. به نظرم بیشتر (و نه همه) دانشگاهها شده اند، کارخانه تولید انبوه «مدرک داران بی ادراک!» و جالب اینجاست که ارادهای هم برای تغییر وضعیت موجود نمیبینیم. به ویژه آنکه بسیاری نیز از طریق همین دانشگاه ها، به عناوین مهندس و دکتر و حتی برخی به کرسی استادی رسیده اند!
۲. بیست سال پیش در رشته مهندسی فارغ التحصیل شدم. امروز رفتم مجدد دروس دوره کارشناسی را مرور کردم و تاسف خوردم انگار زمان در دانشگاههای ما متوقف شده. برخی دروس که مطمئنم که به درد هیچ کس نمیخورد باز هم تدریس میشود. یعنی در طول این بیست سال امکان نداشت که یک نظرسنجی انجام شود که واقعا در دنیای واقعی کدام دروس به درد شما خورده و کدام نخورده؟ وقتی درسی در طول بیست سال به درد کسی نمیخورد چرا نباید حذف شود؟ عجیب نیست؟
۳. آیا میشود کاری کرد؟ بله. یک تصویر ارایه میکنم که نشان دهم میشود جور دیگری به هم به مساله نگاه کرد: این جهان را تصور کنید: من نه کارشناسی دارم و نه در جستجوی کارشناسی ارشد و دکترا هستم. میگردم متناسب با نیاز شغلی و آینده ام از بین تمام موسسات و دانشگاهها دنیا دروسی را انتخاب میکنم و در آنها شرکت میکنم و به جای مدرک کارشناسی، گواهینامه علمی دریافت میکنم. مثلا امروز با تکنولوژی واقعیت مجازی در کلاس استراتژی مایکل پورتر در دانشگاه هاروارد حاضر میشوم.
فردا صبح برای یک درس کاملا بومی در کلاس «اقتصاد ایران» دکتر مسعود نیلی و پس فردا هم در یک پلتفرم آموزش مجازی مبتنی بر بازی در زمینه مذاکره شرکت میکنم و از همه اینها هم گواهینامه میگیرم. همچنین از همه مهمتر ۵۰٪ اطلاعات مورد نیازم را از اینترنت بدست میآورم.
در این جهان دیگر ما با دکترهای قلابی بی سواد سر وکار نداریم! مجبور نیستیم چهار سال وقت مان را صرف دروسی کنیم که ۳۰ سال پیش دیگران به غلط برای ما تشخیص داده اند. لازم نیست برای تحصیلات به یک کشور یا شهر دیگر برویم. دیگر کنکور بی معنا خواهد شد. تحصیلات من مساله محور است و نه مدرک محور. موسسات ارایه دهنده آموزش در یک محیط رقابتی مجبورند هر روز بهتر شوند و دانشگاههای مزخرف، ورشکسته و حذف خواهند شد.
این تنها راه است؟ نه. یک مثال بود برای باز شدن باب گفتگو
امکان پذیر است؟ بله. ولی نه یک شبه.
برای همه رشتهها این کار لازم است؟ در مورد برخی رشتهها مثلا علوم پایه و پزشکی باید مسیر دیگری رفت.
دانشگاهها هیچ فایدهای نداشته اند؟ قطعا فایده داشته اند.
دانشگاههای ما حاصل کپی هستند. یک کپی قدیمی و ناقص! آنچه ما میخواهیم دانشگاههایی است که مسائل واقعی از دنیای واقعی را حل کنند. نه اینکه کارخانه تولید مدرک باشند. جهان و به ویژه ایران نیاز به دانشگاههای واقعی به دردبخور دارد.دکتر مجتبی لشکربلوکیشعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از عصر اسلام، تاریخ انتشار: ۸ مهر ۱۴۰۰، کد خبر: ۲۷۵۹۳، www.asrislam.com