شنبه ۰۸ ارديبهشت ۱۴۰۳ - 2024 April 27 
شعارسال: مهدی جهان‌تیغی سردبیر خبرگزاری فارس و مهدی رحمانیان مدیرمسوول روزنامه شرق طی مناظره‌ای که به میزبانی رادیو گفتگو برگزار شد، به طرح دیدگاه‌های خود در حوزه هنجار‌های حجاب پرداختند.
بخش‌هایی از این مناظره را در زیر بخوانید:
*هیچ کشوری را پیدا نمی‌کنید که در مورد حوزه فضای مجازی خودش بایدها و نباید‌هایی نداشته باشد
جهان‌تیغی: ما امروز دو جامعه داریم یک جامعه مجازی داریم یک جامعه حقیقی داریم. اگر امروز مالکان فیس بوک مدعی می‌شوند که ما امروز بزرگترین کشور جهان هستیم ناظر به جامعه مجازی این حرف را مطرح میکنند. علی القاعده همان چارچوب‌هایی که برای جامعه حقیقی وجود دارد باید برای جامعه مجازی هم وجود داشته باشد. با این تفاوت که در جامعه مجازی با هویت‌های گمنام هم مواجه هستید که کار را سخت‌تر هم میکند. آزادی‌های خاص تری هم در این جامعه مجازی وجود دارد که باز کار حساس‌تر می‌شود. پس اول اینکه ما دو جامعه داریم و دوم اینکه این دو جامعه تفاوت‌هایی با هم دارند و سه اینکه ویژگی‌های جامعه مجازی کار را سخت‌تر میکند. خب اولین بحث این است که آیا اصلا باید و نبایدی باشد یا نباشد. عقلانیت اول این است که آنچه که برای جامعه حقیقی وجود دارد باید برای جامعه مجازی هم باشد. حتی مالکان شبکه‌های اجتماعی برتر هم برای خودشان قواعد تعریف میکنند. بحث بعدی این است که این بایدها و نباید‌ها به چه سمتی باید برود؟ تخصصی باشد یا عرفی باشد و یا فقهی یا ... اینجا محل اختلاف می‌شود.
جواب دقیق این است که بایدها و نبایدهای یک جامعه ریشه در یک عقلانیتی دارد، شما هیچ کشوری در دنیا پیدا نمی‌کنید که در مورد حوزه فضای مجازی خودش بایدها و نباید‌هایی نداشته باشد. این جلسه‌ای که استماع شد در کنگره در مورد تیک تاک چین، شما ببینید! بایدها و نبایدهای نمایندگان کنگره آمریکا چقدر وسیع بود. اگر همین ادبیات را نمایندگان مجلس فعلی ما به کار ببرند، آقای رحمانیان می‌گوید این‌ها تند هستند.
آقای رحمانیان مثل ما مطبوعاتی هستند و می‌دانم فضای بحث‌شان چیست. می‌خواهم این را بگویم که این بایدها و نباید‌ها ریشه در یک عقلانیتی دارد، این عقلانیت به عرف هر کشور و فرهنگ آن کشور برمی‌گردد. اصل موضوع را بپذیریم که بایدها و نباید‌هایی هست، حالا چه میزان من اعتقاد دارم، چه میزان آقای رحمانیان اعتقاد دارد آن محل بحث می‌شود.
*همه ما به حجاب اعتقاد داریم
رحمانیان: من همین الان که دارم با شما صحبت می‌کنم، یک صفحه جلوی من باز است از روزنامه فردا، تیترش این است؛ «جشن طلاق شرط دختر جوان برای بخشش مهریه‌اش». من می‌خواهم بگویم ما وارد یک دنیای جدیدی شده‌ایم که آن دنیای جدید سؤالات جدیدی دارد و پاسخ‌های جدیدی می‌طلبد. یعنی ما همچنان می‌خواهیم با پاسخ‌های کهنه، سؤال‌های جدید را جواب بدهیم. از نظر من، این شدنی نیست. ببینید! در هیچ امری نمی‌شود گفت باید و نباید نیست، اما این باید و نباید را واقعا چه کسی باید تعیین کند؟
من یک نکته خدمت شما عرض کنم. می‌گویند؛ گفتن نصف حقیقت بدتر از گفتن تمامی یک دروغ است. ما الان تأکیدمان روی امر به معروف و نهی از منکر است. امر به معروف و نهی از منکر واجب است، این را همه ما قبول داریم و دعوایی هم در مورد آن نداریم؛ اما معتقدیم که این نصف حقیقت است و درست هم هست، اما نیمه دیگر حقیقت چه می‌گوید؟ می‌گوید مشروط به اثرگذاری. بعد از آن ما دیگر وظیفه‌ای نداریم، هیچکس ندارد، بعد هم امر به معروف و نهی از منکری که روی آن تأکید شده، که امام حسین رفته و در این راه خون داده است، این امر به معروف و نهی از منکر حکومت است؛ چرا ما می‌آییم مردم را در مقابل هم قرار می‌دهیم؟ چرا دو قطبی ایجاد می‌کنیم؟ چرا جامعه را به یک جایی می‌ر‌سانیم که توصیه می‌کنیم همسایه اگر دید مثلاً همسایه‌اش رعایت شئونات را نمی‌کند، بیاید این را تذکر بدهد؟ چرا نمی‌گوییم اگر همسایه‌اش دید همسایه‌اش توی ظرف زباله دنبال غذا می‌گردد، بیاید این را گزارش بدهد به بهزیستی و کمیته و امداد و جا‌های دیگری به آن رسیدگی شود؟ من می‌گویم این تناقضات مادامی که حل نشود، مشکلی از جامعه ما حل نمی‌کند. این سؤالاتی که شما می‌کنید اصلاً جوابش در آن مستتر است.
بحث ما الان بر سر روش‌ها است. من می‌گویم حجاب، عفاف و... همه این‌ها که شما و ما به آن‌ها اعتقاد داریم، به دست نیروی انتظامی و دست پلیس تحقق پیدا نمی‌کند. شما می‌گویید تحقق پیدا میکند خوب بروید این سال‌ها که گشت ارشاد بوده را ببینید که آیا جواب داده یا نه؟
* آقای رحمانیان شما به بایدها و نباید‌ها در فضای مجازی اعتقاد دارید؟ آیا باید و نبایدی باشد و یا همین‌طور رهایش کنیم، هرکس هر جور که می‌خواهد با این فضا رفتار کند و هرجور که دلش می‌خواهد از این فضای موجود و ظرفیت‌هایی که در فضای مجازی هست استفاده کند؟
رحمانیان: ببینید! اخیراً یک لیستی دیدم از ممنموعیت‌هایی که در ایران، حوزه‌های علمیه با آن مواجه بودند. یعنی هر چیز جدیدی آمد، این‌ها به جای اینکه از آن استفاده کنند، مقابلش ایستادند. بعد که دیدند نمی‌شود مقابل این‌ها ایستاد، آمدند از آن بهره‌برداری کردند. خیلی هم لیست عجیب و غریبی بود.
* در این فهرست چه چیزی‌هایی بود؟
رحمانیان: فرض کنید، مثلاً رادیو، تلویزیون، بلندگو، دوش حمام، هواپیما و ... همه این‌ها بود. توجه می‌کنید. در همه امور طبیعی است که یکسری باید هست، یکسری نباید هست.
*چه کسی این باید و نباید‌ها را باید تعیین کند؟
رحمانیان: آن رطب نخورده باید تعیین کند.
* در کشور ما چه کسی رطب‌نخورده محسوب می‌شود؟ کدام سازمان، کدام نهاد، کدام فرد، بالاخره یک شخص یا مرجعی باید وجود داشته باشد که بتواند این باید و نباید را تعیین کند. از نظر جنابعالی این شخص یا این نهاد یا این سازمان چه کسی هست یا کجا هست؟
رحمانیان: هیچ سازمانی انحصاراً مسئول این کار نیست، من معتقدم امور مردم را باید به خودشان بسپاریم. شما الان ببینید! دارند به خاطر حجاب و عفاف می‌روند رستوران‌ها را تعطیل میکنند، فروشگاه‌ها را تعطیل میکنند. اقتصاد لرزان و ضعیفی که ما الان داریم، با این کار‌ها ضعیف‌تر می‌شود و این کار‌هایی که دارد می‌شود، هیچ‌کدام مبنای حقوقی و شرعی ندارد؛ یعنی هیچ کجای قانون چنین چیزی نیامده.
*بالاخره باید یک مرجعی وجود داشته باشد، ۸۰ میلیون نفر که نمی‌توانند باید و نباید تعیین کنند.
جهان‌تیغی: بگذارید من مرجعش را معرفی کنیم که آقای رحمانیان هم زحمتش کم شود. اول که واقعاً باید تأسف بخوریم وقتی که در حوزه حجاب به عنوان یک فضلیت اخلاقی، هویت ملی، مسئله ملی بیاییم سریع سیاست‌زده‌اش می‌کنیم. این خیلی چیز بدی است. حالا شنونده‌ها می‌توانند قضاوت کنند که ما چگونه داریم نگاه می‌کنیم به این قضیه، این جزو مظلومیت‌های این حوزه است. اتفاقاً فضای مجازی هم در این حوزه مظلوم واقع شده است.
ببینید! گفتیم عقلانیت این است که باید بایدها و نباید‌هایی باشد، عرف جهان هم این را پذیرفته است، آن‌ها هم دارند این کار را میکنند. این سیر تطوری هم دارد. با صحبت‌های آقای رحمانیان موافقم که ما باید روش‌های جدیدی به کار ببریم. یکی از این روش‌ها این است که ما باید قانون‌های جدیدی در این حوزه تصویب کنیم که مجلس و بقیه نهادها به نوعی وارد این مسئله شدند. سؤال اساسی از آقای رحمانیان این است؛ اگر واقعاً معتقدید که ما باید با روش‌های جدید برویم، قانون‌ها و باید‌های جدید را به‌روز کنیم، چگونه است که طیف سیاسی آقای رحمانیان، وقتی صحبت از قانون برای فضای مجازی می‌شود، اتفاقاً مخل تصویب کارشناسی این کار می‌شوند و در مقابل این کار، به جای اینکه بیایند در یک فضای کارشناسی صحبت شود، می‌آیند فضا را سیاسی و هیاهو میکنند و عملاً ما هی مرتباً از فضای بایدها و نباید‌ها که همه کشور‌ها سالیان قبل رفتند، تصویب کردند و جامعه‌شان را وارد یک پروسه عاقلانه در این حوزه کردند، مرتباً دور ماندیم. ما یک نوع بی‌صداقتی در این گفتار و این موضوعات می‌بینیم.
می‌گویند مسئله اقتصاد. ببینید! مسئله اقتصاد به فضای مجازی ربط دارد؟ قطعاً، اما بحث ما چه بود؟ بحث حجاب. تمامی مراکز اقتصادی در دنیا، به خصوص غول‌های اقتصادی، یکی از اولین آیین‌نامه‌هایشان تعیین حوزه پوشش در آن کارخانه یا در آن برند است. چرا؟ چون می‌گویند محیط کار ما باید از فضای محیطِ مثلاً داخل خیابان، محیطِ در یک فضای میهمانی، یا هر چیز دیگری دور باشد. می‌خواهم این‌طور بگویم؛ یا آقای رحمانیان می‌گویند چه کسی باید این کار را بکند، دوستان آقای رحمانیان، حداقل ۳۰ سال دولت‌ها در اختیارشان بوده است، بزرگترین نهادها. شما ببینید دولت قبل فضای مجازی ما را تبدیل به شعار انتخاباتی کرد. یعنی هشت سال کشور وقتی باید عاقلانه در مورد فضای مجازی صحبت می‌کرد، رفتند وارد عرصه دوقطبی‌سازی شدند. اتفاقاً همین دوقطبی‌سازی که الان دارند مطرح میکنند، مبدع این دوقطبی‌سازی، دوستان خود ایشان هستند.
حجاب ما سیاسی، فضای مجازی ما سیاسی، مردم را هم ما گیج کردیم در این حوزه؛ یعنی طول کشید تا مردم متوجه شوند از این لوایح سیاسی عبور کنند تا بشنوند که حالا از حکومت بخواهند برو به سمت قانون، برو به سمت تدوین مسائل، برو به سمت اینکه فضای مجازی من را سروسامان بدهید.
قانون نیست که آدم‌ها را می‌آورد سر خط، بلکه انگیزه است!
*آقای رحمانیان، اگر شما توضیحی در خصوص نکاتی که آقای جهان‌تیغی فرمودند، حتما بشنویم که توضیحات شما ناقص نماند. چون نکاتی را آقای جهان تیغی منسوب کردند به آقای رحمانیان و طیف ایشان، آقای رحمانیان اگر توضیحی دارید یک دقیقه فرصت هست شما بفرمایید.
رحمانیان: ببینید! آقای جهان تیغی محبت کردند فقط اتهام به بنده زدند، که، چون من خودم را در مقام متهم نمی‌بینم، دلیلی بر توضیح ندارم. اتفاقاً اگر بخواهیم مقایسه کنیم دولت‌هایی که به هر حال مورد علاقه بنده بوده و دولت‌هایی که موردعلاقه ایشان، این را باید آماری و براساس آمار حرف بزنیم که در این یک دقیقه چنین فضایی وجود ندارد، اما شما نگاه کنید ما در مملکتی زندگی می‌کنیم که مجلس شورای اسلامی تنها و تنها نهاد قانون‌گذاری است، کنارش ما می‌بینیم چندین شورای عالی وجود دارد که می‌آید قانون‌گذاری میکند، یکی هم اتفاقاً شورای عالی انقلاب فرهنگی است، که اصلاً این داستان حجاب هم از آنجا نشأت گرفته و همین باعث شده که متأسفانه ما دچار این تناقضات عدیده شویم و بعد هم ببنید این قانون نیست که آدم‌ها را می‌آورد سر خط، بلکه انگیزه است. شما باید نگاه انگیزشی داشته باشید. مگر الان ما قانون ماهواره نداریم، کدامیک از پشت‌بام‌های ما هست که بالایش دیش ماهواره نباشد؟ چرا؟ چون مردم قبول نمی‌کنند، دلیلی ندارد مردم بپذیرید.
جهان‌تیغی: متأسفانه کل بحث‌تان که اصلاً وارد بحث ما به صورت تخصصی نشد. می‌خواهم بگویم برای بعداً، چون ما روزنامه‌نگار هستیم و به این آرشیو‌ها نیاز داریم، می‌گویم. همین الان به شما عرض می‌کنیم؛ هر قانونی که به‌روز شود در جمهوری اسلامی، در مورد حوزه حجاب، کارشناسان بیایند نظر بدهند و بحث کنند، آقای رحمانیان و این‌ها را قضاوت کنید کارنامه‌شان در مورد همین مباحثی که الان دارند می‌گویند که چگونه با این موضوع بعداً برخورد میکنند تیترهای‌شان، رسانه‌های‌شان. ببینید آقای رحمانیان رسانه‌ای هستند و ما هم رسانه‌ای هستیم ...
رحمانیان: شما آینده من را هم دارید زیر سؤال می‌برید...
جهان‌تیغی: دارم پیش‌بینی می‌کنم، تحلیل یعنی همین...
رحمانیان: شما دارید پیش‌گویی می‌کنید...
جهان‌تیغی: نه پیش‌گویی نیست...
رحمانیان: من، به نظرم شما پیغمبر عصر جدیدید...
جهان تیغی: نه، تکنولوژی‌ها هم جدید شده... خدمت شما عرض کنم، می‌گویید جلوی شما تیتر جشن طلاق است. شما که رسانه‌ای هستید می‌دانید که این جشن طلاق چگونه آمد در فضای مجازی ما توزیع شد تا عادی‌سازی بشود. اینقدر دیگر انصاف داشته باشد که همین تیتر، یعنی بایدها و نباید‌هایی در فضای مجازی باشد تا شما اینجوری نگران نباشید.
رحمانیان: من یک جمله بگویم، مشکلی که در جامعه ما بوده است از گذشته و ما هم همیشه به آن متهم می‌شدیم، این است که ما معتقدیم آنچه در جامعه هست، وقایعی که هست را نگوییم، چون این واقع‌نمایی از منظر این دوستان سیاه‌نمایی است. من معتقدم رسانه مثل آیینه است. شما آینه را جلوی هرچه بگذارید، آن چیزی که هست را نشان می‌دهد. ما آینه را که نباید بشکنیم، ببینید این واقعیت را نمی‌شود ندید.
سایت تحلیلی خبری شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری فارس، تاریخ انتشار: 25اردیبهشت1402، کدخبر: 14020224000031، www.farsnews.ir
