شعار سال: اظهارات محسن خجسته مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران درخصوص اعلام آمادگی کامل برای آغاز حفاری در میدان مشترک نفتی آرش، در حالی واکنش کویت را برانگیخت که پرونده تعیین حدود مرز‌های آبی ایران در این منطقه و منافع مرتبط با آن، سالهاست میان ایران، کویت و عربستان باز باقی مانده و پس از هر تحول مرتبط با این منطقه، مناقشات آن به رسانه‌ها کشیده می‌شود.

با اعلام آمادگی ایران، سعد البراک، معاون نخست‌وزیر و وزیر نفت کویت این مواضع را «غافلگیر‌کننده» و «در تناقض با تمام اصول بنیادین روابط بین‌الملل» دانست و گفت: «این کشور به صورت تمام و کمال و قاطعانه تمامی فعالیت‌های برنامه‌ریزی شده ایران را پیرامون میدان گازی فراساحلی الدره رد می‌کند».

وزارت خارجه کویت نیز در بیانیه‌ای اعلام کرد، «تن‌ها دولت کویت و پادشاهی عربستان سعودی منحصرا مجاز به استفاده از ثروت طبیعی میدان الدره هستند و دولت کویت مجددا از طرف ایرانی برای آغاز مذاکرات بر سر تعیین مرز آبی دعوت می‌کند».

دهه ۶۰ میلادی، ایران و کویت حقوق حفاری برای کشف گاز در میدان آرش را به طور جداگانه به بریتیش پترولیوم و رویال داچ شل، واگذار کردند. در آن مقطع عربستان و کویت دراین خصوص همراهی کاملی با ایران داشتند. با تحولات انقلاب اسلامی، فعالیت‌ها در این میدان متوقف شد. با بالارفتن تقاضای جهانی برای گاز، با اینکه عربستان و کویت مذاکراتی برای توسعه میدان انجام دادند، اما هر بار در پی اختلاف‌نظر‌ها درخصوص مسائل فنی، این مذاکرات متوقف شد.

سال ۲۰۱۹ عربستان و کویت، ضمن توافق بر سر سهم مالکیت این میدان، با امضای تفاهم نامه‌ای عنوان کردند که استخراج گاز این میدان را از سال ۲۰۲۲ با محوریت شرکت آرامکو عملیاتی خواهند کرد.

ایران ضمن تاکید بر سهم خود در این میدان، توافقی که عربستان و کویت آن را در هفته‌های گذشته امضاء کرده اند «غیرقانونی» دانست و روزنامه کویتی الجریده در این باره نوشت که پس از اینکه کویت و عربستان موضع خود را مبنی بر عدم حق ایران در این میدان اعلام کردند، ایران تصمیم به آغاز طرح‌های حفاری گرفته است.

در همین رابطه، یک مقام آگاه در وزارت خارجه عربستان به رسانه‌ها در این کشور گفت: مالکیت ثروت‌های طبیعی در مناطق آبی تقسیم شده از جمله میدان گازی «الدره» (آرش) کاملا و فقط متعلق به عربستان و کویت است و فقط این دو کشور از حاکمیت کامل بر منابع طبیعی این منطقه برخوردارند و عربستان بار دیگر از ایران می‌خواهد مذاکرات مربوط به ترسیم مرز‌های شرقی منطقه آبی را که میان کویت و عربستان تقسیم شده آغاز کند. به موجب قوانین بین‌المللی این کشور و کویت با یکدیگر یک طرف مذاکره کننده در برابر طرف ایرانی را تشکیل می‌دهند!

ایران برای میدان آرش، طرح توسعه‌ای دارد

در این رابطه، سید حمید حسینی، سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی، با بیان اینکه ایران همواره نسبت به مسائل پیرامون این میدان حساس بوده و تلاش‌هایی برای روشن شدن حدود منافع خود داشته است، گفت: خطوط مرزی ما در این منطقه با کویت ترسیم نشده و کویت نیز از سال ۱۳۴۹، حاضر به مذاکره با ایران در این خصوص نبود. در آن مقطع، با وجود مخالفت‌هایی که کویت و عربستان داشتند، ایران حفاری اولیه‌ای در این میدان انجام داد و وارد فاز عملیاتی اکتشاف شد. بعد‌ها ایران مذاکرات مرزی را عقب انداخت تا بتواند ضمن پایان دادن به عملیات اکتشاف، طرح توسعه‌ای برای آن منطقه آماده کند. این روند تا حدود سال ۱۳۸۹ ادامه داشت، و اقدامات اکتشافی ایران سال ۱۳۸۹ در آن منطقه به پایان رسیده بود. طرح توسعه‌ای نیز برای توسعه این میدان آماده شده بود.

در آن دوره، رسانه‌های کویتی دکل نصب شده ایران را با تانک‌های صدام حسین و اشغال کویت مقایسه می‌کردند و در نهایت ایران تصمیم گرفت برای نشان دادن حسن همجواری این دکل اکتشافی را از این منطقه خارج کند.

این کارشناس ارشد نفت، در این خصوص با اشاره به مذاکراتی که در سفر امیر کویت به ایران انجام شد، ادامه داد: این سفر منجر شد توسعه این میدان تا ترسیم مرز‌های مشترک متوقف شود، اما از آن سال متاسفانه هنوز این اقدام انجام نشده است. کارشناسان ایرانی اکنون معتقدند ۷۰ درصد نفت این میدان، در آب‌های ایران قراردارد. این در حالی است که کویت و عربستان به این ارزیابی اعتقاد ندارند.

حسینی یادآور شد: کویت و عربستان در سال ۲۰۰۰، با تأسیس شرکت مشترکی به نام KGO کار حفاری در این میدان را آغاز کردند و میدان را میان خود به صورت ۵۰-۵۰ تقسیم کردند. اکنون، ایران باید بتواند این دو کشور را به مذاکره بنشاند. نه آن‌ها می‌توانند مانع توسعه و حفاری ما شوند، و نه ما می‌توانیم در این راستا برای آن‌ها مانع تراشی کنیم. ضمن اینکه این کار به صلاح هم نیست. یا باید بتوانیم بدون اعتنا به ادعای آنها، کار خود را انجام دهیم و یا اینکه کویت را پای میز مذاکره بیاوریم و توافقی بر خطوط مرزی مان داشته باشیم. بعد از آن برای هر میزان از این میدان که در آب‌های ایران بود، می‌توانیم طرح توسعه مشترک داشته باشیم، می‌توانیم آن را واگذار کنیم و یا سهم مان را بفروشیم و یا هر طرح دیگری که متناسب شرایطمان است را در آنجا پیاده کنیم. حتی سه کشور می‌توانند در توافقی، اکتشاف و حفاری را به شرکت ثالثی واگذار و پس از آن منافعش را تقسیم کنند».

وی در ادامه با بیان اینکه خوشبختانه در برنامه هفتم توسعه، پیشنهاد دولت این بود که در میادین مشترک بتوانیم قرارداد‌های مشارکت در بهره برداری را امضا کنیم و این همکاری را با کشور‌های همسایه داشته باشیم، گفت: ایران، کویت و عربستان، تاکنون مذاکراتی برای ترسیم خطوط مرزی داشته اند، اما این مذاکرات هیچ نتیجه روشنی در بر نداشته است.

مانع تراشی‌های کویت برای ترسیم خطوط مرزی

در همین خصوص نرسی قربان، کارشناس ارشد انرژی نیز به خبرنگار جماران گفت: در سال ۲۰۰۱، ایران تجهیزات حفاری اکتشافی در این منطقه مستقر کرد. در آن مقطع، هنوز این امکان برای ایران وجود داشت که بتواند با شرکت‌های خارجی قرارداد ببندد، اما کویت در آن زمان برای حفاری مانع تراشی کرد.

وی افزود: کویت با اطلاع از آغاز حفاری‌های اکتشافی توسط ایران، با تهدید به شکایت در مراجع بین‌المللی، ایران را از هر گونه فعالیت تا زمان تعیین مرز آبی منع کرد که باعث توقف فعالیت‌های اکتشافی و توسعه‌ای ایران روی میدان آرش شد.

اما اکنون، با اعتراضات تازه کویتی ها، حسینی معتقد است: «با توجه به موانعی که کویت ایجاد کرده، ایران باید بدون اعتنا به آنها، کار را آغاز کند تا آن‌ها ناچار پای میز مذاکره بیایند. اما نباید این موضوع تبدیل به بهانه‌ای شود که اختلافات ما با عربستان و کویت دامن زده شود. چه خوب بود که سازمان اوپک که همه کشور‌های منطقه در آن عضویت دارند، سازوکاری برای رسیدگی به این اختلافات داشت. با توجه به کارشناسانی که در این سازمان حضور دارند و اشرافی که نسبت به مسائل منطقه، نقشه منطقه و میادین دارند، می‌شد از این طریق مسائل را حل و فصل کرد؛ اما متاسفانه اوپک چنین سازوکاری ندارد.

اگر نتوانیم پا به پای کشور‌های منطقه حرکت کنیم، قطعا آن‌ها برنده هستند

به گفته سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی، دیپلماسی در این شرایط معنا می‌دهد. دیپلماسی انرژی این است که ما با عربستان و کویت وارد گفتگو شویم و با مذاکره این مسأله را حل و فصل کنیم. متاسفانه یکی از آفت‌ها و ضرر‌های عمده‌ای که به واسطه تحریم متوجه ایران شده، این است که منابع محدودی دارد که می‌تواند تنها در برخی از میادین مشترک هزینه کند. اگر نتوانیم پا به پای کشور‌های منطقه حرکت کنیم، قطعا آن‌ها برنده هستند.

ریشه اصلی مشکل، تحریم‌ها است

نرسی قربان نیز معتقد است، ریشه اصلی مشکل در این رابطه، تحریم‌ها است که امیدواریم گفتگو‌ها برای رفع تحریم‌ها منجر به نتیجه‌ای شوند و بیش از این شاهد غارت اموال کشورمان در میادین مشترک نباشیم و در میادین نفتی و گازی مشترک با عراق، کویت و عربستان بتوانیم پا به پای آن‌ها سرمایه گذاری کنیم و توسعه دهیم. همان طور که به زودی قطر در پارس جنوبی به واسطه توسعه بیشتری که داشته، حدود ۲۰۰- ۳۰۰ میلیون متر مکعب گاز به صورت روزانه بیش از ما برداشت خواهد کرد.

این تحلیلگر انرژی، با بیان اینکه میدان گازی آرش، یکی از حدود بیست و هشت میدان نفت و گازی مشترکی است که ما با همسایگانمان داریم، توضیح داد: این میدان گازی در خلیج فارس و رو به روی منطقه بی طرف میان کویت و عربستان قرارگرفته است. از این لحاظ است که عربستان و کویت، هر دو آن را متعلق به خود می‌دانند و بخشی از آن که خارج از خط میانه قرار دارد، سهم ایران است. این میدان سال‌ها قبل کشف شده، مدتی ایران تلاش کرد از آن استخراج کند، اما با بهانه تراشی و اعتراض کویت متوقف شد.

وی گفت: اگر قرار باشد بررسی شود چه سهمی از این میدان نفتی، در آب‌های ایران قرار دارد، متخصصینی در جهان هستند که هر دو طرف می‌توانند با پرداخت هزینه‌هایی به آنها، این مساله را بررسی کنند و در نهایت باید مورد توافق همه قرارگیرد. در واقع، این مساله با مذاکرات حل خواهد شد.

قربان افزود: بهبود مناسبات ایران و عربستان، موقعیت مناسبی است که این امکان را فراهم می‌کند که این حوزه توسعه یابد؛ چرا که ایران، به تنهایی و بدون کمک شرکت‌های بزرگ بین الملل انرژی، نمی‌تواند این میدان را به بهترین وجه توسعه دهد. اکنون گفتگو‌های سیاسی می‌تواند انجام شود و عربستان و کویت می‌توانند با شرکت‌های بین المللی انرژی وارد گفتگو شوند و با آن‌ها قرارداد ببندد و ایران نیز می‌تواند با عربستان و کویت قراردادی امضا کند.

وی گفت: شرکت‌های بزرگی در دنیا هستند که با دقت زیادی، خطوط مرزی را با ذخایر زیر زمینی مرتبط می‌کنند. گاز این میدان، به اندازه حدود یک فاز پارس جنوبی است که آن را می‌توان به عربستان و کویت فروخت و ایران پول آن را دریافت کند؛ چرا که رساندن آن به ایران، هزینه‌های بیشتری را ایجاد خواهد کرد. در صورتی که ایران حوزه‌های گازی زیادی در داخل ایران و روی زمین دارد که همچنان توسعه نیافته اند. از این رو هزینه‌های انتقال آن به ایران، به صرفه نیست. با این شرایط، این گاز می‌تواند به عربستان یا کویت فروخته شود و البته ایران باید بازده سرمایه گذاری این دو کشور را به آن‌ها را بپردازد و بعد مابقی را خود دریافت کند.

کویت ناخرسند از توافق ایران و عربستان

این تحلیلگر ارشد انرژی با تاکید بر اینکه آنچه که مقامات کویتی مطرح می‌کنند تکنیکال نیست و با اهداف سیاسی مطرح می‌شود، خاطرنشان کرد: به نظر می‌رسد کویتی‌ها از بهبود مناسبات با عربستان خرسند نیستند و با نگرانی نسبت به سرنوشت منابع گازی این میدان، برای جلب همراهی عربستان با خود تلاش می‌کنند؛ چرا که کویت به نسبت نفت، از منابع گازی کمتری برخوردار است و برای مصرف داخلی، نگاهی به این منابع داشته است؛ بنابراین این مساله به لحاظ تکنیکی قابل حل است و سه کشور باید با یکدیگر گفتگو‌هایی انجام دهند.

قربان با بیان اینکه متاسفانه ایران درباره حوزه‌های مشترک در بسیاری از مناطق حدود را روشن نکرده است، ادامه داد: حتی درباره قطر که بزرگترین حوزه گازی دنیا را دارد، درخصوص پارس جنوبی و گنبد شمالی، مذاکراتی نشده و با اینکه با قطر روابط خوبی داریم، اما هر کسی تلاش کرده خود بیشتر تولید را داشته باشد.


عدم دسترسی ایران به تکنولوژی حفاری در عمق خلیج فارس علت موضع گیری‌های کویت

این کارشناس ارشد انرژی با بیان اینکه هر چند، بدون شک توان تکنولوژیکی در این رابطه نقش مهمی ایفا می‌کند، یادآور شد: عربستان و کویت، خودشان توان تکنولوژیکی ندارند، اما آن‌ها با بهترین شرکت‌های بین المللی انرژی قرارداد می‌بندند و این شرکت‌ها در میادین مشترک یا اختصاصی شان به توسعه می‌پردازند. ایران تا حدودی توان تکنولوژیک دارد؛ اما این توان در حدی نیست که در عمق خلیج فارس بتواند به صورت بهینه و موثر به استخراج گاز بپردازد. لزومی هم به داشتن این تکنولوژی نیست و قرار نیست هر کشوری لزوما همه تکنولوژی‌ها را داشته باشد. شرکت‌های بزرگی در دنیا این اقدامات را در ازای هزینه‌ای انجام می‌دهند. اگر ایران تحریم نبود، این کار شدنی بود؛ اما از آنجا که ایران تحریم است و نمی‌تواند از شرکت‌های خارجی استفاده کند و شرکت‌های خارجی هم از بیم تحریم‌های آمریکا، نمی‌خواهند با ایران کار کنند، این مساله پیش نمی‌رود. از آنجا که این شرکت‌ها خواهان حضور در این پروژه‌ها نیستند و ایران نیز به این تکنولوژی‌ها دسترسی ندارد، کویت چنین موضع گیری‌هایی می‌کند.

وی گفت:، اما در شرایط فعلی، ما اگر بخواهیم میلیارد‌ها دلار برای حوزه گازی آرش در عمق خلیج فارس هزینه کنیم، به صرفه‌تر است که این هزینه برای میادینی هزینه شود که در خشکی ایران قرار گرفته اند و برای حفاری و استخراج، تکنولوژی پیچیده تری نیاز ندارد.

قربان با تاکید بر اینکه مسأله ایجاد شده درخصوص میدان آرش، با مذاکرات سیاسی حل می‌شود، اظهار کرد: منابع گاز آرش، در حد یک فاز پارس جنوبی برآورد شده. این میزان حدود یک چهلم حوزه بزرگ ایران و قطر در پارس جنوبی است، در حالی که ایران بیش از بیست فاز در پارس جنوبی توسعه داده است. بنابراین، این میزان در حدی نیست که ایران و کویت بخواهند مناسبات خود را برای آن مخدوش کنند.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت جی پلاس، تاریخ انتشار: ۱۸ تیر ۱۴۰۲، کدخبر: ۱۵۹۹۹۸۱، www.jamaran.news