شعارسال: عباس بن علی بن ابیطالب (۲۶-۶۱ق) مشهور به ابوالفضل پنجمین پسر امام علی (ع) و اولین فرزند امالبنین است (سه برادر دیگر عباس جعفر، عبدالله و عثمان هستند). مهمترین فراز زندگی او حضور در واقعه کربلا و شهادت در روز عاشورا است. درباره زندگی و احوالاتش تا قبل از ماه محرم ۶۱ق اطلاعات چندانی وجود ندارد جز اینکه بر اساس برخی گزارشها در جنگ صفین حضور داشته است.
او در واقعه کربلا، فرمانده و پرچمدار سپاه امام حسین (ع) بود و برای همراهان امام حسین (ع) از فرات آب آورد. عباس به همراه برادرانش دو اماننامه از طرف عبیدالله بن زیاد را رد کردند و در سپاه امام حسین (ع) جنگیدند و شهید شدند. به گفته برخی از کتابهای مقتل، در روز عاشورا در حالی که دو دستش بریده شده بود و گرز آهنین بر سرش فرود آمده بود، شهید شد. برخی، گریه امام حسین (ع) بر بالین او را گزارش کردهاند.
شیعیان برای حضرت عباس جایگاه معنوی بالایی قائلند و روز تاسوعا، نهم محرم را به یاد حضرت عباس عزاداری میکنند. او را باب الحوائج و سقای کربلا خوانده و به او متوسل میشوند و کرامات فراوانی از او با مضمون برآورده کردن حاجات مردم حتی غیرشیعیان و غیرمسلمانان نقل شده است. کتاب «در کنار علقمه کرامات العباسیه»، ۷۲ قصه از این کرامات را گردآوری کرده است. ذکر «یا کاشفَ الکَرْبِ عنْ وَجهِ الْحُسَین اِکْشِفْ کَرْبی بِحَقِّ أَخیکَ الحُسَین» (ای برطرف کننده غم و اندوه از روی حسین به حق برادرت حسین، اندوه و مشکل من را برطرف کن). به عنوانی یکی از ذکرهای توسل به حضرت عباس مشهور شده و گاه توصیه میشود که این ذکر به تعداد ۱۳۳ مرتبه گفته شود. این ذکر در کتابهای حدیثی شیعه نقل نشده است.
حرم حضرت عباس (ع) در ۳۷۸ متری شمال شرقی حرم امام حسین (ع) یکی از مهمترین اماکن زیارتی شیعیان بوده و حد فاصل حرم حضرت عباس و حرم امام حسین (ع) را بین الحرمین مینامند. به نظر بسیاری از مورخان، عباس (ع) در محل شهادتش کنار نهر علقمه دفن شده و امام حسین (ع) بر خلاف دیگر شهدا، او را از محل شهادتش جابهجا نکرد و نزد پیکر سایر شهدا نبرد.