طبق آخرین آمار منتشره از سوی سازمان جهانی، کشورهایی مانند ایتالیا، ‌موناکو، ‌کوبا، بلاروس، گرجستان، روسیه، یونان، لیتوانی، ‌فنلاند و ‌بلژیک جزء 10 کشور اول جهان هستند که کمترین تعداد نسبت بیمار به ازای پزشک را دارند که آمارشان از 169 تا 263 بیمار نسبت به یک پزشک است، درحالی که در کشورهایی مانند مالاوی، ‌لیبریا، موزامبیک و ‌اریتره این آمار تغییر فاحشی دارد و به ازای هر پنج‌هزار بیمار یک پزشک وجود دارد.

یکی از موضوعاتی که در این بین باید مورد توجه قرار بگیرد، تربیت و آموزش نیروی کارآمد است که با توجه به پایین بودن تعداد پزشکان متخصص در کشور، این موضوع بیش از پیش موردتوجه متولیان این امر قرار گرفته است، از این‌رو طبق آخرین آماری که وزارت بهداشت، ‌درمان و آموزش پزشکی در دولت یازدهم اعلام کرده روند ورودی دانشجو به دانشگاه‌های علوم پزشکی 11 درصد افزایش داشته است. با اینکه ظرفیت کاردانی در سه سال گذشته 9 درصد کاهش داشته اما ظرفیت مقطع کارشناسی پیوسته و ناپیوسته افزایش چشمگیری داشته، به‌طوری‌که در سال تحصیلی ۹۵-۹۴ حدود 44 درصد از کل دانشجویان پزشکی در این مقطع تحصیل می‌کنند.

رشته‌های کم‌نیاز

در یک‌سری از رشته‌های پزشکی نیاز کمتری وجود دارد و تعداد پزشکان فعال در این رشته‌ها با نیازهای جامعه ارتباط یکسانی دارد که ازجمله این رشته‌ها می‌توان به عفونی، ‌پزشکی هسته‌ای، طب فیزیکی، ‌رادیوتراپی و روانپزشکی اشاره کرد.

نکته قابل‌تامل پس از بیان این آمارها این است که دانشجویان پزشکی باید به سمت رشته‌های تخصصی مورد نیاز هدایت شوند. هرکدام از پزشکان متخصص می‌توانند یک بیمارستان را سرپا نگه دارند.

از اولویت‌های وزارت بهداشت تربیت نیروی کارآمد و ماهر در رشته‌هایی مانند بیهوشی، ‌کودکان و زنان و زایمان است اما این را هم بدانید که آموزش این نیروها در یک زمان کوتاه امکان‌پذیر نیست و نمی‌توان انتظار داشت در مدت چند سال کشور در این رشته‌ها به خودکفایی برسد.

در رشته‌های تخصصی و فوق‌تخصصی پزشکی با بحران روبه‌رو هستیم

یکی از دغدغه‌های کنونی در جامعه پزشکی کمبود دکتر متخصص در رشته‌های خاص است که علی ماهر، معاون فنی و برنامه‌ریزی درمان وزارت بهداشت درباره شرایط کنونی کشور در داشتن پزشکان متخصص و تناسب تعداد پزشک به بیمار می‌گوید: ‌ «آگاهی از این تناسب، نیاز به یک پیش‌درآمد دارد یعنی باید مقیاس درستی از تعداد پزشک‌های عمومی و تخصصی وجود داشته باشد تا بتوان درباره این موضوع قضاوت کرد». نکته قابل‌توجه دیگر این است که معیار هر کشوری به نسبت نظام سلامت آن مورد ارزیابی قرار می‌گیرد، برای همین وضعیت کشورها با یکدیگر متفاوت است که ماهر در این باره نیز می‌گوید: «برخی کشورها نظام سلامت‌شان مبتنی‌بر مالیات است بنابراین از بیمه رایگان سلامت بهره‌مند هستند اما در ایران این شرایط متفاوت است و نمی‌توان از ساختار کشورهای دیگر به‌عنوان یک الگوی ثابت و قابل استناد استفاده کرد».

سرانه پزشک به بیمار

برای اینکه متوجه شوید چگونه می‌توان معیاری برای تعداد پزشک نسبت به بیمار تعیین کرد باید این معیار را به نسبت جمعیت پزشک و جمعیت کل کشور حساب کرد که معاون فنی و برنامه‌ریزی درمان وزارت بهداشت با اشاره به اینکه ایران در مقایسه با کشورهای منطقه از لحاظ داشتن تعداد پزشک وضعیت مناسبی دارد، تاکید می‌کند: «موضوع مهم در این مقیاس که پیش‌تر هم به آن اشاره شد وجود دکترهای متخصص است که در آماری که سال 91 منتشر شد نسبت پزشک به بیمار عدد 10هزار نفر را نشان می‌داد اما در سال 95 این رقم یک پزشک به ازای چهارهزار بیمار است».

ماهر با بیان اینکه این رقم در مقایسه با کشورهای توسعه‌یافته عدد قابل توجهی است، از اشتغال برخی پزشکان در رشته‌های دیگر صحبت می‌کند و می‌گوید: «‌آمار دقیقی از اشتغال پزشکان در رشته‌های دیگر وجود ندارد و همین مساله سبب شده در برخی رشته‌های تخصصی با کمبود پزشک روبه‌رو شویم».

9 رشته بحرانی

در رشته‌های تخصصی ارتوپدی، ‌بیهوشی، جراحی مغز و اعصاب، چشم‌پزشکی، رادیولوژی، نانوزایمان، ‌گوش و حلق و بینی و جراحی عمومی وضعیت بحرانی در کشور حاکم است. معاون فنی و برنامه‌ریزی درمان وزارت بهداشت در این باره می‌گوید: «در رشته‌های گفته شده با کمبود بسیار شدید روبه‌رو هستیم، هر چند در سال‌های اخیر بر تعداد پزشکان تخصصی این رشته‌ها افزوده شده اما همچنان کمبود پزشک در این رشته‌ها محسوس است». ماهر می‌گوید:‌ »‌طبق آخرین آماری که سال 94 منتشر شده در رشته ارتوپدی 357، ‌بیهوشی 577 و جراحی مغز و اعصاب 257 پزشک وجود دارد، این در حالی است که پزشکان این رشته‌ها تا چند سال پیش به ترتیب 59 – 175 و 35 نفر بودند». او ادامه می‌دهد: «‌در برخی رشته‌ها نیز وضعیت نیمه‌بحرانی است مثل پاتولوژی، اعصاب و روان، ‌قلب و عروق، پوست، داخلی، اورولوژی، طب سالمندان، اطفال و طب اورژانس اما با مدیریت درست می‌توان شرایط را کنترل کرد».

آمارها چه می‌گوید؟

در بخش‌های بیمارستانی نسبت پرستار به بیمار یک به ۱۵ است یعنی در بیمارستان‌های خوب ایران این نسبت فقط در ‌آی‌سی‌یو وجود دارد.

در باقی بخش‌های بیمارستانی نسبت پرستار به بیمار یک به ۱۴ یا ۱۵ است، به‌عنوان مثال بخش ۳۶ تخته را سه‌پرستار می‌چرخانند.

افزایش پرستار و تعیین استاندارد بالا به عهده وزارت بهداشت است.

تعداد پرستار در ایران حدود ۱۵۰هزار نفر است و سازمان نظام پرستاری اعلام کرده که حدود ۱۰۰هزار پرستار کم داریم.

با اندکی تلخیص و اضافات، برگرفته از پایگاه خبری سلامت نیوز، تاریخ انتشار: 16 بهمن 1396، کد مطلب: 205242، www.salamatnews.com