سختي‌هاي کار پرستاري در ايران، تبعيض‌هاي شغلي ادامه‌دار و اختلاف درآمدي سه‌برابري بين پزشک و پرستار، ازجمله دلايلي است که او را با وجود علاقه‌اي که براي ماندن در ايران و ادامه کارش داشت، متقاعد کرده تا به خارج از کشور مهاجرت کند. درست مانند 700 تا هزار پرستار ديگري که بنابر آمار فعالان صنفي نظام پرستاري، هرساله از کشور خارج مي‌شوند. واردآمدن فشار کاري بيش از حد بر پرستاران درپي اجراي طرح تحول نظام سلامت در سال‌هاي اخير و تناسب‌نداشتن کارانه خدمات پرستاري، بر اختلاف درآمد بين پزشکان و پرستاران تا سه‌برابر، افزوده و نارضايتي‌ها در جامعه پرستاري را تشديد کرده و شايد همين مسئله به موج مهاجرت پرستاران به خارج از کشور اضافه کرده است. اين درحالي است که گفته مي‌شود جامعه پرستاري به‌شدت با کمبود نيرو مواجه است. بخشي از دلايل کمبود نيرو، مربوط به مهاجرت‌هاي گسترده پرستاران و بخش ديگر آن، ‌چنان که فعالان پرستاري به آن اذعان دارند، ناشي از کم‌شدن جاذبه‌هاي حرفه پرستاري به‌دليل وجود‌نداشتن رضايت شغلي در بين پرستاران است.

اجرانشدن قانوني که سال‌هاست روي زمين مانده

جامعه پرستاري کشور در سال‌هاي اخير، روزهاي پرتلاطمي را سپري کرد. از نوشتن دو نامه سرگشاده به رئيس‌جمهوري و طرح شکايت‌هاي متعدد در کميسيون اصل «90» مجلس تا برگزاري تجمعات اعتراضي متعدد براي پيگيري مطالبات صنفي‌شان که در يک مورد اثبات شده، منجر به صدور حکم تبعيد شغلي براي دبيرکل خانه پرستار شد. پرستاران مي‌گويند؛ مطالبات زياد و نامعقولي نداريم. آنچه حق و قانوني بوده، مدت‌هاست در حال خاک‌خوردن است. آنها به‌طور مشخص نسبت به عدم اجراي قانون تعرفه‌گذاري خدمات پرستاري که از سال 1387 در مجلس تصويب شده، معترض هستند.

در اين سال‌ها، جامعه پرستاري چشم انتظار بوده تا با اجرايي‌شدن اين قانون، تغييري در وضعيت درآمدشان ايجاد و کمي از شرايط سخت کاري‌شان جبران شود اما هنوز اجراي اين قانون در کشور پس از اين مدت طولاني به دلايلي همچون نبود اعتبار، نبود آيين‌نامه اجرايي و. . . متوقف مانده است. اين مسئله درحالي است که پرستاران انتظار داشتند در طرح تحول نظام سلامت که از سال 93 آغاز شد، راه‌حلي براي اين مسئله ديده شده باشد اما برخلاف انتظار، جايگاهي براي اجراي اين تعرفه در طرح تحول نظام سلامت ديده نشد. فعالان پرستاري معتقد هستند، تسلط نوعي نگرش «پزشک‌سالارانه»، عامل اصلي عدم اجراي اين طرح است.

طرح مبتني‌بر عملکرد و استفاده ابزاري از پرستاران

مخالفت با اجراي طرح مبتني‌بر عملکرد نيز ازجمله مواردي بود که باعث برگزاري تجمعات اعتراضي مختلف شد. پرداخت مبتني‌بر عملکرد از سوي پرستاران، به‌عنوان طرحي شکست‌خورده ناميده شد که طبق آن، نيروي پرستاري تبديل به ابزاري براي بالابردن امتياز بيمارستان‌ها استفاده مي‌شود. پرستاران بر اين باور هستند که اجراي طرح مبتني‌بر عملکرد، نه به نفع بيمار است و نه تأثيري در ميزان خدمت‌رساني پرستاران دارد. آنها مي‌گويند، اجراي طرح مبتني‌بر عملکرد نه‌تنها به نفع بيماران نبوده بلکه کيفيت و نحوه عملکرد پرستاران را نيز تحت‌الشعاع «سودخواهي گزاف» مجموعه‌هاي بيمارستاني قرار مي‌دهد. اجراي اين طرح، همچنين باعث شد تا اختلاف در پرداخت‌ها بين پزشکان و پرستاران چندبرابر شود و پرستاران به نوعي مورد سوءاستفاده حرفه‌اي قرار گيرند و تبديل به نيروهايي شده که صرفا به جمع‌آوري امتياز براي بيمارستان‌ها مشغول هستند و از وظيفه اصلي‌شان که خدمت‌رساني به بيمار است، دور شوند. به گفته دبيرکل خانه پرستار، «اين طرح به‌شدت ظالمانه‌ است که اختلاف در پرداخت‌ها را بين پزشک و پرستار بيشتر مي‌کند. درواقع با اجراي اين طرح، اگر اختلاف در پرداخت‌ها قبلا چند ميليون بود، درحال‌حاضر به چند‌ده ميليون تومان مي‌رسد» اما در ادامه راه و در سال‌هاي اخير، طرح‌هاي ديگري هم بود که جامعه پرستاري را آشفته کرد.

تربيت بهيار يکساله، چالش ديگر جامعه پرستاري

در کنار طرح‌هايي همچون طرح مبتني‌بر عملکرد، طرح‌هاي ديگري هم اضافه شد که برچالش‌هاي تحميل‌شده بر جامعه پرستاري اضافه کرد. اوايل سال 1394 بود که اعلام جذب ۱۰ هزار بهيار که در يک دوره آموزشي يکساله تربيت مي‌شوند، موج تازه‌اي از نگراني را در بين پرستاران ايجاد کرد. به گونه‌اي که در شبکه‌هاي مجازي، پرستاران از اين طرح به‌عنوان کارشکنی جديد وزارت بهداشت نام بردند. بر‌اساس اين طرح که زمينه‌هاي اجراي آن با کمک سه نهاد نظام پرستاري، معاونت پرستاري و بورد پرستاري، توسط شرکت تعاوني کارکنان نظام سلامت اجرا مي‌شد، متقاضيان مي‌توانستند با داشتن حداقل مدرک ديپلم متوسطه و معدل کل ۱۴ از هر رشته‌اي، براي گذراندن دوره آموزشي يکساله بهياري ثبت‌نام کنند. پرستاران معتقد بودند، اجراي اين طرح که به گفته آنها درواقع طرح تربيت بهيار 6 ماهه است، منجر به به‌کارگيري نيروي غيرمتخصص و به خطر انداختن جان بيماران و اختلال در نظام سلامت کشور خواهد شد.

طرح تحول سلامت و پرستاران

فعالان صنفي مي‌گويند، در کنار همه مواردي که در زمره مطالبات جامعه پرستاري قرار گرفته است، اجراي طرح تحول نظام سلامت، فشار مضاعفي را بر جامعه پرستاري کشور وارد کرد. گزارش‌ها نشان مي‌دهند که باوجود اينکه براي اين طرح، بودجه‌اي در حدود ۱۰ هزار ميليارد تومان به وزارت بهداشت تزريق شد، در سه مرحله اول، از مشارکت پرستاران استفاده نشد و اساسا جامعه پرستاري در تصميم‌گيري‌ها جايگاهي نداشتند که بتوانند در ارتباط با مطالبات قانوني و حقوق صنفي خود با مسئولان سخن بگويند. فعالان صنفي جامعه پرستاري در اظهارنظرهاي مختلفي مطرح کرده‌اند که در فاز سوم، به‌دليل سه‌برابرشدن تعرفه‌هاي پزشکي، وزارت بهداشت طرح پرداخت مبتني‌بر عملکرد را اجرا کرد. آنها معتقدند تمام بار طرح تحول نظام سلامت بر دوش پرستاران است. به گفته بسياري از پزشکاني که به‌دنبال درآمد بيشتر هستند با ديدگاه القایی که پيدا کرده‌اند، مرتبا به‌هر دليل کوچکي بيماران را بستري مي‌کنند و به‌همين‌ترتيب، حجم کار پرستاران بالا مي‌رود. طبيعتا با کمبود نيرويي هم که وجود دارد، به‌دليل تعدد مراجعان، ضعف کار پرستاري، بيشتر نمايان مي‌شود و درصد خطا‌ها هم بالا‌تر مي‌رود؛ به‌اين‌ترتيب آن کسي که در اين بين ضرر مي‌کند، قطعا بيماران و مردم هستند؛ بنابراين طرح تحول نظام سلامت نه‌تنها کيفيت خدمات را بالا نبرد بلکه سطح ارائه خدمات را نسبت به قبل پايين‌تر آورد.

جامعه پرستاري همچنان ملتهب است

محمد شريفي‌مقدم، قائم‌مقام نظام پرستاري و دبيرکل خانه پرستار، همزمان با روز پرستار در ارتباط با آخرين خبرها درباره وضعيت رسيدگي به مطالبات جامعه پرستاري به «وقايع‌اتفاقيه» مي‌گويد: «ما هيچ خبر جديدي درباره تغيير وضعيت جامعه پرستاري نداريم. واقعيت اين است که بعد از سال‌ها تلاش و ممارست جامعه پرستاري در پيگيري مطالبات صنفي‌شان، تمام مسئولان متوجه شده‌اند که بايد به وضعيت پرستاران توجه شود به‌جز وزارت بهداشت که متولي اصلي نظام پرستاري کشور است. مشکلات پرستاران مربوط به سال‌هاي اخير نيست اما در سال‌هاي اخير ما با يک چالش عمده مواجه شده‌ايم. متأسفانه وزارت بهداشت در دولت يازدهم نه‌تنها با جامعه پرستاري همراهي نکرد بلکه به‌نوعي در تقابل با آنها هم بود». او مثالي هم درباره تقابل وزارت بهداشت با نمايندگان جامعه پرستاري مي‌زند و مي‌گويد: در بحث تعرفه گذاری حق پرستاری در منزل سال گذشته با فشاری که جامعه پرستاری وارد کرد، وزارت بهداشت طرح بررسی تعرفه گذاری خدمات پرستاری در منزل را در دو صفحه به وزارت رفاه و شورای عالی بیمه ارجاع داد. با وجود تعامل خوبی که با شورای عالی بیمه برقرار کرده بودیم اما در جلسه ای که اخیرا در شورای عالی بیمه برگزار شد و از شیوه برخوردی که معاونین وزیر بهداشت در جلسه داشتند، متوجه شدیم وزارت بهداشت مایل به همکاری با نمایندگان نظام پرستاری و فعالان صنفی جامعه پرستاری نیست.

وزارت بهداشت اصلا همکاري نمي‌کند

به گفته اين فعال صنفي، موضوع قانون بر زمين‌مانده تعرفه‌گذاري خدمات پرستاري از سوي معاونت رئيس‌جمهوری درحال پيگيري است. شريفي‌مقدم در اين‌باره مي‌گويد: در نامه‌اي که به معاون‌اول رئيس‌جمهوری نوشتيم، قول مساعد گرفتيم که به‌سرعت پيگيري شود. در مجلس هم با همراهي نمايندگان مواجه شديم و در مجموع، تعامل خوبي از سوي بدنه دولت و مجلس شاهد بوديم اما در اين نزديک به چهار سال، وزارت بهداشت که متولي اصلي رسيدگي به وضعيت پرستاران است، هيچ قدمي در راستاي بهبود وضعيت پرستاران بر نداشت. شريفي‌مقدم، دبيرکل خانه پرستار، درباره مجموع تجمعات برگزارشده در سال‌هاي اخير مي‌گويد: در پي اجراي طرح تحول سلامت در سال 93، یک سلسله‌اعتراضات کشوري در بيمارستان‌ها انجام شد که بي‌سابقه بود. اين تجمعات در اعتراض به افزايش کارانه پزشکان در پي اجراي اين طرح انجام شد. در تجمعاتي که در دانشگاه‌هاي علوم‌پزشکي تهران، شهيد بهشتي و ايران برگزار شد چهار نفر از فعالان صنفي با حکم اخراج مواجه شدند. با وجود اينکه بارها در تجمعات گسترده، مطالبات جامعه پرستاري را به گوش وزارت بهداشت رسانده‌ایم اما متأسفانه همچنان اين مطالبات با بي‌توجهي وزارتخانه به وضعيت هزاران پرستار شاغل در بيمارستان‌هاي کشور مواجه شده است. اين فعال صنفي همچنين به لغو تجمع دوم بهمن‌ پرستاران در مقابل مجلس به‌دليل مقارن شدن با فاجعه پلاسکو اشاره کرد و گفت: قرار بود دوم بهمن، تجمعي را در اعتراض به اجرانشدن تعرفه‌گذاري خدمات پرستاري و مطالبات محقق‌نشده جامعه پرستاري برگزار شود که به‌دليل اتفاقي که در پلاسکو افتاد، اين تجمع لغو شد اما جامعه پرستاري کماکان پيگير مطالبات صنفي خود از طرق مجامع قانوني خواهد بود.