با نشان دادن تابلوهای عکس پدر مرحومش بر دیوار قدیمی حجره فرش، از جایگاه والایی که زمانی نقشه فرش هنرمندان اراکی در بازارهای جهانی داشت می گوید و معتقد است نباید هرگز چراغ حجره پدر خاموش شود، حجره‌ای که مملو از طرح‌ها و نقشه‌های قدیمی قالی است، طرح‌هایی که روزگاری مشتریان اروپایی و به ویژه آلمانی ها برای خرید فرش پان سر و دست می شکستند.

در حجره استاد علی فراهانی انواع وسایل سنتی طراحی فرش دستباف به چشم می خورد و همه چیز رنگ سنتی و طبیعی دارد، از رنگ های مورد نیاز برای قلم زدن روی نقشه های فرش تا کاسه‌های سفالی که رنگ های مختلف را در خود جای داده است.

می گوید این حجره و این سرای بازار زمانی محفل رفت و آمد تجار خارجی فرش بود، برخلاف امروز که رونقی در آن دیده نمی شود و سکوت حکمفرماست و چشم به راه هستیم برای سفارش یک طرح جدید تا کار طراحی فرش آغاز شود.

شاید دیگر کسی به سرایی مراجعه نکند که زمانی نامش سرای فرش اراک بود و محل حضور تجار فرش داخلی و خارجی، اما امروز با نام سرای کتابفروشان شناخته می شود.

این هنرمند طراح فرش دستباف در گفت و گو با خبرنگار مهر، به تشریح حال و روز این ایام بازار نقشه فرش اراک می پردازد:

* وضعیت طراحی نقشه فرش دستباف اراک را در حال حاضر چطور ارزیابی می کنید؟

طراحی فرش در اراک این روزها زیر گرد و غبار رخوت و فراموشی صنعت فرش در حال جان دادن است و رمقی برای ادامه ندارد.

با از رونق افتادن بازار فرش دستباف، کم کم آفت‌هایی به جان هنر طراحی نفشه فرش افتاد. آفت‌هایی که این هنر را هر روز بیشتر به حاشیه کشاند و از جمله این آفت‌ها می‌توان به زیراکس‌های تهیه شده از نقشه‌های قدیمی اشاره کرد آفتی که نه تنها هنر طراحی فرش را به انزوا و رکود کشاند بلکه به نابودی هنر فرش اراک نیز دامن زد.

* علت اینکه می گویید کپی گرفتن ها به نابودی هنر نقشه فرش اراک منجر شده چیست؟

تهیه زیراکس از نقشه‌های اصلی ترکیب رنگ‌ها را به هم ریخت و بافنده نتوانست قالی را طبق رنگ اصلی ببافد. لذا این ناهمخوانی طرح و رنگ باعث شد تا قالی‌های بافته شده بازار خود را کم کم از دست بدهند چرا که ترکیب رنگ‌ها که نقش مهمی در جذب مشتری دارد به هم ریخته و فرش تولیدی با کمترین قیمت در بازار به فروش می‌رسید. همین مساله باعث شد که نه تنها هنر طراحی نقشه فرش رو به افول برود، بلکه صنعت و تجارت فرش دستباف نیز ناشی از این مشکل با رکود و عدم استقبال مشتریان به ویژه مشتریان خارجی که علاقه بسیاری به ترکیب بندی رنگ های فرش اراک داشتند شد.

* در حال حاضر این همه طرح‌های قالی که در حجره شما جمع شده هیچ کاربردی ندارد؟

تمام این طرح‌ها یادگارهای به جا مانده از پدر و پدر بزرگ من است. طرح‌های بکر و زیبایی که در روزگاری خریداران بسیاری داشتند اما امروز متاسفانه در گوشه این حجره خاک می‌خورند.

در حجره ما طرح‌های بکر و نابی از ۷۰ سال گذشته هم موجود است. طرح‌هایی که از پدربزرگ من و پدر ایشان به یادگار مانده و هنوز توسط هیچ بافنده‌ای بافته نشده است، طرح‌های بکری که اگر توسط بافندگان خوب بافته شود به جرات می‌توان گفت صنعت فرش استان را از حالت رکود خارج و فرش دستباف استان را به لحاظ طرح‌های منحصر به فردش در کشور و حتی بازارهای بین‌المللی مجددا صاحب عنوان خواهد کرد.

متاسفانه فعالان بازار فرش اراک همواره به دنبال طرح‌های ساده‌اند و حاضر نیستند با تهیه این نقشه‌ها تحولی در بازار فرش استان و اراک ایجاد کنند.

* تهیه طرح و نقشه اصلی دیگر خریداری در بین بافندگان باقی مانده ندارد؟

به‌جز بافندگان قالی منطقه جیریا در اراک که تولیداتشان هنوز هم بازارهای خارجی را از دست نداده، هیچ یک از بافندگان فرش اراک تمایلی به خرید نقشه فرش‌های اصلی ندارند و شاید به جرات بتوان گفت رمز موفقیت فرش جیریا در طول این سال‌ها استفاده از طرح‌های اصلی به جای طرح‌های کپی و زیراکس بوده است.

* شما هم مثل پدر کار طراحی فرش را ادامه داده‌اید؟

من به عنوان نقطه گذار و رنگ کار نقشه‌ها فعالیت دارم کار طراحی فرش هنر بسیار سخت و ظریفی است که باید تبحر خاصی در آن داشت و کار هر کسی نیست.

* کار طراحی نقشه فرش سخت‌تر است یا انجام روند نقطه و رنگ؟

اگر چه هر یک تخصص و ظرافت خاص خود را می‌طلبد اما دور از انصاف نیست اگر بگوییم نقطه و رنگ در طراحی فرش نیز به دقت نظر بالایی برای خلق یک طرح سالم نیازمند است، به گونه‌ای که اشتباه در یک یا چند نقطه‌گذاری یا رنگ‌آمیزی زحمات بافنده قالی را به هدر می‌دهد.

* چرا باید فرش اراک با آن تاریخچه و قدمت امروز در بازار فرش کشور جایی نداشته باشد؟

این مساله باید در چند بخش آسیب شناسی شود اولین موردی که باید به آن اشاره کرد، شمّ خوب فعالان فرش در شهرهایی مثل تبریز و قم در تشخیص بازارهای هدف و تطبیق تولیدات فرش با نیاز خریداران است.

برای مثال تمرکز بافندگان فرش قم و تبریز بر تولید فرش‌های ابریشمی رمز موفقیت آنهاست، وگرنه در زمینه طرح و نقشه باید گفت که طرح و نقشه فرش دستباف اراک رقیب ندارد و این در حالی است که بافندگی فرش در قم و تبریز با بهره‌گیری از نقشه‌های ساده و پیاده کردن آن‌ها بر ابریشم و خامه باعث شده تا فرش تولیدی به لحاظ رنگ و ظاهر چشم‌نواز باشد.

در واقع اگر همان طرح و نقشه قرار باشد با خامه به تنهایی اجرا شود یک قالی زمخت و نازیبا حاصلش خواهد بود اما فرش اراک از طرح های بی بدیلی دارد.

* عامل دیگری هست که در زمینه رکود هنر طراحی فرش در اراک به آن اشاره کنید؟

مشکل دیگری که صنعت طراحی فرش اراک را به زمین زد بستن راه بر ورود جوانان به این عرصه بود. در واقع تفکر سنتی و قدیمی که بر صنعت فرش استان سایه انداخته و این تفکر اجازه نداد تا ما همگام با بازار روز قدم برداریم و سهم خود را بگیریم و نگذاریم هنر طراحی نقشه فرش و به دنبال آن صنعت فرش دستباف استان رو به رکود و افول برود.

به نظر می‌رسد هنر طرای نقشه فرش استان مرکزی در سایه چند عامل مختلف قرار گرفته که این عوامل در نهایت رنگ باختن آن را در بازار هنر طراحی و تولید فرش کشور رقم‌ زده است. رفع این موانع نیاز به جامع‌نگری و برنامه‌ریزی مناسب از سوی تولیدکنندگان و متولیان صنعت فرش استان دارد تا بار دیگر نقشه فرش استان مرکزی و اراک در میان صنعت فرش کشور و جهان بدرخشد.

با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری مهر، تاریخ انتشار: 15 اسفند 1395، کدخبر: 3923460 ، www.mehrnews.com