شعار سال: استان ایلام یکی از استان‌های درگیر با پدیده گردوغبار است، استانی که کانون بحرانی آن شهرستان دهلران است، شهرستانی که وسعتی معادل ۵۴۰ هزار هکتار است و با توجه به اینکه این شهرستان در بخش جنوبی دارای اقلیم بیابانی گرم است و میزان ۴۰ درصد معادل ۲۴۰ هزار هکتار از کل مساحت این شهرستان را عرصه‌های بیابانی به خود اختصاص داده، باعث به وجود آمدن مشکلات اکولوژیکی، اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی در این شهرستان شده است.

چند سالی است که پدیده گرد و غبار بخش هایی از کشور و به خصوص جنوب و جنوب غرب و غرب را فرا گرفته است اما شدت آن از چهار سال قبل و پس از خشکسالی های اخیر نمایان تر شده است.

استان ایلام با ۴۲۵ کیلومتر مرز مشترک با کشور عراق به عنوان اصلی ترین منشأ تولید گرد و غبار یکی از استانهایی است که بیشترین گرد و غبار در آسمان آن ظاهر شده و مشکلات عدیده ای را برای ساکنین این استان به وجود آورده است.

وقوع دوره خشکسالی همراه با کاهش رطوبت نسبی محیط و کاهش قابل توجه بارندگی در سال های اخیر، در کشورهای عراق، سوریه، ایران، و عربستان وقوع این پدیده را تشدید کرده است.

برای بررسی بیشتر وضعیت بیابان و بیابان زدایی با مدیرکل منابع طبیعی وآبخیزداری استان ایلام، رئیس ادراه منابع طبیعی وآبخیزداریشهرستان دهلران و یکی از کارشناسان گفتگویی داشته ایم.

مدیر کل منابع طبیعی وآبخیزداری استان ایلام گفت: پدیده بیابان زایی در قرن ۲۱، از بین ۳۸ چالش مهم جهانی بعد از دو چالش تغییر اقلیم و کمبود آب شیرین، مهمترین چالش به شمار می رود که بالغ بر پنج میلیارد هکتار یعنی حدود ۳۸.۵ درصد از کل خشکی های زمین را در ۱۱۰ کشور جهان در معرض زوال و تهدید قرار داده است.

*وجود ۴۲۴ هزار هکتار اراضی بیابانی در استان ایلام

رضا احمدی بیان داشت: بر اثر فعالیت های انسانی بیش از شش میلیارد هکتار به وسعت بیابان های جهان افزوده شده و در ایران حدود ۱۰۰ میلیون هکتار یعنی بالغ بر ۶۰ درصد منابع اراضی در معرض تهدید خطر پدیده بیابان زایی قرار دارد و براثر بی توجهی به منابع طبیعی در هر ثانیه، ده ها متر مربع از زمین های کشور به بیابان و کویر تبدیل می شود.

مدیرکل منابع طبیعی وآبخیزداری استان ایلام افزود: در حال حاضر سرانه بیابان در استان ایلام هفت دهم و در کشور پنج دهم هکتار است، در حالی که در سرانه جهانی آن ۲۲ صدم هکتار است.

وی عنوان کرد: در استان ایلام بیش از ۴۲۴ هزار هکتار اراضی بیابانی وجود دارد که حدود۲۰ درصد از عرصه استان را شامل می‌شود و بیشتر این بیابان‌ها در مناطق جنوبی و مناطق گرمسیری استان هستند.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام اظهار کرد: بیشتر بیابان‌های استان در شهرستان‌های دهلران، مهران، آبدانان و بخش‌های از شهرستان ایلام قرار دارد و در این راستا برنامه‌های مختلفی برای مقابله با پدیده بیابان زایی در استان ایلام از سوی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام تدوین و طراحی شده که به مرور در استان اجرایی می‌شود.

احمدی عنوان کرد: اداره کل منابع طبیعی استان ایلام در راستای احیای عرصه های بیابانی و مقابله با عوامل بیابان زا از محل طرح های جامع مقابله با بیابانزایی(ملی) و طرح تثبیت شن های روان و مدیریت مناطق بیابانی (استانی) در بحث شناسایی کانون های بحرانی فرسایش بادی، طرح اجرایی مدیریت مناطق بیابانی دهلران- مهران، پروژه طرح اجرایی کنترل کانون های بحرانی فرسایش بادی، پروژه مدیریت جنگل های دست کاشت بیابانی در سطح ۲۲۸هزار هکتار مطالعات خوبی انجام داده است.

مدیر کل منابع طبیعی وآبخیزداری استان ایلام افزود: سالانه بیش از ۳۰۰ هزار اصله نهال گرمسیری در نهالستان شهید باهنر شهرستان دهلران که نهالستان ویژه گونه های بیابانی استان است تولید و به عرصه ها انتقال می یابد.

احمدی گفت: وضعیت طبیعی و اقلیمی شهرستان و وقوع خشکسالی های مکرر در طی سنوات گذشته، تخریب پوشش گیاهی ناشی از چرای بی رویه و عدم تعادل دام و مرتع، بوته کنی مراتع ،کشاورزی سنتی، فعالیتهای عمرانی از قبیل حفر کانال انتقال لوله های نفت، گاز و جاده های دسترسی سبب شده که بیابان زایی و گسترش بیابان در شهرستان بیشتر شود.

مدیر کل منابع طبیعی وآبخیزداری استان ایلام افزود: شهرستان دهلران به دلیل پایین بودن عرض جغرافیایی و نزدیکی به بیابانهای عراق و عربستان و بیابانی بودن منطقه، بیشترین سهم گرد و غبار را در بین سایر شهرستانهای تابعه استان دارد.

*۶۰ درصد عرصه های بیابانی استان ایلام در شهرستان دهلران واقع است

رئیس اداره منابع طبیعی وآبخیزداری شهرستان دهلران بیان داشت: بیش از ۶۰ درصد از کل عرصه های بیابانی استان ایلام در حوزه شهرستان دهلران واقع شده است.

سید علی حسینی اظهار داشت: بیش از ۳۵ درصد از کل مساحت شهرستان دهلران را عرصه های بیابانی تشکیل می دهند.

وی افزود: تنها کانون بحرانی فرسایش بادی در استان ایلام که تحت عنوان کانون فرسایش بادی عین خوش، ابوغویر و حسن قندی معروف است با مساحت حدود ۸۰ هزار هکتار در حوزه شهرستان دهلران قرار دارد.

حسینی تصریح کرد: سرانه بیابان در استان ایلام حدود ۱.۵ هکتار به ازای هر نفر است که این مقدار در شهرستان دهلران به ۳.۸ هکتار (حدود ۴ هکتار) به ازای هر نفر می رسد که یک نوع تهدید به شمار می رود و باید در این راستا هم مسئولان و مردم با احساس مسئولیت و مشارکت در راستای تحقق برنامه های بیابان زدایی تلاش کنند.

وی اظهار داشت: از آغاز فعالیت های بیابان زدایی در حوزه شهرستان دهلران در سال ۱۳۶۸، فعالیت های چشمگیری عمدتاً از دهه ۸۰ تاکنون در دو بخش مطالعات و عملیات اجرایی در عرصه های بیابانی شهرستان انجام گرفته که در زمینه فعالیتهای مطالعاتی مجموعاً شش طرح مطالعاتی تحت عناوین مدیریت مناطق بیابانی، شناسایی کانونهای بحرانی فرسایش بادی و مدیریت جنگل های دست کاشت بیابانی برای مناطق عین خوش، دشت عباس، پتک، ابوغویر، صمانه و حسن قندی تهیه و اجرا شده است.

رئیس اداره منابع طبیعی وآبخیزداری شهرستان دهلران بیان داشت: در بخش عملیات اجرایی تاکنون احیای پوشش گیاهی به وسیله نهال کاری با گونه های سازگار با شرایط بیابانی جمعاً در سطح حدود ۱۲ هزار هکتار انجام گرفته که مقدار۱۰ هزار هکتار آن توسط اداره و مقدار یک هزار هکتار با مشارکت شرکت ملی نفت مناطق مرکزی ایران و بیش از یک هزار هکتار نیز با مشارکت کشاورزان در قالب طرحهای بادشکن مزارع و زراعت چوب در اراضی زراعی در مناطق بیابانی اجرا شده است.

وی عنوان کرد: اصلاح عرصه های مرتعی مناطق بیابانی در سطح بیش از ۲۰ هزار هکتار از اراضی بیابانی و در قالب طرح های ذخیره نزولات توأم با بذرپاشی، کپه کاری، بوته کاری و نهال کاری در مناطق برتش- موسیان- دشت اکبر و دشت عباس انجام گرفته است.

حسینی اظهار داشت: در سال گذشته عملیات نهال کاری در عرصه های منابع طبیعی جمعاً در سطح ۸۵۰ هکتار و در قالب طرحهای بیابان زدایی، توسعه جنگلکاری و جنگلکاری حاشیه جاده در حوزه شهرستان و با کاشت بیش از ۳۰۰ هزار اصله نهال انجام گرفته که عمدتاً در راستای بیابان زدایی بوده و مقدار ۴۵۰ هکتار آن با مشارکت کشاورزان و با کاشت ۲۶۰ هزار اصله نهال اکالیپتوس در ارضی مستعد و فاقد محدودیت آبی، و در قالب طرحهای بادشکن مزارع و زراعت چوب اجرا شده است.

کارشناس بیابان زدایی گفت: مناطق خشک و کویری و بیابانی حدود یک سوم خشکی­ های جهان را تشکیل می دهند و قسمت اعظم کشور ایران (حدود ۹۰ درصد) نیز در قلمرو مناطق خشک و بیابانی قرار دارد.

*لزوم استفاده از ظرفیت گردشگری بیابانی در شهرستان دهلران

حسین فتحی بیان داشت : چنین وسعتی از نواحی خشک و کویری و بیابانی در سطح جهان و ایران، لزوم توجه به پتانسیل های این مناطق در زمینه صنعت اکوتوریسم و ژئوتوریسم را ضروری می سازد.

وی بیان داشت: قسمت زیادی از کشور ما دارای بافت طبیعی و بیابانی و کویری است که عامل اصلی محرومیت در این مناطق است، در حالیکه یکی از مهمترین عوامل رشد و پیشرفت این مناطق در کشور ما بنام اکوتوریسم کویر همچنان ناشناخته است.

این کارشناس اظهار داشت: رصد ستارگان در شب های صاف بیابان، انواع تپه های شنی و شکل های متنوع چهره مناطق بیابانی و هزاران جاذبه‌ی دیگر که وقتی کویرشناسان و بزرگان علوم زمین‌شناسی و جغرافیای طبیعی ایران با تجربه‌ طولانی خود از آن سخن می‌گویند می‌تواند در نوع خود سالانه هزاران گردشگر طبیعت‌دوست را روانه ایران کند.

وی عنوان کرد: بسیاری از کشورهای آسیایی مشابه کشور ما از سرزمین های شنی و سوزان خود درآمد های هنگفتی از طریق جذب گردشگران خارجی کسب می کنند بطوریکه بخش قابل توجهی از درآمدهای ملی آنها از همین راه تامین می‌شود.

فتحی افزود: منطقه بیابانی دهلران در جنوب تا جنوب شرقی استان ایلام قرار گرفته و این منطقه از نظر طبقه بندی اقلیمی جزو اقلیم خشک با تابستان های گرم به حساب می آید.

وی تصریح کرد: طبق بررسی و مطالعات صورت گرفته مساحت اراضی بیابانی شهرستان دهلران حدود ۲۴۰ هزار هکتار است که تاکنون شناخت جاذبه های اکوتوریستی و ژئوتوریستی این منطقه به طور کامل صورت نگرفته و لازم است مطالعات دقیق تری در خصوص ویژگی های این جاذبه ها و همچنین ایجاد زیرساخت های مناسب برای توسعه این صنعت نوپا صورت گیرد.

این کارشناس بیابان گفت : وجود تپه و پهنه های ماسه ای بسیار زیبا در جنوب شرق دهلران به عنوان چشم اندازهای طبیعی برجسته خودنمایی می کنند و از مناظر بدیع و حیرت آور و از عجایب طبیعی به شمار می آیند و از دیگر جاذبه های این منطقه تماشای مناظر غروب و طلوع خورشید در فضایی بسیار وسیع است که نگاه را تا دوردست می کشاند وهمین برای هر گردشگر جذابیت ویژه ای دارد و وجود گونه های متنوع گیاهی همچون گز، نی، خارشتر، گون، کهور و نظایر این ها به منطقه زیبایی خاصی بخشیده است.

وی بیان داشت : با توجه به جاذبه ها و توانمندی های یادشده در شهرستان بیابانی دهلران، می توان به فعالیت ها و شیوه هایی به منظور استفاده از این منطقه باهدف رشد و توسعه گردشگری به طور عام و اکو توریسم به صورت خاص اشاره کرد که می توان با توجه به علایق و انگیزه ها و توانایی جسمی و نوع گردشگران (طبیعت گردان)، فعالیت ها و تورهای مختلفی را سامان داد

با اندكي تلخيص و اضافات برگرفته از خبرگزاری مهر، تاریخ انتشار: 28 خرداد 1396، کد مطب: 4007553 :www. mehrnews.com