شعار سال : عضو پیوسته و رئیس گروه مطالعات اسلامی فرهنگستان علوم ایران، شامگاه سه شنبه در مراسم شب رشدیه افزود: مردم ایران باستان به پیروی از پیامبر خود زرتشت، اخلاق و مهارت‌های سودمند را به فرزندان خود در آتشکده‌ها آموزش می‌دادند و موبدان به عنوان معلم، علوم دینی را به آن‌ها تدریس می‌کردند اما گرایش به آموزش در ایران، با ورود اسلام شکوفا شد.
وی با تاکید بر اینکه پیامبر اکرم (ص) به آموزش، تأکید بسیاری داشتند، ادامه داد: پیامبر اکرم (ص) در جنگ بدر، آن‌دسته از اسیران جنگی را که از سواد برخوردار بودند برای آموزش مسلمانان به ‌کار گرفتند که در واقع این کارمزد آزادی‌ شان بود. اواخر قرن پنجم یک مدرسه در بغداد تأسیس شد و همزمان در نیشابور نیز مدرسه‌ای به نام نظامیه توسط خواجه نظام الملک تأسیس می‌شود که غزالی، خیام، انوری، عطار در آن تدریس می‌کردند.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: آنچه در این مراکز آموزش داده می‌شد آموزش عالی بود و نه ابتدایی و آموزش ابتدایی به همان مکتب‌خانه‌های قدیم واگذار شده بود. در واقع تا دوره قاجار مدرسه جدید وجود نداشت. در دوره قاجار دو شخصیت بزرگ در آموزش و پرورش حق بسیاری بر گردن ایران‌ها داشتند.
وی خاطر نشان کرد: یکی از این مفاخر امیرکبیر بود که بسیار دغدغه تعلیم و تربیت داشت و دردمند جهل مردم بود و دیگری میرزا حسن خان رشدیه بود. اولین کسی که بچه‌ها را از مکتب‌خانه بیرون آورد میرزاحسن خان رشدیه بود که سال 1254 هجری در ارومیه نخستین مدرسه را تأسیس و سال بعد در تبریز هم مدرسه دیگری را بنیان نهاد اما جریان جهل مقدس علیه او قیام کرد و باعث شد تمام این مدارس ویران شوند.
محقق داماد اظهار داشت: او به قم می‌آید و آیت الله عبدالکریم حایری یزدی پذیرای او می‌شود و مدرسه‌ای در این شهر تأسیس می‌کند. امروز همچنان شاهد هستیم که در کشور ما، که دانشگاه‌های بسیاری را در خود جای داده و فارغ‌ التحصیل‌های بسیاری دارد و همچنان نظام آموزش عالی اهمیت بیشتری نسبت به آموزش و پرورش دارد.
بهدخت رشدیه، نوه حسن رشدیه از پژوهشگران تاریخ اجتماعی ایران نیز گفت: دغدغه من نه فقط رشدیه، که رشدیه‌ها هستند. کسانی که ریشه‌ها را ساختند اما ما از آنها غافل هستیم و عملاً آنها را نمی‌شناسیم. قصد من در این حوزه الگوسازی‌ است.
وی افزود: بسیاری از اسناد در خانه‌ها نگهداری می‌شوند و پژوهشگران، معمولاً در پژوهش‌های خود به کتابخانه‌ها مراجعه می‌کنند و این در حالی است که کتابخانه‌های ما از بسیاری اسناد بی‌بهره‌اند و همین باعث تکرار در پژوهش‌ها می‌شوند. از این رو در تلاشی پانزده ساله کوشیده‌ام تا اسناد مربوط به میرزا حسن خان رشدیه را از خانه‌ها و از میان مردم جمع‌‌آوری کنم و در این راستا به نکات شایان توجهی برخورده‌ام.
نوه حسن رشدیه تصریح کرد: نخست آنکه رشدیه علاوه بر آموزش، در آموزش دختران نیز تأکید داشت تا آنجا که دو دختر خود مهین‌بانو و شهناز را با لباس پسرانه، به مدرسه می‌فرستاد. به این دلیل که در آن دوران آموزش به دختران مرسوم نبود. همچنین اسنادی موجود است که نشان می‌دهد کسانی که نخستین مدارس دخترانه را تأسیس کرده‌اند با رشدیه رابطه نزدیکی داشته‌اند و به نظر می‌رسد به تشویق او به این کار همت گمارده‌اند. او می‌کوشید تا آموزش را در سطح جامعه ایجاد کند و در این راستا، در مدارس مهارت‌ها را آموزش می‌داد.
ناصر تکمیل همایون بر نقش رشدیه در تأسیس مدارس نوین در ایران، اشاره کرد و ادامه داد: در درس تاریخ فرهنگ ایران با رشدیه آشنا شدم. بعد از سقوط صفویه، و پس از درگذشت شاه عباس، نهاد آموزش و پرورش در ایران به زوال رفت و ما چیزی حدود صد سال نهادی به این نام نداشتیم. در دوره قاجاریه نیز به هیچ عنوان مدرنیزاسیون و مدرنیته در ایران نجوشید و تلاش‌ها بیشتر بر ظواهر تأکید داشت.
نویسنده کتاب مکتب خانه ها در ایران گفت: به همین دلیل علی‌رغم تلاش‌های بسیاری همچون امیرکبیر که دارالفنون را تأسیس کرد عمیقاً به شکل‌گیری مدرنیته در آن دوران منجر نشد. وقتی رشدیه در ایروان مدرسه تأسیس کرده بود و توسط ناصر‌الدین شاه به ایران دعوت شد و وقتی به ایران رسید پشت دروازه شهرها ماند.
وی افزود: چرا که جهل مقدس پیوسته ناصرالدین شاه را نسبت به آگاهی مردم و آموزش به آنها بدبین کرده بود و همین باعث می‌شد رشدیه علی‌رغم تلاش‌هایش با ممانعت‌های بسیار روبه‌رو شود.
در این مراسم مقصود فراستخواه، محمدبقایی شیره جینی، رحیم روح بخش، احمد عزتی پرور و علی دهباشی درباره نقش این استاد در گسترش علم و دانش در کشور به ایراد سخنرانی پرداختند.
در پایان این مراسم از کتاب 'مجموعه آثار میرزا حسن رشدیه' رونمایی شد.
میرزا حسن تبریزی (13 تیر 1230 تبریز - 18 آذر 1323 قم) مشهور به رُشدیه از پیشقدمان نهضت فرهنگی ایران در یک قرن پیش بود و نخستین مؤسس مدارس جدید در تبریز و دومین مدرسه در تهران (بعد از دارالفنون).
به رشدیه لقب پدر فرهنگ جدید ایران را داده‌ و از او به عنوان پیشگام اصلاح نظام تعلیم و تربیت در ایران یاد می کنند که بنیان‌ نهادن دبستان به شیوه جدید از مهمترین‌ یادگارهای او برای فرزندان امروز و دیروز ایران است.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری ایرنا، تاریخ 1 خرداد 98، کد مطلب:83323302 :  www.irna.ir