به گزارش ایسنا، تحقیقات نشان داده‌اند عوامل محیطی در جرم خیزی محیط تأثیر بسزایی دارند. طراحی محیطی مناسب می‌تواند به افزایش نظارت اجتماعی و کاهش فضاهای بی دفاع در محیط‌های مسکونی منجر شود. پایش میزان وقوع جرم در محلات شهری و عوامل محیطی تأثیرگذار بر آن می‌تواند از راهکارهای اساسی در پیشگیری از وقوع جرایم شهری باشد.

به طوری که هرگاه صحبت از افراد جنایتکار می‌شود ناخودآگاه محله‌های تاریک و باریک، کوچه‌های بلند و ترسناک به ذهن خطور می‌کند. معماری و مهندسی شهری در تمام جنبه‌های اجتماعی و فرهنگی جامعه تأثیر دارد و به گونه‌ای معرف سلیقه و نگرش اعضای آن اجتماع است، این مقوله در وقوع جرم و جُنحه نیز بی‌تأثیر نبوده و طبق بررسی‌های انجام شده توسط جامعه شناسان از عوامل مهم بروز جرم است.

ارتباط امنیت با طراحی و مهندسی شهری

یک وکیل پایه‌یک دادگستری در همدان در این‌باره در گفت‌وگو با ایسنا، وجود امنیت شهری را مقوله‌ای مرتبط با طراحی و مهندسی شهر مطرح و بیان کرد: طراحی فضای شهری، بر اساس اصول و قواعد این کار، باعث ایجاد امنیت و آسایش جامعه و کاهش و ترس از جرایم می‌شود.

سیده رؤیا موسوی با بیان اینکه بر اساس بررسی‌های انجام‌شده، مجرمان و بزهکاران در انتخاب محل و زمان انجام رفتار مجرمانه خود، بسیار منطقی عمل کرده تا بتوانند به‌راحتی رفتار مجرمانه خود را انجام داده و در صورت لزوم به‌سرعت فرار کنند، ادامه داد: بررسی موضوعاتی مانند کیفیت و نحوه معماری مسکن و شهرسازی و رفتار و فرهنگ جوامع شهرهای مختلف کشور، مبین میزان تأثیرگذاری محیط در بزهکاری است چرا که نوع و میزان کیفیت طراحی و مهندسی شهری در کاهش و یا افزایش جرم، اثر مستقیم دارد.

وی در نقد قوانین مصوب شده در این باره، اظهار کرد: متأسفانه در تصویب قوانین حوزه مهندسی شهری و معماری، توجه چندان و به خصوصی به این معضل نشده و امروزه درصد قابل‌توجهی از جرایم مخل نظم و امنیت و آسایش افراد ناشی از بی‌توجهی نسبت به این امر است. فقدان ضمانت اجرایی مؤثر در زمینه قوانین شهرسازی و معماری مشکل را دوچندان کرده و عرصه را برای مجرمان باز گذاشته است.

موسوی با اشاره به اینکه شناسایی شرایط مکانی به وجود آورنده و تسهیل‌کننده فرصت‌های ارتکاب جرم از مهمترین اهداف جلوگیری از بروز جرایم است، گفت: باید با ارائه رهنمودهای مناسب و ممکن، این فضاها را تغییر داده و به محیطی مقاوم در برابر ناهنجاری اجتماعی تبدیل کرد.

اهمیت بررسی و مطالعه مناطق جرم‌زا

وی درباره اهمیت بررسی و مطالعه مناطق جرم‌زا، تشریح کرد: هدف از این کار تشخیص دلایلی است که منجر به انجام رفتار مجرمانه شده که تنها به شناسایی و نمایش پراکندگی جغرافیایی جرم نمی‌پردازد بلکه قصد مبارزه و رفع عوامل پدیدآورنده جرم و بهبود شرایط اجتماعی و فرهنگی را دارد.

وی با بیان اینکه با تغییر کالبدی مناطق جرم خیز و افزایش نیروهای انتظامی می‌تواند در کاهش این مکان‌ها مؤثر باشد، اعلام کرد: دولت می‌تواند از ابزار معماری برای کاهش و پیشگیری جرم استفاده کند اما متأسفانه با مشکلاتی نظیر امور مربوط به آموزش معماران درباره کنترل جرم مواجه است چرا که معماران هنگام ساخت بنا توجه خود را تنها به زیبایی، طراحی و اصول سنتی کار معطوف می‌کنند.

این حقوقدان ادامه داد: متخصصان حقوق جنایی و جزایی نیز هنگام بررسی، به مجرم و جبران خسارت توجه دارند و به میزان تأثیر محیط عنایت چندانی ندارند.

وی با اشاره به بحث حاشیه‌نشینی ذکر کرد: برخی از صاحب‌نظران معتقدند که حاشیه‌نشینان کسانی هستند که در محدوده اقتصادی شهر زندگی می‌کنند اما جزئی از نظام اقتصادی و اجتماعی حاکم نیستند و رفاه و جذابیت زندگی شهری آنان را از زادگاه خود دور کرده است، این موضوع در کنار سایر موارد، باعث افزایش مشکلات شهری و جرایم می‌شود.

حاشیه‌نشینی منبع و اساس بسیاری از جرایم است

این وکیل توضیح داد: حاشیه‌نشینی سیمای شهری را زشت کرده و باعث ایجاد دوگانگی و افزایش فاصله طبقاتی و اجتماعی در جامعه می‌شود که براین اساس، حاشیه‌نشینی منبع و اساس بسیاری از جرایمی است که در کشور اتفاق می‌افتد.

وی با بیان اینکه حاشیه‌نشینی در استان همدان علت درصد بالای جرایم است، عنوان کرد: چنین مناطقی، به مأمنی برای بزهکاران و مجرمان تبدیل‌شده چرا که تراکم جمعیت، سطح پایین تحصیلات و روش غالب کسب درآمد در این مکان‌ها، باعث علاقه و اشتیاق آنان شده است.

موسوی با بیان اینکه تصور غالب مردم درباره حاشیه‌نشینان، تنها مهاجران هستند اما درواقع سکنه این مناطق ترکیبی از انواع گروه‌های اجتماعی و فرهنگی مختلف است، ادامه داد: سابقه شهرک‌ها، مجتمع‌های مسکونی و مهاجران نشان از فقدان هویت اجتماعی و فرهنگی این مکان‌ها دارد، در نتیجه در این اماکن، حامیانی برای حفظ ارزش‌ها و هنجارها وجود ندارد و کمتر مقاومت اجتماعی در زمینه بروز ناهنجاری‌ها به چشم می‌خورد.

حاشیه‌نشینان قربانی طرد اجتماعی هستند

وی با تأکید بر اینکه حاشیه‌نشینان قربانی طرد اجتماعی هستند و به همین علت نسبت به اصول صحیح رفتار اجتماعی موضع‌گیری می‌کنند، گفت: اعتیاد، خریدوفروش موادمخدر و مشروبات الکلی، دعوا و نزاع جوانان، ولگردی و وندالیسم که به‌صورت تخریب لوازم عمومی، شکستن درختان، شعارنویسی روی دیوارها و شکستن چراغ‌های راهنما نمود پیدا می‌کند، ازجمله مسائل اجتماعی و بحران‌های زندگی در این مناطق است.

این حقوقدان تأکید کرد: با انجام صحیح وظایف نظارتی بر عمران و آبادی حاشیه شهر و جلوگیری از خلق بناهای شبانه در این نواحی، تجمع مجرمان در حاشیه شهرها به میزان چشمگیری کاهش می‌دهد.

وی با ذکر اینکه اجتماع تأثیر عمده‌ای بر رفتار فرد دارد، اظهار کرد: اگر این مناطق مطابق اصول صحیح شهرسازی ساخته می‌شد و یا حداقل معبربندی و جانمایی مراکز آموزشی انجام می‌شد، از رشد بزهکاران در این منطقه تا حد زیادی جلوگیری می‌کرد.

موسوی در اشاره به بحث سرقت، خاطرنشان کرد: وقوع این رفتار مجرمانه در مناطقی که افراد زندگی مفرحی دارند رخ می‌دهد اما اکثر مجرمان این جرم، در حاشیه شهر ساکن هستند چرا که این محله‌ها به جهت شکل ساختاری مانند کوچه‌هایی کوتاه، باریک و تاریک بهترین مکان برای اختفا اموال مسروقه محسوب می‌شوند.

وی یادآور شد: شکل ساختاری این مناطق باعث آمار بالای خریدوفروش موادمخدر و مشروبات الکلی است که نکته مهم در این زمینه رشد و پرورش کودکان در این مکان است که از کودکی با فوت‌وفن این قبیل جرایم آشنا شده و کار بلد می‌شوند.

در طراحی شهری باید از معماری ایرانی- اسلامی استفاده کرد

موسوی درباره الگوبرداری شهرسازی اعلام کرد: در طراحی شهری باید از معماری ایرانی- اسلامی استفاده کرد چرا که بافرهنگ مردم و کشور ما همخوانی و تناسب دارد و در الگوبرداری از سایر کشورها باید حفظ هویت ایرانی- اسلامی مورد توجه باشد.

این وکیل پایه‌یک دادگستری بابیان اینکه یک قانونگذار بد معایب یک محیط را تقویت می‌کند اما قانونگذار خوب با آن‌ها مخالفت می‌کند، مطرح کرد: تصویب قوانین به‌صورت کلی و با اعمال خصوصیات پایتخت و شهرهای بزرگ انجام می‌شود درحالیکه باید با توجه به نیازهای هر منطقه، اقلیم، رفتار مردم، خواسته‌ها و تمایلات اجتماعی، مذهب و ثروت تمام مردم تناسب داشته باشد چرا که قانون باید تمام جزئیات و جوانب محیط و مردمی که بر آن مسلط می‌شود را دربرگیرد.

زندگی شهرنشینی مسبب اصلی ارتکاب جرم

یک پژوهشگر مسائل حاشیه شهر همدان نیز به خبرنگار ایسنا گفت: در دنیای مدرن امروز، علت ارتکاب جرم را نوع شهرسازی می‌دانند در حالی که زندگی شهرنشینی مسبب اصلی است.

دکتر محمد رحمانی با بیان اینکه بر اساس تئوری خاصی، مکان را عامل وقوع جرم می‌دانند، افزود: مکان زاییده محیط است که فضاهای اجتماعی، فرهنگی، فیزیکی و رفتاری را خلق می‌کند، این خصیصه‌های مکانی در وقوع، ارتکاب، بروز و شکل جرایم نقش اساسی دارد.

وی با اشاره به اینکه بیشترین میزان تبهکاری درشهر، به شهرداری و مدیریت شهری مربوط می‌شود، اظهار کرد: جرم پدیده‌ای رونده است و اگر مجرمان در مناطق خاصی رفتار مجرمانه خود را عملی می‌کنند، علت کیفیت پایین شهرسازی، توزیع ناعادلانه خدمات رفاهی، درمانی و آموزشی و عدم فرهنگسازی در این اماکن است.

این مدرس معماری و شهرسازی با بیان اینکه بخش اعظمی از بزهکاری در سطح شهرها به ویژه کلانشهرها، نقص تفکر شهری درکیفیت شهرسازی است، عنوان کرد: منظور از مدیریت شهری، تنها شهرداری نیست بلکه مجموعه سازمان‌هایی هستند که در کیفیت شهرسازی مؤثر هستند.

انتقاد از اجرای بدون مطالعه طرح‌ها

رحمانی با انتقاد از اینکه بدون مطالعه، طرح‌ها اجرا می‌شوند و بدون بررسی نیازها، هزینه‌های کلان پرداخت می‌شود، گفت: مکاتب گوناگون فکری مانند شیکاگو، با تحلیل جرایم در سطح شهر، خصیصه‌های مکانی را حذف نشدنی اعلام کرده چرا که یکی از اصلی ترین دلایل ارتکاب جرم، تأثیر این خصوصیات در ضمیر و ناخودآگاه مجرم است.

وی با بیان اینکه شکل طراحی اماکن در حالات روحی، پیوندهای اجتماعی و خلق وخوی انسان‌ها تأثیر می‌گذارد، تأکید کرد: عنصر مکان، جامعه را تحت الشعاع خود قرار می‌دهد، امری که نسبت بدان بی توجه بودیم و تنها به دنبال انداختن تقصیر به گردن فرد خاصی هستیم.

این پژوهشگر با تأکید بر اینکه وقتی کسی جرمی را مرتکب می‌شود، جامعه هم باید مسئولیت خود را قبول کند، توضیح داد: نظام شهرسازی، قواعد را برای کیفیت بخشیدن به فضای شهری وضع می‌کند که متأسفانه کارآمد نیستند چرا که موجب رؤیارویی و تقابل سکونتگاه‌های رسمی و غیررسمی و اختلاف طبقات اجتماعی می‌شوند.

وی با بیان اینکه این تفاوت‌ها باعث به وجود آمدن بزهکاری و وندالیسم می‌شود، خاطرنشان کرد: بروز وندالیسم، نوعی اعتراض به شرایط حاکم بر جامعه است که باید از قبل برای وقوع چنین وضعیتی پیش بینی‌هایی انجام می‌شد.

وی با تأکید بر اینکه باید بر حسب تناسب هر شهری، مدیریت شهری آن سامان یابد، بیان کرد: استان همدان شهری گردشگرپذیر و توریستی است که با استفاده از این مزیت می‌توان، اشتغالزایی و کارآفرینی کرد و سطح فرهنگ مردم به ویزه حاشیه شهر را بالا برد چرا که با مشارکت افراد ساکن در این منطقه در چنین فعالیت‌هایی، به طرز چشمگیری آمار جرم و جنایت کاهش خواهد یافت.

رحمانی با بیان اینکه بسیاری از تصمیمات مهم استانی در حاشیه شهرها و توسط افراد با نفوذ این مناطق گرفته می‌شود، گفت: باید در انتخاب نماینده‌های شوراهای محلی و شهر و نمایندگان مجلس بیشتر دقت شود.

این پژوهشگر خاطرنشان کرد: علت قدرتنمایی یک قوم و قبیله در عرصه‌های سیاسی و اجتماعی، برخواستن افرادی از این مناطق و با تصمیم گیری افراد خاصی است که در استان همدان بسیار وجود دارد.

وی با بیان اینکه بیشترین انتقاد به شکل ساختار عملکرد شورا اسلامی شهر و شهرداری مربوط می‌شود، تأکید کرد: صرف تغییر شکل هندسی در یک منطقه، اجتماع را دچار تحول نمی‌کند بلکه باید عامل محرکه را شناسایی و در جهت پیشرفت و بهبود فضا از آن استفاده کرد.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از خبرگزاری ایسنا، تاریخ انتشار:18  تیر 1398 ، کدخبر:98041809329 ،www.isna.ir