شعار سال : ایران جزو 10 کشور نخست جهان و اولین کشور خاورمیانه به لحاظ برخورداري از ذخایر معدنی است و هم اکنون 68 نوع ماده معدنی در کشور استخراج مي‌شود، اما اينكه چه تعداد صنايع معدني در جوار اين توليدات رشد كرده و زمينه‌ساز رشد اقتصادي شده است، جاي سئوال دارد.

استان فارس نيز به‌عنوان مينياتوري از ايران بزرگ، معادن بسياري دارد، معادني كه يكي از دارائي‌هاي مردمي و بيت‌المال محسوب مي‌شوند، معادني كه همچون نفت، ملي و متعلق به تمام مردم است اما سهم اين مردم از درآمدهاي معدني، هنوز به ميزاني كه بايد شفاف نيست.

براساس اطلاعات موجود بيش از 85 درصد مساحت فارس، پهنه ساختاري- رسوبي زاگرس است و برخلاف منابع هيدروكربني موجود، به لحاظ ذخاير معدني فلزي، تنها معادن شاخص، معدن‌هاي سرب و روي كوه‌سرمه در فيروزآباد است، اما به لحاظ ذخاير غيرفلزي، ظرفيت‌هاي خوبي در اين استان وجود دارد.

فارس ذخاير غيرفلزي متعددي از سنگ‌هاي مختلف تا دولوميت، گچ، فسفات و .... دارد كه همگي قابل استحصال و استخراج بوده و بخشي از آن نيز بهره‌برداري شده است.

شركت‌هاي معدني بزرگ در فارس عمدتا به استخراج مواد پرداخته و كمتر به فرآوري آن مي‌پردازند، اما وقتی سخن از ارزش‌افزوده معدني به ميان مي‌آيد، منظور افزایش اضافه‌ای است که از طریق فرآیندهای مختلف فرآوری، ذوب و تغلیظ، تولید و... به دست می‌آ‌يد و به ارزش واسطه‌ای یک ماده معدنی اضافه مي‌شود.

صاحب‌نظران اعتقاد دارند كه در استان فارس و علي‌رغم وجود ظرفيت‌هاي خوب، نتوانسته‌ايم از ويژگي‌ها به‌خوبي بهره‌برده و در مسير شكوفايي اقتصاد استان حركتي ماندگار را پي‌ريزي كنيم و ترجيح اين بوده كه اقتصاد ما تك پايه و متكي به كشاورزي باشد.

به گزارش خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا) منطقه فارس، معاون امور معادن وصنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان فارس در اين خصوص گفت: هم‌اينك حدود 500 معدن فعال در سراسر استان است.

علي‌رضا جوكاري ادامه داد: اين معادن شامل معادن خاك‌نسوز و صنعتي، سيليس، سنگ لاشه، مواد اوليه سيمان، مرمريت، آهک، سنگ چيني، مارن و داراي بالغ بر 2 ميليارد و 300 ميليون تن ذخيره قطعي است.

وي با بيان اينكه ميزان سرمايه‌گذاري انجام شده در اين معادن 950 ميليارد ريال و اشتغال ايجاد شده 7 هزار و 108 نفر است، گفت: بخشي از محصول استحصال شده از اين معادن صرف تامين نياز داخل شده و مابقي صادر مي‌شود.

به گزارش ايسنا، البته تمام محصول صادراتي از معادن نيز همان محصولات خام و فرآوري نشده‌اي است كه بعد از صادر شدن، توسط ساير كشورها فرآوري شده و با ارزش افزوده‌اي چند صد برابر، وارد كشور مي‌شود، مانند سنگ‌هاي قيمتي و نيمه‌قيمتي و تزئيني.

جوكاري با بيان اينكه 7 هزار و 108 نفر در معادن استان فارس مشغول به فعاليت هستند، گفت: از ابتداي امسال تاكنون هم 10 فقره گواهينامه كشف با ذخيره قطعي 51 ميليون تن، صادر شده است.

به گفته اين مقام مسئول پروانه‌هاي صادر شده در بخش معادن با هدف استخراج مس، کرومیت، سرب، روی، ،سیلیس، گچ و سنگ لاشه بوده است.

به گزارش ايسنا، مواد معدني توليد شده در استان فارس در صنايع ساختمان، ذوب‌آهن، آلومنيوم، نسوز، گچ، سيمان و ... كاربرد دارد اما جز صنايع سيمان و كاشي كه بخش اندكي از توليدات معدني فارس را به‌خود جذب مي‌كند، مابقي اين توليدات از فارس و حتي كشور به شكل خام صادر مي‌شود.

فارس براساس آمارهاي اعلام شده از سوي مسئولان سازمان صنعت، در 3 ماه بهار، 137 هزار تن ماده معدني را به كشورهاي خارجي صادر كرده است.

اگرچه طي سال‌هاي گذشته بخشي از ظرفيت معدني استان فارس يا فعال نبود يا بدون پرداخت حقوق دولتي، فعاليت مي‌كرد و فارس در فصل بهار، 50 میلیارد ریال حقوق دولتی كسب كرده است كه در مقايسه با مدت مشابه سال گذشته رشد 83 درصدی را نشان مي‌دهد كه خود نمايان كننده فعال‌تر و قانونمندتر شدن اين بخش است.

رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت فارس نيز در گفت و گو با خبرنگار ایسنا تاكيد كرد که این استان جزو چهار استان نخست تولید سیمان در کشور است و طی سال‌های اخیر با راه‌اندازی یک طرح سیمان در قیروکارزین، تولید سیمان خاکستری را هم انجام می دهد.

علي‌ همتي خاطرنشان کرد: با توجه به طرح های در دست اجرا مانند؛ طرح توسعه سیمان لارستان، سیمان خاکستری نی ریز و طرح انتقال سیمان فارس به خرامه انتظار می‌رود روند رو به رشد تولید این ماده استراتژیک تسریع شود.

رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت فارس در عین حال اضافه کرد: در زمینه تولید کاشی و سرامیک با وجود معادن غنی خاک‌نسوز در شمال فارس طی پنج سال اخیر شاهد راه‌اندازی چندین طرح تولید کاشی با ظرفیت قابل توجه در منطقه مذکور بوده‌ایم که علاوه بر ایجاد رونق اقتصادی در شهرستان موجب جذب سرمایه‌گذاری در این زمینه هم شده است.

همتی ادامه داد: متقاضیان سرمایه‌گذاری در این خصوص رو به افزایش است و پیش‌بینی می‌شود تا دو سال آینده علاوه بر افزایش ظرفیت تولید، تنوع محصولات ارائه شده بیش از پیش شود.

وی با بیان این نکته که با توجه به ظرفیت تولیدگچ در استان، سرمایه‌گذاری‌های بسیاری در این زمینه انجام شده، عنوان کرد: در سال‌های اخیر در زمینه تولید محصولات نوین نظیر پانل گچی یک واحد صنعتی در شهرک صنعتی بزرگ شیراز راه‌اندازی شده، همچنین تعداد دو طرح تولید دیوارهای پیش ساخته با سرمایه گذاری بالغ بر دو هزار میلیارد ریال نیز در دست اقدام است.

به گفته رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت فارس در زمینه تولید آجر نیز استان پیشرفت های قابل توجهی داشته که اجرای دو طرح تولید آجر تیغه و سفال در شهرستان های آباده و فسا از جمله آنها است.

همتی گفت: در صنعت سنگ نیز در شهرستان‌های خرمبید، آباده و بوانات شاهد رشد چشمگیر صنایع مرتبط بوده‌ایم که روند سرمایه‌گذاری در این زمینه رو به افزایش است.

وی تصریح کرد: رشد صنایع معدنی بر اساس مواد معدنی موجود در استان مناسب بوده اما از آنجایی که ظرفیت تولید و عرضه محصول به بازار متاثر از شرایط اقتصادی و تقاضا در بازار است در مقاطعی از زمان شاهد کاهش تولید محصولات کانی غیر فلزی بوده‌ایم.

یک کارشناس ارشد زمین شناسی اقتصادی(اکتشاف معدن) نیز در این رابطه معتقد است بسیاری از عقب ماندگی‌ها در صنایع معدنی نتیجه جهت گیری غلط سیاست‌های کلان بخش معدن در اکتشاف و استخراج و فراوری و اثرات آن در استان فارس هم قابل مشاهده است.

مهدی مصطفوی افزود: بخشی از استان فارس را پهنه سنندج ـ سيرجان كه شامل مناطق شمال شرقي و شمال غربي استان و شهرستان‌هاي استهبان، نيريز، ارسنجان، بوانات، صفاشهر، آباده و اقليد است، تشکیل شده که پهنه مذكور به لحاظ مواد معدني فلزي نظير؛ كروميت، منگنز، مس، آهن. طلا، خاك صنعتي و نسوز پتانسيل معدني اكتشاف مطلوبی داشته که قابل پیگیری‌های دقیق‌تر است.

وی ادامه داد: پتانسیل سنگ‌های ساختمانی نیز با توجه به معادن بزرگ و با کیفیت جهانی نظیر؛ معادن سنگ دهبید از مهمترین محورهای توسعه صنایع معدني استان است.

به اعتقاد این کارشناس ارشد زمین شناسی اقتصادی چند عامل باعث توسعه معادن و صنايع وابسته به آنها را در استان دستخوش تغییر قرار داده که فقدان استراتژی معدنی و صنعتی صحیح در فارس از مهمترین آنها است.

وي ادامه داد: برای مثال می توان به طرح احداث ذوب آهن در كوار و چند نقظه ديگر استان اشاره کرد که از نظر مکان یابی، تامین مواد اولیه مورد نیاز و زیر ساخت ها با ابهامات فراوانی روبرو است.

مصطفوي همچنین پیوسته نبودن میان معادن و صنایع معدنی، پایین بودن سطح تکنولوژی فراوری و تکمیل نبودن زنجیره تولید را از دیگر عوامل عدم توسعه صنایع معدنی در استان عنوان کرد.

کارشناس ارشد زمین شنایی اقتصادی، فقدان اطلاعات اکتشافی پایه مورد نیاز بخش معدن در استان را سومين عاملی برشمرد که مانع از توسعه صنایع معدنی در فارس شده و گفت: تهیه آنها در اکثر کشورها به دلیل هزینه بالای آن توسط دولت انجام می شود.

مصطفوی بیان کرد: تهیه نقشه‌های پوششی استان با مقیاس 1:250000 و 1:100000 توسط شرکت ملی نفت و سازمان زمین شناسی کشور انجام شده اما برای فعالیت‌های اکتشافی معادن نیاز به نقشه‌های بزرگ مقیاس معدنی نظیر نقشه‌های 1:25000 و بزرگ مقیاس‌تر است که متاسفانه در اکثر مناطق موجود نبوده و توسط معدنکاران بخش خصوصی انجام می‌شود.

وی افزود: این کار با ایرادات فراوان همراه بوده و به دلیل نبود درک صحیح از اهمیت این نقشه‌ها به عنوان پایه تمام فعالیت‌ها و فقدان تخصص لازم معمولا کاربردی جز طی مراحل قانونی ندارند که متولیان امر باید حساسیت بیشتری نسبت به این موضوع خطیر نشان دهند.

کارشناس ارشد زمین شنایی اقتصادی، دلیل دیگر اجرایی نشدن کافی توسعه معادن و صنایع معدنی در فارس را استفاده از مجریان و مدیران غیرمتخصص و کم تجربه و غیرمرتبطی دانست کت از نظر مالی گاه کم توان یا ناتوان در فعالیت‌های معدنی بوده‌اند که به سهم خود موجب بهره‌وری پائین معادن و صنایع معدنی شده‌اند.

مصطفوی ادامه داد: برای مثال می‌توان به تغییر غیر اصولی و غیر کاربردی برخی روش‌های اکتشافی اشاره کرد که باید انجام شود اما به دلیل ناتوانی معدنکار در پرداخت هزينه‌هاي اكتشافي و ... به روش‌های غیر اصولی و ارزانتر تغییر داده می‌شود كه نتيجه حاصل از اين نوع عمليات اكتشافي چندان قابل اعتنا نيست.

وی خام فروشی مواد معدنی و نبود هلدینگ‌های قوی معدنی و ديگر تشكل‌هاي فعال را از آسیب‌های عمده بخش معادن و صنایع معدنی در فارس برشمرد.

مصطفوی خاطرنشان کرد: در معدن مس جیان در شهرستان بوانات یا سرب روی کوه سرمه در شهرستان فیروزآباد فراوری اولیه در محل معدن انجام می‌شود در صورتي كه اين فراوري انجام نشود، سنگ معدن خام به دليل هزينه‌هاي حمل و نقل، غير اقتصادي و فروش آن به شکل خام غير ممكن خواهد بود.

وی با بیان اینکه عیار اولیه مس در معدن مس جیان 4 صدم درصد است، گفت: در کارخانه مجاور این معدن، مس با عیار 20 درصد فرآوری و سپس به استان‌های مجاور جهت انجام فرايندهاي تكميلي و توليد محصول نهايي فروخته مي‌شود.

کارشناس ارشد زمین شناسی اقتصادی تصریح کرد: سنگ معدن كوه سرمه فيروزآباد با عیار چهار درصد سرب و شش درصد روی در حال فرآوری است که عیار آن در فرآوری اولیه به بیش از ۶۰ درصد می‌رسد و پس از آن به چین صادر می‌شود.

مصطفوی بیان کرد: در صورت اكتشاف ذخاير بيشتر در اين مناظق مي‌توان با تزريق سرمايه و ادغام چند معدن و تشكيل يك هلدينگ معدني با ذخاير و توان مالي بيشتر چرخه فراوري چنين معادني را توسعه داد و تكميل کرد.

وی همچنین یکی دیگر از راه‌های افزایش ارزش‌ افزوده فعالیت‌های معدنی را استفاده بهینه از ضایعات و پسماندهای معدنی دانست و در این خصوص گفت: با استفاده از شیوه‌های قدیمی و سنتی تولید و فرآوری معادن نمی‌توان ارزش‌افزوده مناسبی ایجاد کرد.

کارشناس ارشد زمین شناسی اقتصادی خاطرنشان کرد: ماشین‌آلات فرسوده و دانش فرآوری قدیمی باعث افزایش ضایعات مواد معدنی می‌شود. بنابراین می‌توان با الگوبرداری از کشورهای توسعه‌یافته در این زمینه نیز ارزش‌افزوده بیشتری ایجاد کرد.

مصطفوی اعتقاد دارد، در استان فارس می‌توان در معادن سنگ از این روش‌ها و راهبردها بهره برده و تولید به ازای هر تن سنگ را به مقدار قابل ملاحضه‌ای افزایش داد.

وی ادامه داد: با روش‌های سنتی که در اکثر کارخانجات استان استفاده می‌شود، از هر تن سنگ بین 4 تا 7 متر سنگ تولید می‌شود در حالی که با استفاده از روش‌های نوین، فراوری سنگ و تجهیزات روز دنیا و افراد متخصص و استفاده از باطله‌های سنگی می‌توان این میزان را بین 16 تا 25 متر سنگ به ازای هرتن سنگ افزایش داد.

به گزارش ايسنا، توجه به معادن و صنايع معدني، يكي از راهكارها براي ايجاد اشتغال است، مشكلي كه در مقايسه با ميانگين كشوري هم بالاتر است.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از وب سایت عصر فارس ، تاریخ نشرخبر : 16 شهریور ۱۳۹۴ کد مطلب ۴۹۰۹ www.asrefars.ir