شعارسال: این در حالی است که بسیاری از تحلیلگران معتقدند که استفاده از منابع صندوق توسعه ملی برای هزینه‌های جاری دولت نه‌تن‌ها مغایر با سیاست‌های کلان اقتصادی کشور است بلکه تبعاتی مانند تورم و افزایش رکود اقتصادی را به همراه خواهد داشت.
با رونمایی از لایحه بودجه ۹۹ و بررسی جزئیات آن توسط صاحب‌نظران و کارشناسان، صحبت از کسری بودجه شدیدی در سال آتی به میان آمد. به عبارتی دیگر به عقیده بسیاری از کارشناسان کسری منابع در بودجه ۹۹ قطعی بوده و باید به دنبال راهکاری متفاوت برای تامین هزینه‌ها و افزایش درآمد دولت بود. این مسئله در حالی است که از همان ابتدا برخی‌ها منتقد تنظیم کردن بودجه بودند. به بیانی روشن‌تر منتقدان بر این باور بودند که شرایط کنونی اقتصادی بسیار متفاوت از دوره‌های قبلی بوده و این در حالی است که بودجه را بدون در نظر گرفتن این مسئله و به همان شیوه‌های قبلی تنظیم کرده‌اند و این مسئله می‌تواند مشکلات بی‌شماری را در سال آتی برای ما به وجود بیاورد. البته باید اشاره کرد که در این راستا بسیاری از صاحب‌نظران و مسئولان معتقدند که اصلاح ساختاری در تنظیم بودجه سال آتی اعمال شده و برای تنظیم این لایحه تمامی جوانب در نظر گرفته شده است. این در حالی است که برخی‌ها هم از عدم اصلاح ساختاری در تنظیم لایحه بودجه سخن می‌گویند. حالا عدم اصلاح ساختاری از یک سو و کسری احتمالی در سال آتی از سوی دیگر این روز‌ها نقل محافل شده است. البته همانطور که قبلا نیز اشاره شد با بررسی جزئیات این لایحه به طور حتم بودجه سال آتی با کسری مواجه خواهد بود و در این میان راهکار‌های متفاوتی برای جبران این کسری از سوی تحلیلگران ارائه می‌شود. جلوگیری از فرار‌های مالیاتی، اخذ مالیات از سود سپرده‌های بانک، مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی، کاهش معافیت‌های مالیاتی، وصول بدهی‌های معوق مالیاتی، افزایش نرخ مالیات بر ارزش افزوده کالا‌های غیرضروری، حذف سه دهک بالای درآمدی از یارانه‌های نقدی، تعرفه گمرکی، کاهش مالیات بر خرید و فروش سهام و افزایش سهم دولت از جمله راهکار‌هایی است که دولت می‌تواند با استفاده از آن‌ها درآمد خود را در مدت زمان کوتاهی افزایش و مسئله کسری بودجه را سامان بدهد. البته در این میان باید اشاره کرد که تجربه نشان می‌دهد دولت‌ها در گذشته کسری بودجه خود را از راه‌هایی نظیر برداشت از صندوق توسعه ملی و انتشار اوراق جبران می‌کنند، راهی که نتیجه‌ای جز بدهکار شدن بیشتر دولت و تورم در جامعه چیز دیگری نخواهد بود. پرواضح است که صندوق توسعه ملی برای جبران کسری بودجه نیست و دولت‌ها نباید آن را به چشم قلکی برای روز مبادا نگاه کنند و هر‌گاه که احساس نیاز کردند به سراغ آن بروند. ما باید بدانیم که این عملکرد با هدف اصلی صندوق توسعه در تضاد است چراکه هدف از ایجاد صندوق توسعه ملی، تبدیل بخشی از درآمد‌های نفتی به ثروت‌های ماندگار، مولد و سرمایه‌های زاینده اقتصادی و نیز حفظ سهم نسل‌های آینده از این منابع بوده و در این میان ما وظیفه حفاظت از آن را داریم. اما گاهی گزینه دولت‌ها برای افزایش درآمد کاهش می‌یابد و به سراغ صندوق توسعه می‌رود، از همین رو صاحب‌نظران نسبت به استفاده از صندوق دائما هشدار می‌دهند چراکه اگر دولت از صندوق توسعه ملی در بخش هزینه‌های جاری استفاده کند، حتما حجم نقدینگی بالاتر می‌رود و این نقدینگی بدون پشتوانه می‌تواند یک تهدید جدی برای اقتصاد باشد. با بررسی این مسائل دولت‌ها برای مقابله با کسری بودجه چه نوع عملکردی را باید داشته باشند؟ مهدی تقوی، استاد دانشگاه و اقتصاددان با اشاره به عملکرد دولت‌ها هنگام روبه‌رو شدن با کسری بودجه به «ابتکار» گفت: دولت‌ها هنگام روبه‌روای با کسری بودجه راه‌های مختلفی را تجربه می‌کنند تا بتوانند این کسری را جبران کنند. یکی از راه‌ها درآمد پولی است که می‌تواند برای اقتصاد بسیار خطرناک باشد. به عبارتی دیگر هنگامی که دولت با کمبود درآمد مواجه می‌شود به بانک مرکزی می‌گوید که پول چاپ کند تا بتواند از پس هزینه‌ها بر بیاد. این روند بسیار تورم‌زا خواهد بود، بنابراین دولت ترجیح می‌دهد که راهکار‌های دیگر را امتحان کند.
وی در ادامه به راهکاری موثر برای جبران کسری‌ها اشاره کرد و گفت: راه‌های زیادی برای جبران کسری بودجه وجود دارد و دولت می‌تواند با به‌کارگیری آن‌ها مشکلات خود را به حداقل برساند. به عنوان نمونه مالیات‌ستانی از افرادی که تا کنون فرار‌های مالیاتی داشته‌اند می‌تواند بسیار موثر باشد. این یک راهکار ساده و عینی است که می‌تواند مشکل کسری را تا حدودی سامان دهد. این اقتصاددان در بخش دیگری از صحبت‌هایش به مشکلات فروش نفت پرداخت و در این راستا ادامه داد: موضوعی که وجود دارد این است که ترامپ مشکلات بسیاری را در فروش نفت برای ما به وجود آورده است. ما می‌بینیم که فروش نفت ما با معضلاتی همراه بوده و دیگر همانند گذشته نمی‌توانیم بر روی درآمد‌های نفتی‌مان حساب کنیم و دولت گرفتار این مسئله شده است؛ بنابراین طبیعی است که با کاهش فروش نفت، ما با کسری بودجه قابل توجهی روبه‌رو باشیم.
وی در پاسخ به این پرسش که برداشت از صندوق توسعه ملی برای جبران کسری بودجه چه تبعاتی را به دنبال خواهد داشت، گفت: می‌گویند دولت برای کسری بودجه از صندوق توسعه ملی برداشت می‌کند. تمام صاحب‌نظران به تبعات این اقدام واقف هستند، اما مسئله‌ای که وجود دارد این است که هنگامی که دولت با کسری مواجه می‌شود، اگر از صندوق توسعه ملی برداشت نکند مجبور به چاپ اسکانس خواهد شد و قطعا این اقدام تورم را به دنبال خواهد داشت؛ بنابراین ترجیح این می‌شود که از صندوق برداشت شده و از سوی دیگر مانع از افزایش تورم شوند. اما همانطور که گفتم این اقدام به نفع اقتصاد نخواهد بود.
وی اظهار کرد: هنگامی که اقداماتی از قبیل برداشت از صندوق توسعه ملی به میدان می‌آید نشان می‌دهد که دولت گرفتار دردسری عظیم شده است. ترامپ با تصمیماتش محدودیت‌هایی را برای ما به وجود آورد و فروش نفت ما را با دشواری‌هایی همراه کرد، به گونه‌ای که فروش نفت ما به نسبت گذشته حتی از نصف هم کمتر شده و مشکلات ما را به مرز هشدار رسانده است.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از روزنامه ابتکار، تاریخ انتشار: 3 دی 1398 ، کدخبر: _ ، www.ebtekarnews.com