شعارسال: پرورش آبزیان یکی از صنعت‌هایی است که در سال‌های اخیر سهم بسزایی در اشتغالزایی و ورود تولیدکنندگان به این عرصه در ایران دارد.

پرورش ماهی قزل‌آلا یکی از شاخه‌های پرطرفدار در بین تولیدکنندگان است به طوری که در سال‌های اخیر شاهد احداث مزارع پرورش ماهی قزل‌آلا در نقاط مختلف کشور بودیم.

طبق آمار ارائه شده توسط رئیس اداره تکثیر و پرورش ماهیان سردآبی سازمان شیلات ایران، کشور ما با تولید ۱۶۷ هزار تن ماهی قزل‌آلا، حدود ۲۱ درصد از تولید ماهی قزل‌آلا رنگین کمان در جهان و حدود ۲۶ درصد از تولید ماهی قزل‌آلا در آب‌های شیرین را به خود اختصاص داده است.

براساس آمار سازمان جهانی فائو، ایران در تولید آبزیان (صید و آبزی پروری) رتبه ۲۴، در تولیدات صید رتبه ۲۶، در آبزی پروری رتبه ۱۹ و در پرورش ماهی قزل‌آلا رتبه یک جهان را دارد. در سال ۱۳۸۸ معادل ۳۶ درصد تولید ماهیان پرورشی قزل‌آلا داشته‌ایم که در سال ۱۳۹۷ میزان تولیدات به ۴۶ درصد رسید و در مجموع ۲.۴ افزایش تولید داشته‌ایم.

با وجود این آمار و ارقام اما صنعت ماهی قزل‌آلا با موانع و چالش‌هایی مواجه شده که در این گزارش به گوشه‌ای از آن خواهیم پرداخت.

"بیوتروریسم" واژه آشنایی است که ابرقدرت‌ها با اهداف خصمانه خود از این شیوه برای جنگ‌افروزی نوین در جوامع استفاده می‌کنند.

بیوتروریسم و سلاح‏‌های میکروبی درواقع کم هزینه‌ترین روش در عرصه جنگی و تروریستی است که در بسیاری از مواقع بدون هیاهو و با گستردگی بالا و بدون اینکه گناهی از مجامع بین‌المللی متوجه حمله‌کننده شود نیز به راحتی اتفاق می‌افتد.



بیوتروریسم در صنعت قزل آلا توهم نیست!

بیوتروریسم در صنعت قزل آلا توهم نیست! این جمله را از زبان بازرس اتحادیه ماهیان سردآبی کشور می‌شنویم که در برخورد اول ممکن است کمی ما را در شوک فرو ببرد و بعد هم با کمی تامل به نکته برسیم که این فاجعه چطور ممکن است رخ دهد؟

باقر باقری الموتی در این باره به خبرنگار صبح قزوین می‌گوید: مسئله "بیوتروریسم" در حوزه ماهی قزل آلا بسیار واضح بوده و بر کسی پوشیده نیست؛ چراکه کشورمان تا سال ۱۳۹۰ بزرگترین تولیدکننده ماهیان سردآبی جهان بخصوص در آب‌های شیرین بود، به همین دلیل بسیاری از کشورهای جهان به ویژه امریکا و اروپا که چشم دیدن سرعت رشد ایران را نداشتند، به فکر نابودی تولیدکنندگان داخلی این صنعت افتادند.

رئیس سابق سازمان شیلات قزوین یادآور می‌شود: در سال ۸۳ به دلیل افزایش همخونی ماهیان قزل آلای داخلی از سرعت رشد آن‌ها کاسته شد به همین دلیل سازمان شیلات جهت اصلاح نژاد این ماهی به واردات تخم چشم زده قزل آلا از کشورهای اروپایی مبادرت ورزید که این امر منتج به شیوع بیماری‌های مختلف در استخرها شد.

 

بازرس اتحادیه ماهیان سردآبی کشور با بیان اینکه در سالیان گذشته نسبت واردات تخم چشم زده به تولید ماهی قزل آلا بیش از سه برابر بوده، تصریح می‌کند: با شیوع بیماری خونریزی پوزه آبزیان موسوم به VHS در ماهی قزل‌آلا تنها یک سوم واردات تخم چشم‌زده به ماهی پروار تبدیل شده که این نشان دهنده ضریب بازماندگی کم این ماهی است.



این مقام مسئول می‌افزاید: با انتقال این بیماری وارداتی و ویروسی در عرض ۴۸ ساعت تلفات زیادی صورت می‌گیرد و مزارع تولید و پروار قزل آلا مجبور به ورشکستگی و نابودی کامل هستند به طوری که هم اکنون ۷۰ درصد مزارع چنین وضعیتی دارند.

باقری الموتی ادامه می‌دهد: متاسفانه در سازمان شیلات قدم اساسی برای اصلاح نژاد ماهی قزل آلا صورت نگرفته چراکه رانت‌های زیادی در این سازمان همواره وجود داشته و عده‌ای از این رانت‌ها بهره‌مند می‌شوند.

 

رئیس سابق سازمان شیلات قزوین اضافه می‌کند: طبق آمار سازمان شیلات در سال گذشته ۱۵۰ هزار تن بوده، این در حالی است که ۵۰۰ میلیون قطعه تخم چشم زده وارد کشور شده است که باید از این سازمان پرسید مابه‌التفاوت ۳۵۰ هزار قطعه ای واردات تخم چشم زده که عمدتا با اختصاص ارز ۴۲۰۰ تومانی بوده به جیب چه کسانی رفته و چه شده است؟

باقری الموتی اظهار می‌کند: تناقض آشکار در این آمار نشان می‌دهد که تخم چشم زده وارد نشده و ارز دولتی صرف واردات آب و یخ بوده است، بنابراین انتظار می‌رود سازمان‌های نظارتی از جمله پدافند غیرعامل سازمان دامپزشکی به امر ورود کرده و با رانت‌خوران برخورد کنند.

وی ادامه می‌دهد: از طرف دیگر سازمان شیلات به میزان زیادی مبادرت به پروانه دهی برداشت از سفره‌های زیرزمینی به استخرهای دومنظوره کشاورزی(به صورت همزمان) داده است تا تولید آبزیان بیشتر شود این در حالی است که برداشت از این منابع باید برای محصولات استراتژیک باشد.



بازرس اتحادیه سراسری ماهیان سردآبی در خصوص میزان بازماندگی تخم چشم زده ایرانی نسبت به نمونه خارجی آن می‌گوید: تخم چشم زده ایرانی تنها ۱۰ درصد تلفات دارد این در حالی است که نمونه خارجی آن از هر سه قطعه یک قطعه باقی می‌ماند(۳۳ درصد)، با این حال اتحادیه ماهیان سردآبی با تاسیس شرکت "آسان ماهی" خود به صورت عمده به واردات نمونه خارجی می‌پردازد.

باقری الموتی اذعان می‌کند: اصلاح نژاد ماهی قزل آلا پروژه‌ای زمانبر و هزینه‌بر است که باید از همان سال ۸۳ صورت می‌گرفت که این اتفاق هنوز به آمالی برای تولیدکنندگان تبدیل شده است؛ از طرف دیگر دو اتحادیه هم نام این امر را پیگیری می‌کند که یکی(اتحادیه ماهیان سردآبی کشور) به فکر استفاده از رانت دولتی واردات تخم چشم زده و دیگری ( مدیرعامل اتحادیه سراسری شرکت‌های تعاونی‌های ماهیان سردآبی کشور) به فکر بومی سازی آن است.

 

وی عنوان می‌کند: در برهه ای که تولیدکنندگان داخلی به شدت با مشکل تامین غذای آبزیان روبرو بودند اتحادیه ماهیان سردآبی کشور با فشار سه هفته‌ای به نمایندگان مجلس در صدد صادرات غذای ماهی بودند با این حال معتقدم که یکباره نباید واردات تخم چشم زده ماهی قزل آلا قطع شود بلکه با نظارت و سازماندهی و با توجه به شیوه نامه‌های سازمان شیلات سال به سال از واردات کاست و خودکفا شد.

رئیس سابق سازمان شیلات قزوین تاکید می‌کند: اختصاص ارز به واردات تخم چشم زده اشتباه بوده و باید ارز در اختیار همه و نه عده‌ای خاص از تولیدکنندگان قرار گیرد و دستگاه‌های نظارتی باید دقت عمل بیشتری داشته باشند تا تولید کنندگان بتوانند به اصلاح نژاد ماهی قزل آلا که حداکثر ۳ سال طول می‌کشد، بپردازند.

این مقام مسئول در پایان می‌گوید: از طرف دیگر با توجه به تحریم‌ها بهترین زمان امسال و سال گذشته بود تا بخش خصوصی این هدف را متحقق کند چون ایران با مشکل تامین ارز مواجه است.

طبق مطالب ذکر شده شاید بتوان گفت غفلت مسئولین و بی‌توجهی به تولید داخل از عوامل اصلی بیوتروریسم در صنعت ماهی‌قزل‌آلا است، صنعتی که این روزها کج‌دار و مریض به راه خود ادامه می‌دهد و به نوعی در انحصار عده‌ای خاص قرار گرفته است.

تولیدکنندگان از حمایت دولتی محروم هستند و ارز دولتی در اختیار عده‌ای با هدف رانت و منافع شخصی قرار گرفته که این تراژدی را تکمیل می‌‎کند و درواقع تولیدکننده حرفی برای گفتن ندارد و از همه مهمتر اینکه تولیدات داخلی تخم چشم‌زده ماهی قزل‌آلا مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و در مقابل شاهد واردات بی‌رویه هستیم.



واردات تخم چشم‌زده ضربه سنگینی به صنعت ماهی قزل‌آلا وارد ساخت به گونه‌ای که بسیاری از مزارع تولیدی تعطیل شده یا با نیمی از ظرفیت مشغول به کار هستند؛ برای اطلاعات بیشتر به گفت‌وگو با مدیرعامل اتحادیه سراسری شرکت‌های تعاونی‌های ماهیان سردآبی کشور پرداختیم.

انتقال بیماری آبزیان به ایران با واردات تخم چشم زده

روح الله فرهی در خصوص عدم خودکفایی کشور در تولید تخم چشم زده ماهی قزل‌‌آلا به خبرنگار صبح قزوین می‌گوید: هدف اصلی بیوتروریسم در صنعت قزل‌آلا کنترل مدیریت تولید داخل کشور است تا امنیت زیستی و غذایی بهم خورده و صادرات نابود شود، به همین دلیل بسیاری از بیماری‌ها از طریق تخم چشم زده وارداتی از سال ۸۳ به کشورمان رخنه پیدا کرد.

مدیرعامل اتحادیه سراسری شرکت‌های تعاونی‌های ماهیان سردآبی کشور ادامه می‌دهد: سیاست بازار فرانسه و امریکا و اسپانیا ایجاب می‌کند که تکثیر را به دلیل بازار خوب فروش تخم چشم‌زده توسعه داده و در عین حال تولیدشان کمتر باشد.

این مقام مسئول ابراز می‌کند: بیش از ۷۰ درصد انحصار واردات تخم چشم زده کشورمان در دست شرکت آکوالند فرانسه بوده که در مقابل بیماری‌ها و سایر مشکلات تولیدکنندگان(طبق شیوه نامه واردات) پاسخگو نبوده است.

فرهی در خصوص نحوه واردات تخم چشم‌زده می‌گوید: شیوه نامه واردات سازمان دامپزشکی منجر به احقاق حقوق تولیدکنندگان نشده و در سالیان گذشته بیماری در استخرهای ماهی رخ داده اما این سازمان قادر به تشخیص آن نبوده است.

وی یادآور می‌شود: طی ۱۴ سال و تا سال ۹۷ از تخم چشم‌زده وارد شده در قرنطینه گمرک تنها یک نمونه بررسی و به تمام بار وارداتی اجازه ورود می‌دادند که خوشبختانه در سال گذشته با فشار زیاد به این سازمان، واردکنندگان باید ابتدا آن را در مزارع آزمایش کرده و سپس اقدام به واردات نمایند.

مدیرعامل اتحادیه سراسری شرکت‌های تعاونی‌های ماهیان سردآبی کشور می‌گوید: تا سال ۹۳ تائیدیه شرکت آکوالند به عنوان گواهی بهداشتی روی محصولاتش وجود نداشت و این موضوع حقوقی است که باید نهادهای مسئول پیگیری می‌کردند.

 

این مقام صنفی تاکید می‌کند: در جلسات برگزار شده با شیلات این سازمان موضوع بیماری آبزیان را به دامپزشکی و اصلاح نژاد را به مرکز تحقیقات شیلات محول کرد بنابراین تنها مسئولین این سازمان به دنبال واردات برای تنظیم بازار هستند، از طرف دیگر ۱۳ سال(از سال ۱۳۸۵) است که مرکز تحقیقات شیلات در یاسوج دنبال اصلاح نژاد بوده اما هیچ گزارش پیشرفت عملکردی ارائه نداده است.



فرهی در بخش دیگری از سخنان خود بیان می‌کند: سال گذشته، یانس مدیرعامل شرکت آکوالند در دیدار با مقامات صنفی کشورمان گفت که این شرکت نهاده‌ها را به کشورهایی مانند ایران می‌فرستد و محصول نهایی را از این کشورها خریداری می‌کند و تحت برند خود به کشورهای دیگر می‌فرستد به عبارت دیگر می‌گوید که مدیریت تولید کشور ایران را ما در اختیار می گیریم و ایرانی‌ها نیروهای اجرایی این شرکت هستند.

وی با بیان اینکه تا سال ۸۳ صادرات تخم چشم زده ایرانی به کشورهای همسایه (از جمله لبنان افغانستان و ارمنستان) مرسوم بود، اظهار می‌کند: با واردات "اف یک" دیگر نسلی برایمان باقی نماند و نسل جدیدی شکل نمی‌گرفت تا به کشورهای دیگر صادرات کنیم به همین دلیل اختیارمان در دست خارجی‌هاست.

مدیرعامل اتحادیه سراسری شرکت‌های تعاونی‌های ماهیان سردآبی کشور در ادامه یادآور می‌شود: براساس آمار گمرک در سال ۹۶ معادل ۱۷ هزار و ۳۴۶ کیلوگرم یا ۲۸۰ میلیون قطعه تخم چشم زده ماهی قزل‌آلا طبق محاسبات سازمان شیلات ایران به ارزش ۳ میلیون و ۸۱۸ هزار یورو به کشور وارد شد، این در حالی است که در سال ۸۳ معادل ۸۰۰ هزار کیلوگرم تخم چشم زده وارد کرده بود.

فرهی ادامه داد: واردات تخم ماهی با تعریف اهداف افزایش بهره‌وری و اصلاح نژاد صورت گرفت که با افزایش واردات ۳۲ برابری از سال ۸۳ تا ۹۴ به افزایش کمتر از ۵ برابری تولید ماهی رسیده‌ایم و این نشان از ناموفق بودن اجرای طرح است؛ به این موضوع باید انتقال فزآینده بیماری‌ها و از بین رفتن اکثر مزارع تکثیر را که از ۱۶۰ واحد به حدود ۱۰ واحد رسیده اضافه کرد.

وی ادامه می‌دهد: سازمان شیلات در سال ۸۳ به بهانه اصلاح نژاد تا سال ۸۵ اقدام به واردات تخم چشم زده ماهی قزل آلا کرد ولی هنوز خبری از اصلاح نژاد نیست، با این حال اصلاح نژاد در تمام کشورهای جهان در بدو شروع امری غیراقتصادی است.



مدیرعامل اتحادیه سراسری شرکت‌های تعاونی‌های ماهیان سردآبی کشور تاکید می‌کند: بخش خصوصی برای تولید ابتدا توجیه اقتصادی ندارد، بنابراین دولت‌ها در ابتدا باید از این تولیدکنندگان حمایت کنند اما عکس این ماجرا در ایران اتفاق می‌افتد و بجای حمایت از تولیدکننده از واردکننده حمایت می‌شود.

این مقام صنفی در خصوص سرعت رشد ماهی قزل آلای تمام ایرانی نسبت به نمونه خارجی نیز اذعان می‌کند: میزان رشد ماهی قزل‌آلا منتج شده از تخم چشم زده تماما ایرانی از نمونه خارجی آن که از ۱۸ کشور وارد می‌شود به اذعان اکثر کارشناسان بهتر بوده و قابل اثبات است.

به گزارش صبح قزوین؛ همانطور که می‌بینیم بیوتروریسم کاملا بی سر و صدا و در غفلت مسئولین کار خودش را می‌کند و امروز به جایی رسیدیم که بیماری، صنعت ماهی قزل‌آلا را فتح کرده است. شاید اگر بی‌تدبیری مسئولین ذی‌ربط نبود بدون شک امروز با کوهی از تولیدات انباشت شده داخلی و متضرر شدن فعالان این حوزه مواجه نبودیم.

عدم مدیریت و نبود نگاه کارشناسانه موجب شده تا علاوه بر بی‌ثمر ماندن پروژه اصلاح نژاد نیز امروز شاهد از بین رفتن آب‌های شیرین به علت صدور مجوز برای اجرای پروژه در این‌ آب‌ها باشیم در حالی که امروزه کشور با بحران جدی کمبود آب مواجه است.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از پایگاه اطلاع رسانی راه دانا ، تاریخ 24 دی 1398 ، کدخبر: 1563778 ، www.dana.ir