شعار سال: رهبرمعظم انقلاب در پیام نوروزی خود به رسم سال های گذشته سال جدید را سال «جهش تولید» نامگذاری کردند و خطاب به مسئولان کشور فرمودند؛ «جوری عمل کنید که با جهش تولید تغییری محسوس در زندگی مردم به وجود آید».

ایشان لازمۀ رسیدن به جهش تولید را «کار ده برابری» دانستند و گفتند که به‌رغم مسائل و مشکلات اقتصادی «نقش تولید بی همتا است و با راه افتادن تولید و استفاده از بازار فروش هشتاد میلیونی در داخل... مشکلات اقتصادی قطعاً پایان می یابد و تحریم ها به نفع کشور تمام خواهد شد».

 به همین دلیل و با توجه به سفارش رهبر معظم انقلاب بر آن شدیم تا با یک سلسه گزارشاتی اهمیت رونق و جهش تولید در بخش های مختلف اقتصادی را بررسی و راهکارهای برآمده از نظرات کارشناسان و متولیان حوزه های مختلف اقتصادی برای تحقق این امر ارائه دهیم. 

 در گزارش های قبلی جهش تولید در بخش های کشاورزی، معدن،  پتروشیمی و محصولات دامی را بررسی کرده ایم و اکنون قصد داریم این مهم را در تولید شیلات شرح دهیم.

مدیر شیلات و امور آبزیان سازمان جهاد کشاورزی البرز با اشاره به اینکه سرانه مصرف آبزیان در البرز 9 کیلوگرم، در کشور11 کیلوگرم و در جهان 20 کیلوگرم است می گوید؛ با توجه به اینکه رشد سرانه مصرف آبزیان در جهان و ایران سریعترین ضریب رشد را نسبت به سایر فرآورده های گوشتی دارد امیدواریم در چند سال آینده با فرهنگ سازی انجام شده به میانگین جهانی«20کیلوگرم در سال» نزدیک شویم.

«لاله ضیائیان» با تاکید بر اینکه تغذیه سالم یکی از ابعاد زندگی سالم است و مصرف آبزیان شاخص مهمی برای سلامت هر جامعه است می گوید: سازمان جهانی بهداشت با توجه به تاثیر مهمی که آبزیان بر سلامت انسان و پیشگیری از بروز بیماری ها دارند مصرف 2 بار ماهی در هفته را توصیه می کند.

ضیائیان اظهار می کند: برگزاری جشنواره های غذا در استان با هدف فرهنگ سازی هرچه بیشتر و بهتر مصرف آبزیان و شناسایی تاثیر مصرف آبزیان تاثیرگذار خواهد بود که برای تحقق این امر تلاش کنیم ماهی هم مانند گوشت و مرغ جایگاه مناسبی را در سفره و سبد غذایی خانوار ایرانی و البرزی داشته باشد.

ضیائیان می گوید: ماهی سرای خط 2 حصار کرج به عنوان بزرگترین ماهی سرای کشور ظرفیت ویژه ای در راستای جهش تولید دارد.

صادارت بیش از 120 هزار تن آبزیان در سال گذشته

همچنین نبی الله خون میرزایی، رئیس سازمان شیلات ایران در خصوص وضعیت صنعت شیلات می گوید: در سال ۹۸، بیش از ۱۲۰ هزار تن صادرات آبزیان داشتیم که ارزش تقریبی آن بیش از ۴۰۰ میلیون دلار بوده و تراز تجاری شیلات همچنان مثبت است.

 وی افزود: در پرورش میگو که فصل صید آن به پایان رسیده، طبق تکلیف برنامه ششم توسعه در سال ۹۸، باید ۴۶ هزار تن میگو تولید می شد که ما ۱۰ درصد بیش از برنامه تولید داشته ایم.

 خون میرزایی با اشاره به این نکته که در تولید ماهیان گرمابی و سردآبی هنوز فصل برداشت کامل نشده و به خاطر مشکلات اپیدمی ویروس کرونا کاهش صید داشته ایم، خاطرنشان کرد: برآورد ما این است که در ماهیان سردآبی حدود ۱۷۰ هزار تن و در ماهیان گرمابی حداقل ۱۳۰ هزار تن برداشت داشته باشیم.

 وی در رابطه با تولید ماهیان زینتی عنوان کرد: در سال جاری، در ماهیان زینتی حدود ۲۱۰ میلیون قطعه تولید داشتیم.

 رئیس سازمان شیلات ایران در ادامه با اشاره به این نکته که در حوزه ماهیان سردآبی اقدامات خوبی در زمینه تولید تخم چشم زده باکیفیت ماهی قزل آلا انجام شد، بیان کرد: یک مرکز مدرن تکثیر در استان لرستان راه اندازی شد که قدمی به سوی تامین بیشتر تخم چشم زده در داخل کشور محسوب می‌شود و امیدواریم تولید تخم چشم زده ماهی در سال های آینده افزایش بیشتری پیدا کند تا از واردات بی نیاز شویم.

 وی گفت: در زمینه پرورش ماهی در دریا از پیش بینی برنامه ششم توسعه عقب‌تر هستیم اما برآورد تولید ما برای سال ۹۸ حدود ۱۴ هزار تن است.

 خون میرزایی یادآور شد: در تولید خاویار عملکرد ما نسبت به سال گذشته حدود ۲۰ درصد افزایش  و در تولید گوشت ماهیان خاویاری هم رشد عملکرد داشتیم.

وی در رابطه با حوزه صید و صیادی گفت: طبق پیش بینی برنامه باید ۶۳۰ هزارتن صید می‌داشتیم که حدود ۷۰۰ هزار تن صید خواهیم داشت و ۱۰ درصد از برنامه جلوتر خواهیم بود.

 رئیس سازمان شیلات ایران افزود: در حوزه صید فانوس ماهیان دستآورد خوبی در سال ۹۸ داشتیم که صید هدف ما به رقم بالای ۸۱ درصد رسیده است.

 خون میرزایی در رابطه با صادرات آبزیان در سال ۹۸ گفت: موفق به یافتن بازارهای هدف بیشتری در این عرصه شدیم و در کشورهای آسیای شرقی، اوراسیا و اروپا بازارها را گسترش دادیم.

 چالش ها و موانع پیش روی جهش تولید در بخش شیلات

برای شکوفایی رونق و جهش تولید آبزیان، سازمان شیلات با چالش ها و موانعی به شرح زیر مواجه است که هر چه سریعتر با همیاری همه مسئولین و نهادها باید این موانع رفع شوند.

1- واردات تخم چشم زده قزل آلا

 محمد پور کاظمی، رئیس سابق موسسه تحقیقات علوم شیلاتی با بیان اینکه ماهی قزل آلا به عنوان یک گونه آب شیرین و غیر بومی در کشور پرورش می یابد، گفت: بر اساس آمار اعلام شده از سوی سازمان شیلات ایران، بیش از ۱۴۰ هزار تن قزل آلا در کشور تولید می شود که بر این اساس، ایران رتبه اول تولید قزل آلای آب شیرین را در دنیا دارد.

 پورکاظمی اضافه کرد: با توجه به اینکه قزل آلا یک گونه غیر بومی است، ما تخم چشم زده این ماهی را وارد می کنیم که در نتیجه امکان ورود بیماری هایی مثل VHS و IHN همراه آن به کشور وجود دارد.

به گفته وی سالانه ۴۰۰ تا ۴۵۰ میلیون عدد تخم چشم زده قزل الا وارد کشور می شود که ارزش آن حود ۵ میلیون دلار است.

2-  وابستگی به واردات نهاده های اصلی غذا و دام

 یکی از چالش ها و دغدغه های اصلی صنعت شیلات و آبزی پروران تامین نهاده ها دامی یا غذای آبزیان است به طوری که نزدیک به 65 درصد هزینه پرورش آبزیان به تامین نهاده ها دامی مربوط است.  
 

راهکارهای اولویتدار برای تحقق جهش تولید در  بخش شیلات

 بدون هیچ شکی راهکارهای فراوانی برای جهش تولید در بخش شیلات وجود دارد که می تواند این امر را به سرانجام مطلوب برساند.

1- تولید سالانه 200 هزار تن ماهی تیلاپیا با فعال سازی ظرفیت های تولید از آب های غیرمتعارف
 ماهی تیلاپیا به دلیل رشد بالا، داشتن طعم و مزه خوب، کم استخوان بودن، فیله پذیری آسان، ارزان بودن قیمت، مقاوم بودن در برابر شرایط مختلف آب و هوایی، عدم استفاده از آب‌های شیرین در تولید این ماهی، اقتصادی بودن پرورش، تراکم پذیری در سیستم های پرورشی، هزینه تولید پایین نسبت به سایر گونه های پرورشی آبزیان، نیاز به تعویض آب کم در طول دوره پرورش و دوره رشد کوتاه تر نسبت به سایر گونه های آبزیان از اهمیت قابل توجهی برخوردار است.

 همین مسئله باعث شده است که بیش از 140 کشور جهان برای تولید این ماهی برنامه ریزی نموده و گردش مالی آن در جهان به حدود 5 میلیارد دلار برسد.

 به گفته کارشناسان، اعطای مجوز برای تولید و پرورش ماهی تیلاپیا در کشور با توجه به ظرفیت 50 تا 200 هزار تنی تولید آن، می تواند سالانه حدود 10 هزار میلیارد تومان برای کشور درآمدزایی داشته باشد. درآمدی که بخش عمده آن از مسیر صادرات و با ارزآوری همراه خواهد بود و همچنین منجر به کاهش واردات این ماهی به کشور نیز می شود.

2- تولید سالانه 1 میلیون تن ماهی در قفس با فعال سازی ظرفیت تولید از طریق آب دریا

 به گفته حجتی وزیر سابق جهاد کشاورزی، ایران سالانه ظرفیت تولید ۱ میلیون تن ماهی در قفس را دارد؛ این در حالی است که به گفته رئیس سازمان شیلات، در حال حاضر سالانه تنها ۲۳ هزار تن ماهی در قفس تولید می شود. این آمار نشان می دهد که تنها ۲.۳ درصد از ظرفیت کل کشور در این زمینه فعال شده است و ضروری است اقدامات لازم برای تولید ماهی از این مسیر فراهم شود.

 تولید ماهی در قفس و به کارگیری آب دریا در این زمینه، علاوه بر ایجاد اشتغال و درآمدزایی، شرایط را برای استفاده از آب دریا و پرورش ماهی بدون نیاز به آب های شیرین و تجدیدپذیر کشور فراهم می کند.

3- در نظر گرفتن زمان 6 ماهه برای اعمال تغییرات قوانین صادراتی

 یکی از مشکلات بخش صادرات کشور عدم پیش بینی پذیری در قوانین صادراتی است. به عنوان مثال اعمال عوارض ناگهانی بر صادرات علاوه بر تحمیل ضرر به تولیدکنندگان داخلی، بازارهای صادراتی کشور را از بین می‌برد.

بنابراین پیش بینی پذیر کردن قوانین صادراتی، زمینه را برای حمایت از تولیدات پیشروی کشور و انعقاد قراردادهای بلندمدت صادراتی و ارزآوری از این طریق فراهم می کند.

در نتیجه ضروری است یک بازه زمانی 6 ماهه از تصویب تا اجرای تغییرات قوانین صادراتی در نظر گرفته شود تا تولیدکنندگان صادراتی کشور بتوانند بر اساس آن برنامه ریزی نمایند.

4- اصلاح نژاد ماهی قزل آلا

 اصلاح نژاد ماهی قزل آلا یکی از موضوعاتی است که همیشه عامل نزاع بین شیلاتی ها بوده است به طوری که واردات گسترده تخم ماهی قزل آلا و انحصاری شدن واردات آن در دست چند شرکت خاص بهانه ای بود برای اصلاح نژاد این ماهی در ایران، ولی آن چه که امروز شاهد آن نیستم عدم تلاش سازمان شیلات در اصلاح نژاد این ماهی ارزشمند.

 گفتنی است اگر اصلاح نژاد ماهی قزل آلا صورت گیرد علاوه بر ریشه کن کردن بسیاری از بیماری ها در استخرهای آبزی پروران شاهد جلوگیری از خروج ارز و اشتغالزایی گسترده در کشور خواهیم بود.

 در همین خصوص روح الله فرهی، مدیرعامل اتحادیه سراسری شرکت‌های تعاونی‌های ماهیان سردآبی کشور می گوید: واردات تخم ماهی با تعریف اهداف افزایش بهره‌وری و اصلاح نژاد صورت گرفت که با افزایش واردات ۳۲ برابری از سال ۸۳ تا ۹۴ به افزایش کمتر از ۵ برابری تولید ماهی رسیده‌ایم و این نشان از ناموفق بودن اجرای طرح است؛ به این موضوع باید انتقال فزآینده بیماری‌ها و از بین رفتن اکثر مزارع تکثیر را که از ۱۶۰ واحد به حدود ۱۰ واحد رسیده اضافه کرد.

 وی ادامه می‌ دهد: سازمان شیلات در سال ۸۳ به بهانه اصلاح نژاد تا سال ۸۵ اقدام به واردات تخم چشم زده ماهی قزل آلا کرد ولی هنوز خبری از اصلاح نژاد نیست، با این حال اصلاح نژاد در تمام کشورهای جهان در بدو شروع امری غیراقتصادی است.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از شبکه اطلاع رسانی دانا، تاریخ 7 فروردین 99، کد مطلب: 1593920: www.dana.ir