شعار سال: ترکیه حامی برخی از گروه‌های شورشی در سوریه و به صورت مشخص استان ادلب است و روسیه، به عنوان متحد حکومت بشار اسد با این مواضع ترکیه مخالف است؛ ترکیه ای که نگران است با مهاجرت بیشتر آوارگان سوری به ترکیه هزینه های بیشتری به این کشور تحمیل شود. از همین رو و پس از ناکامی در دستیابی به توافقی بر سر ادلب میان روسیه و ترکیه، حملات دولت ترکیه به ادلب آغاز شد. لذا پس از حمله هوایی علیه ارتش ترکیه به ادلب و تصمیم ترکیه مبنی بر عدم جلوگیری از عبور پناهجویان به کشورهای اتحادیه اروپا، صدها پناهجو از کشورهای سوریه، ایران، عراق، افغانستان، بنگلادش، مراکش در استان های مختلف ترکیه، برای عبور به یونان و بلغارستان به شهر مرزی ادیرنه آمدند. بیش از 300 پناهجو برای عبور به یونان، به سوی مرز پازارکوله حرکت می کنند. گروهی از پناهجویان نیز سعی می کنند با قایق ها از شهرستان آیواجیک چاناک کاله به جزیره میدیللی یونان بروند.

تصمیم آنکارا برای برداشتن موانع پیش روی پناهجویان جهت عزیمت به سوی اروپا در شورای عالی امنیت ملی ترکیه و پس از کشته شدن ۳۳ سرباز ترک در حمله ارتش سوریه به مواضع شورشیان در استان ادلب اتخاذ شده است. به گفته یک منبع پلیس در یونان، در پی خبرهای منتشر شده مبنی بر تلاش مهاجران برای عبور از مرز ترکیه، شمار نیروهای گشتی این کشور به میزان دو برابر افزایش یافته و در داخل یونان نیز فراخوان عمومی برای آمادگی جهت مقابله با ورود احتمالی مهاجران اعلام شده است.(1)

حمله نظامی به ادلب

ترکیه روز یکشنبه، ۱ مارس دو فروند هواپیمای جنگی سوریه از نوع SU-24 را در آسمان استان ادلب در شمال‌غرب سوریه سرنگون کرد. در همین زمینه، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه اتحادیه اروپا را تهدید کرد یا از عملیات نظامی این کشور در سوریه حمایت کنند یا خود را آماده رو به رو شدن با موج بزرگ‌تری از پناهجویان در اروپا کنند.

این تهدید اردوغان در حالی صورت می‌گیرد که در روزهای اخیر هزاران مهاجر از ترکیه به سمت مرزهای دریایی و زمینی یونان در حرکت هستند. اردوغان در بخش دیگری از سخنرانی خود در جمع نمایندگان پارلمانی حزب عدالت و توسعه، گفت: «اگر کشورهای اروپایی می‌خواهند بحران پناهجویان را حل کنند، باید از برنامه‌های ما در سوریه حمایت کنند. در شرایطی که هر روز صدای فاشیسم در اروپا بلندتر از قبل به گوش می‌رسد، افزایش موج پناهجویان می‌تواند برای آنها یک فاجعه واقعی باشد.»

آقای اردوغان همچنین بار دیگر بشار اسد را تهدید کرد که تا دیر نشده به خود بیاید چرا که سایر کشورها دیگر از او حمایت نخواهند کرد. وی گفت: «ما با عملیات سپر بهار نشان دادیم که می‌دانیم چگونه بجنگیم، هرچند ما به دنبال جنگ نیستیم و امیدواریم بعد از گفتگو با ولادمیر پوتین آتش‌بس فوری در ادلب برقرار شود. اما بشار اسد باید بداند حمایت‌های نظامی دیگر کشورها نمی‌تواند او را نجات دهد». (2)

آنکارا نتایج معادله ادلب و به‌طور کلی سوریه را روی توافق با روسیه‌ای بنا کرده است که در سطح راهبردی و فراتر از روزمرگی‌های میدانی هیچ منافع راهبردی مشترکی بین دو کشور وجود ندارد. حجم قابل توجه اتصالات راهبردی بین دو کشور (انرژی، تجارت ۲۳ میلیارد دلاری، پروژه هسته‌ای اک کویو، توافق‌های امنیتی-نظامی، اس-۴۰۰، ...) این برداشت را در اذهان رهبران ترکیه ایجاد کرده است که می‌توانند با توسل به آن‌ها رفتار روسیه را در بزنگاه‌ها تغییر دهد. اما تحولات روز‌های اخیر ادلب نشان داد که حتی اس-۴۰۰ سلاح بی‌فایده‌ای برای اهداف میدانی ترکیه در سوریه است و کارکرد آن صرفا تحریک به جلب حمایت متحدان غربی بوده است. اساسا استقرار سنگین نظامی ارتش ترکیه در ادلب بیش از اینکه به منظور اهداف مشخص میدانی باشد، بیشتر برای بازدارندگی و وارد کردن روسیه به یک توافق است. از سوی دیگر، بعد از ادعا‌های اخیر اردوغان درباره مساله اوکراین و بن‌بست سیاسی در بحران لیبی، روسیه جایگاه ترکیه در سیاست خاورمیانه‌ای خود را بازتعریف کرده است. برخورد‌های میدانی دو کشور در ادلب در آینده قابل پیش‌بینی می‌تواند به معادلات لیبی نیز سرایت پیدا کند.

وضعیت پناهجویان در مرز ترکیه- یونان

اوضاع وخیم آوارگان سوری و پناهجویان در مرزهای ترکیه و یونان در میانه همه گیری کرونا، به بحران مزمن دیگری تبدیل شده است. ترکیه که در سال ۲۰۱۶ میلادی برای جلوگیری از موج مهاجرت آوارگان سوری از مرزهای خود توافقی با اتحادیه اروپا امضا کرده بود اما از جمعه ۹ اسفند، اندکی پس از کشته شدن ۳۳ سرباز ترک در حمله هوایی در ادلب در شمال سوریه، اعلام کرد، آنکارا از این پس دیگر دروازه‌های مرزی خود را به روی پناهجویانی که می‌خواهند به اروپا بروند، نمی‌بندد.

این سخنان آغاز روندی تازه در سیاست ترکیه در قبال پناهجویان و اتحادیه اروپا شد. پس از آن نیز، «رجب طیب اردوغان» رییس جمهوری ترکیه با تاکید بر آنکه کشورش دیگر نمی‌تواند موج جدید مهاجرت پناهندگان را کنترل کند، گفت که دولتش اجازه می‌دهد که پناهندگان از طریق ترکیه به اروپا بروند. براساس آمارهای اتحادیه اروپا، در حال حاضر ترکیه چهار میلیون پناهنده دارد و هزاران نفر از آنها در مرزهای یونان و بلغارستان منتظر ورود به اتحادیه اروپا هستند. (3) درحالی که رسانه های ترکیه اعلام کردند پلیس مرزی یونان به منظور جلوگیری از ورود آوارگان به این کشور از گاز اشک آور، نارنجک های شوک دهنده استفاده می کند و آتن را به عدم پایبندی به مسایل حقوق بشری متهم می کند، وزارت امور خارجه یونان نیز ترکیه را به شکست در تعهد خود با اتحادیه اروپا متهم می کند. این بحران تا جایی پیش رفته که در روزهای اخیر بسیاری از مقام های اتحادیه اروپا از جوسپ بورل مسئول سیاست خارجی و امنیتی اتحادیه اروپا گرفته تا اورسولا فون دیر لاین رئیس کمیساریای اتحادیه اروپا، شارل میشل رئیس شورای اروپایی و دیوید ساسولی رئیس پارلمان اروپا به ترکیه و یونان سفر کردند.

بسیاری از مقام های اروپایی و تحلیلگران سیاسی این اقدام ترکیه را به عنوان ابزاری برای بهره برداری در معادلات سیاسی و اقتصادی به ویژه کسب حمایت در پرونده سوریه تعبیر کرده اند.

درخواست اتحادیه اروپا از ترکیه برای پایبندی به توافقنامه ۲۰۱۶

اتحادیه اروپا در واکنش به تصمیم آنکارا برای برداشتن موانع موجود بر سر راه خروج پناهجویان از ترکیه خواسته است که به تعهدات خود پایبند باشد.

کمیسیون اروپا نیز در واکنش به اظهارات یک مسئول بلند پایه ترکیه در خصوص مهاجرانی که قصد عزیمت به اروپا دارند،‌ به آنکارا یادآور شد که تعهدات خود در چارچوب توافق منعقد شده در سال ۲۰۱۶ پایبند باشد.

پیتر سانتو، سخنگوی اتحادیه اروپا که در جریان یک کنفرانس خبری سخن می‌گفت در ادامه تصریح کرد: «از دیدگاه ما توافق با ترکیه همچنان پابرجا است و ما از آنکارا انتظار داریم که به تعهدات خود در چارچوب این توافقنامه احترام بگذارد.».

شعار سال،با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری،تاریخ انتشار:18فروردین1399،کد خبر:115109،www.css.ir