شعار سال- با اجرای قرنطینه کرونایی در کشور و تعطیلی مدارس و مهدکودک‌ها، به نظر می‌رسد که استفاده کودکان از فضای مجازی، بازی‌های موبایلی و برنامه‌های تلویزیونی بیشتر از گذشته شد و این مسئله ضرورت آگاه کردن والدین درباره نحوه سرگردم کردن و آموزش فرزندانشان در این ایام و مصرف رسانه‌ای درست را به ما یادآور شد. اینکه علاوه بر شرایط قرنطینه علت به چه چیزی برمی‌گردد؟ چه راهکاری برای آن وجود دارد؟ رسانه چه نقشی می‌تواند در مدیریت این مسئله ایفا کند؟ یک پژوهشگر حوزه کودک و رسانه معتقد است که رسانه می‌تواند در خودتنظیمی مصرف رسانه‌ای کودکان و آگاه کردنشان نسبت به رژیم رسانه‌ای درست کمک کند و می‌گوید: باید برنامه‌هایی آموزش داده شود که لازمه آن حضور فیزیکی خانواده‌ها در کنار هم باشد. از طرفی باید برنامه‌هایی هم در نظر گرفت که لازمه آن استفاده زیاد از بدن و تحرک بالا باشد چون ایام قرنطینه و نشستن طولانی‌مدت پای تلویزیون کودکان را کم‌تحرک کرده که سبب ایجاد بیماری‌هایی خواهد شد. نکته بعدی لزوم حضور خود والدین در کنار فرزندان، هنگام استفاده از فضای مجازی، برنامه‌های تلویزیون و بازی‌های موبایلی و ایجاد فضای گفتگویی بین والدین و کودک است.

فاطمه نوری راد، دانشجوی دکتری علوم ارتباطات و پژوهشگر حوزه کودک و رسانه با اشاره به افزایش استفاده کودکان از فضای مجازی و بازی‌های موبایلی در ایام قرنطینه به شفقنا رسانه می‌گوید: همانطور که قبل از ازدواج آموزش‌های کوتاهی به زوجین داده می‌شود، بهتر است که در حین بارداری مادر، آموزش‌های مهارت اجتماعی هم به آن‌ها داده شود تا بدانند که چگونه با فرزندانشان کار کنند، بازی بسازند و خانه را محیطی غنی برای فرزندانشان کنند. چون وقتی خانه محیطی غنی و سرشار از نکات آموزشی و جالبی برای کشفیات کودکان باشد، سبب می‌شود تا کودکان را از رفتن به سمت بازی‌های کامپیوتری و تلویزیونی بازدارد.

او ادامه می‌دهد: اگرچه آموزش مهارت‌های اجتماعی به خانواده‌ها در مدت‌زمان کوتاه، ممکن است به‌اندازه کلاس‌های طولانی‌مدت کیفیت نداشته باشد ولی بااین‌حال خانواده‌ها با مفاهیم موردنیاز آشنا می‌شوند. توجه داشته باشید که خیلی از خانواده‌ها نمی‌دانند، عدم آگاهی از این مهارت‌ها و استفاده بی‌رویه از فضای مجازی و بازی‌های کامپیوتری ممکن است چه آسیب‌هایی به فرزند خردسالشان وارد کند.

نوری راد یادآور می‌شود: خانه‌های بهداشت جدیداً فرم‌های شناختی در نظر گرفته‌اند که علاوه بر رشد فیزیکی کودک، رشد عاطفی-شناختی او را هم بررسی می‌کنند و این آیتم‌ها خانواده‌ها را نسبت به رفتارهای درستشان آگاه می‌کند تا بدانند که در هر دوره‌ای چه رفتاری با فرزندشان داشته باشند. یک بخش واضح مسئله این است که قرنطینه خانگی، نبود کلاس‌های آموزشی بیرون، تعطیلی مهدکودک‌ها و مدرسه‌ها سبب شده تا زمان کودکان زیاد باشد. اما باید دید که چرا بیشتر این زمان به رسانه (برنامه‌های تلویزیونی، تبلت و بازی‌های موبایلی و…) اختصاص داده‌شده است؟ خب در اینجاست که متخصصان تربیتی باید به فکر فرو بروند. یک قسمت عمده مسئله به این برمی‌گردد که خانواده‌ها راهکاری برای سرگرم کردن کودکانشان به معنای آموزش مهارت و خلاقیت ندارند و ایام قرنطینه به ما یاد داد که مهارت کافی و درستِ کنار هم زندگی کردن را نداریم. بخصوص والدینی که تا به حال سعی می‌کردند تمام مسئولیت فرزند پروری خود را بر عهده نهادهای مختلف بسپارند. الان که با این حجم از در خانه ماندن فرزندانشان مواجه شده اند، ترجیح می‌دهند تا بیشترین سهم را به نهاد رسانه اختصاص دهند. خب این مسئله از جهاتی نگران‌کننده است.

او مثال می‌آورد: چند سال پیش آزمایشی بر روی دو گروه از میمون‌ها انجام شد. گروه اول؛ میمونی را نزد مادرش نگه داشتند و از سایر میمون‌های همسن اش دور کردند و گروه دوم؛ میمون را از مادرش دور کردند و به نزد همسن و سالانش بردند. میمون گروه دوم در بزرگ‌سالی تعامل بیشتری داشت و بهتر توانست از عهده مسئولیت هایش برآید. در صورتی که میمون گروه اول منزوی شده بود و تمایل نداشت تا در اجتماع حضورداشته باشد.

نوری راد به پیامدهای عدم توجه به مهارت‌های لازم در کودکان اشاره می‌کند و می‌گوید: عدم توجه به این مهارت‌ها سبب می‌شود تا در آینده نسلی با، هوشِ هیجانیِ پایین و تعاملات اجتماعی پایین داشته باشیم. این در حالی است که اگر خانواده‌ها آموزش ببینید تا حد زیادی می‌توانند جلوی این کار را بگیرند. توجه داشته باشید که هیچ‌کدام از والدین راضی نیستند تا فرزندشان شبانه روز پای تلویزیون و فضای مجازی و بازی‌های موبایلی بنشیند. همه از آن به عنوان مسئله‌ای نگران‌کننده یاد می‌کنند ولی چون کار دیگری نمی‌دانند و یاد نگرفتند که در چنین شرایطی چگونه با فرزندشان صحبت و او را سرگرم کنند، جلوی مصرف رسانه ای بیش از حد کودک را نمی‌گیرند.

او به نقش رسانه در آگاه کردن والدین اشاره می‌کند و می‌گوید: رسانه می‌تواند در این زمینه برنامه‌های آموزشی برای والدین داشته باشد. به عنوان مثال برنامه «بیا با هم بازی کنیم» در شبکه پویا بازی های گروهی و خانوادگی را نشان می داد و خانواده‌ها ایده می‌گرفتند که چگونه لحظات لذت‌بخش و در عین حال آموزش‌دهنده را در خانه ایجاد کنند. این وضعیت نه تنها به نفع کودکان است بلکه به نفع سایر اعضای خانواده هم است.

این پژوهشگر حوزه کودک و رسانه با بیان اینکه عدم تعامل خانواده‌ها فقط مختص کودکان نیست، می‌گوید: سایر اعضای خانواده هم با آمدن گوشی‌های هوشمند تعاملشان کم شده است. به عبارتی اگرچه ما عضو شبکه‌های اجتماعی هستیم و نیاز اجتماعی بودنمان را رفع می‌کنیم ولی به قول مک لوهان به توده‌های تنهای جدا از هم تبدیل‌شده‌ایم. تمام کنش اجتماعی در لایک کردن یا کامنت گذاشتن خلاصه‌شده و الان هم با قرنطینه کرونایی این قضیه شدت یافته است. از طرفی حضور دائم در شبکه‌های اجتماعی سبب ایجاد اختلال خواب، اضطراب، نارضایتی از زندگی و… می‌شود. بنابراین اگر خانواده‌ها این بازی ها را یاد بگیرند و رسانه بخصوص رادیو تلویزیون ملی هم سهم آموزشی در این خصوص داشته باشد، خانواده‌ها می‌توانند شرایط مفرح و لذت بخشی را در خانه ایجاد کنند.

با این حال رسانه در خود تنظیمی خود برای کودکان چه نقشی می‌تواند داشته باشد؟ نوری راد پاسخ می‌دهد: خود رسانه هم می‌تواند در خودتنظیمی مصرف رسانه‌ای کودکان و آگاه کردنشان نسبت به رژیم رسانه‌ای درست کمک کند. یعنی باید برنامه‌هایی آموزش داده شود که لازمه آن حضور فیزیکی خانواده‌ها در کنار هم باشد. از طرفی باید برنامه‌هایی هم در نظر گرفت که لازمه آن استفاده زیاد از بدن و تحرک بالا باشد چون ایام قرنطینه و نشستن طولانی‌مدت پای تلویزیون کودکان را کم‌تحرک کرده که سبب ایجاد بیماری‌هایی خواهد شد. نکته بعدی لزوم حضور خود والدین در کنار فرزندان، هنگام استفاده از فضای مجازی، برنامه‌های تلویزیون و بازی‌های موبایلی و ایجاد فضای گفتگویی بین والدین و کودک است.

شعار سال: برگرفته از خبرگزاری شفقنا با اندکی تغییر، کد خبر: 496611، 27 اردیبهشت 1399