شعار سال: «جان کری» وزیر امور خارجه آمریکا شامگاه جمعه از دستیابی به توافق با «سرگی لاوروف» همتای روس خود پیرامون آتش بس در سوریه خبر داد. طبق اعلام رسمی فرماندهی کل ارتش و نیروهای مسلح سوریه این توافق از روز گذشته همزمان با فرا رسیدن عید قربان به مدت هفت روز آغاز شد.

فرماندهی ارتش سوریه در بیانیه ای اعلام کرد که آتش بس ۷ روزه در اراضی این کشور از روز دوشنبه ۱۲ سپتامبر (۲۲ شهریور) ساعت ۱۹ به وقت محلی دمشق آغاز و نیمه شب روز ۱۸ سپتامبر (۲۸ شهریور) خاتمه می یابد. ارتش سوریه در عین حال حق واکنش به هرگونه نقض آتش بس از سوی گروه های مسلح را با بکارگیری تمام تسلیحات برای خود محفوظ دانسته است.

توافق مسکو و اشنگتن برای برقراری آتش بس در سوریه پس از آن حاصل شد که سلسله مذاکرات صلح این کشور که طی چند نوبت در شهر ژنو برگزار شد، به نتیجه ملموسی نرسید و به نوعی با شکست مواجه شد. در واقع آنچه که زمینه شکست این مذاکرات را فراهم آورد، مطالبات غیرمنطقی و شروط زیاده خواهانه هیأت مذاکره کننده معارضان از یک سو و کارشکنی های عربستان، قطر، ترکیه و ایالات متحده آمریکا در روند رسیدن به یک راهکار سیاسی جهت حل و فصل بحران از سوی دیگر، بود.

کارشکنی های ائتلاف معارضان سوری و حامیان منطقه ای و بین المللی آنها در مسیر حل سیاسی بحران سوریه به جایی رسید که «استفان دی میستورا» فرستاده ویژه سازمان ملل در امور این کشور مجبور شد مذاکرات صلح را به حالت تعلیق درآورده و چشم به نتیجه رایزنی های میان وزرای خارجه آمریکا و روسیه بدوزد. حتی در روزهای اخیر نیز وی اعلام کرده بود: «سازمان ملل از نتایج مثبت احتمالی رایزنی‌های وزرای خارجه روسیه و آمریکا استقبال می کند و یکی از اولویت های خود را نیز در این زمینه متمرکز ساخته است».

در هر صورت سرانجام سران دو کشور آمریکا و روسیه بر سَر اجرایی شدن توافق آتش بس در سوریه توافق کرده و دولت دمشق نیز موافقت خود با این توافق را به صورت رسمی اعلام کرد. نکته ای که در این زمینه قابل تأمل به نظر می رسد، این است که پیشتر نیز طی سالهای گذشته توافق‌هایی برای برقراری آتش بس در سوریه صورت گرفته بود اما در نهایت سرنوشتی جز «شکست و ناکامی» نصیب هیچیک از آنها نشد.

واقعیت این است که برقراری «آتش بس» مقدمه برون رفت از بحران کنونی در سوریه است. با این حال، این‌بار نیز به نظر نمی رسد که شرایط متفاوت‌تر از قبل باشد. همان خطرات و چالش‌هایی که طی ادوار گذشته آتش بس در سوریه را به نقطه پایان رساندند، امروز نیز توافق مسکو و واشنگتن رو تهدید می کنندهمان خطرات و چالش‌هایی که طی ادوار گذشته آتش بس در سوریه را به نقطه پایان رساندند، امروز نیز توافق مسکو و واشنگتن رو تهدید می کنند.. از جمله مهم‌ترین تهدیدات برای شکست این توافق می توان به بدعهدی‌های ایالات متحده آمریکا، اقدامات تروریستی گروه های تکفیری و عدم پایبندی گروه های مسلح مخالف دولت به آتش بس اشاره کرد.

مقامات ایالات متحده آمریکا خود به خوبی می دانند که برقراری آتش بس در سوریه تنها بخشی از مهم‌ترین اقدامات لازم برای رسیدن به راه حل سیاسی در سوریه را در برمی‌گیرد نه تمام آن را. ناگفته پیداست، لازمه موفقیت توافق آتش بس در سوریه در گرو مبارزه جدی و سرسختانه با گروه های تروریستی ـ تکفیری، اعمال فشار بر گروه‌های مسلح برای پایبندی به آتش بس و ممانعت از ادامه حمایت های مالی ـ تسلیحاتی منطقه ای و بین المللی از تکفیریها است؛ شروطی که اگر هریک از آنها رعایت نشوند، هیچ تضمینی برای موفقیت آتش بس وجود نخواهد داشت.

در همین ابتدای کار که مدت زمان زیادی از عملیاتی شدن توافق آتش بس در سوریه نمی گذرد، شاهد تحولاتی بوده ایم که موفقیت این توافق را بیش از پیش در هاله ای از ابهام قرار داده است. گروه مسلح موسوم به «ارتش آزاد» با صدور بیانیه ای اعلام کرده است که تحت هیچ شرایطی حاضر به پذیرش توافق مسکو و واشنگتن برای برقراری آتش بس نخواهد شد.

بیانیه گروه موسوم به «ارتش آزاد» دو واقعیت تلخ را به اثبات رساند؛ اول اینکه تمامی ادعاهای ایالات متحده آمریکا مبنی بر اینکه این گروه، یک گروه به اصطلاح «معتدل و میانه رو» است، پوچ و دروغ بوده و تنها با هدف ظاهرسازی برای ارائه حمایت های مالی و تسلیحاتی به آن صورت می گرفته است و دوم اینکه آمریکایی‌ها هیچ عزم جدی برای مبارزه با تروریسم ـ به عنوان یکی از مستلزمات موفقیت توافق آتش بس ـ ندارد، چراکه در غیر این صورت، از نفوذ خود بر گروه های مسلحی همچون ارتش آزاد برای پایبندی آنها به آتش بس، استفاده می کردند.

نکته قابل تأمل در بیانیه ارتش آزاد، امضای تعداد دیگری از گروه های مسلح در پای آن است که نشان می دهد آنها نیز محتوای بیانیه را پذیرفته اند. از جمله گروه هایی که بیانیه ارتش آزاد را امضا کرده اند، می توان به «جیش الاسلام»، «فیلق الشام»، «الجبهه الشامیه»، «فیلق حمص»، «لشکر شمالی» و «لشکر صقور الجبل» اشاره کرد. سؤالی که در اینجا به ذهن متبادر می شود، این است که چگونه ممکن است گروه های مسلحی که حمایت های مالی و تسلیحاتی خود را عمدتا از آمریکایی‌ها دریافت می کنند، به یک‌باره در برابر آن قد علَم کرده و با آن به مخالفت بپردازند؟چگونه ممکن است گروه های مسلحی که حمایت های مالی و تسلیحاتی خود را عمدتا از آمریکایی‌ها دریافت می کنند، به یک‌باره در برابر آن قد علَم کرده و با آن به مخالفت بپردازند؟

بدون شک برای هیچ عقل سلیمی باورپذیر نخواهد بود که گروه های مسلح مستقر در سوریه به مخالفت با کسانی برخیزند که اساسا حیاتشان در دست آنها است. عدم پذیرش بسیاری از گروه های مسلح مستقر در سوریه برای پیوستن به توافق آتش بس تنها یک پیام را مخابره می کند و آن، این است که آمریکایی‌ها نه تنها از نفوذ خود بر آنها بهره نبردند، بلکه از اعمال فشار بر آنها برای ملحق شدن به توافق نیز خودداری کردند؛ مسأله ای که خود حکایت از عدم عزم جدی واشنگتن برای موفقیت توافق دارد.

مسأله بعدی که موفقیت توافق آتش بس در سوریه در گرو آن قرار دارد، مسأله مبارزه جدی و سرسختانه با گروه های تروریستی ـ تکفیری از جمله داعش و جبهه النصره است. گروه های تروریستی طی سالهای گذشته ثابت کرده اند که از هیچ تلاشی برای به شکست کشاندن راهکارهای سیاسی در سوریه فروگذار نمی کنند. بنابراین عدم مبارزه جدی با این گروه ها زمینه برای تلاش‌های آنها برای به شکست کشاندن توافق آتش بس را بسیار هموار می کند.

بر همین اساس، باید دید ایالات متحده آمریکا در مبارزه با تروریست ها در سوریه همچون گذشته به نمایش یک شویِ تبلیغاتی با هدف فریب افکار عمومی منطقه و جهان، بسنده می کند و یا به مبارزه جدی با تکفیریها می پردازد؟ البته نگاهی هرچند اجمالی به سوابق ایالات متحده آمریکا در پایبندی آن به معاهدات بین‌المللی طی سالیان گذشته پاسخ به این سؤال را برای کارشناسان و ناظران سیاسی تسهیل می کند.

نکته بعدی که در خصوص مسأله آتش بس در سوریه باید به آن اشاره شود، لزوم توقف حمایت های مالی ـ تسلیحاتی برخی کشورهای عربی و همچنین غربی‌ها و در رأس آنها ایالات متحده آمریکا از گروه های تروریستی ـ تکفیری است. بدون تردید، تا زمانی که حمایت های گسترده مالی ـ تسلیحاتی از گروه های تروریستی ـ تکفیری از سوی طرف‌های خارجی متوقف نشود، هرگونه سخن گفتن از موفقیت توافق آتش بس، چیزی فراتر از گزافه گویی نخواهد بود.

واقعیت این است که در حال حاضر همچنان مرزهای ترکیه به روی عناصر تکفیری برای ورود به خاک سوریه جهت انجام اقدامات تروریستی، باز است. از سوی دیگر، قطر و عربستان سعودی همچنان به حمایت های مالی و تسلیحاتی خود از تکفیریها ادامه می دهند. علاوه بر این، خودِ آمریکایی‌ها هم نسبت به توقف ارائه حمایت‌های مالی ـ تسلیحاتی به آن دسته از گروه هایی که از آنها به عنوان گروه های «میانه رو و معتدل» یاد می کنند، هیچ تعهدی نداده اند. این بدان معناست که واشنگتن همچنان قصد ندارد از سیاست‌های جنگ طلبانه خود در سوریه دست بردارد و به بازی مضحک خود در تقسیم بندی تروریست‌ها به «خوب و بد» پایان دهد.واشنگتن همچنان قصد ندارد از سیاست‌های جنگ طلبانه خود در سوریه دست بردارد و به بازی مضحک خود در تقسیم بندی تروریست‌ها به «خوب و بد» پایان دهد.

علاوه بر آنچه که ذکر شد، نظامیان ترکیه که چندی پیش در اقدامی متجاوزانه وارد خاک سوریه شدند، همچنان در خاک این کشور به سر می برند و طبق اعلام «رجب طیب اردوغان» هیچ تصمیمی برای خروج از این کشور در آینده نزدیک نیز ندارند. بقای حضور نظامی ترکیه در سوریه، خود به تنهایی یک اقدام مخرب محسوب می شود؛ به ویژه اینکه ارتباطات نظامی و همچنین تجاری ـ اقتصادی دولت آنکارا با تروریست های تکفیری در سوریه از جمله داعش پیشتر به اثبات رسیده است.

در مجموع همانگونه که گفته شد، برقراری آتش بس در سوریه به خودی خود دردی از مردم این کشور را دوا نخواهد کرد. مادامی که گروه‌های مسلح هیچ پایبندی به آتش‌بس نداشته باشند، مناطق مختلف سوریه جولان‌گاه گروه های تروریستی باشند و حمایت های گسترده مالی، تسلیحاتی و لجستیکی خارجی از آنها ادامه داشته باشد، نمی‌توان به موفقیت توافق اخیر میان مسکو و واشنگتن خوش‌بین بود. در حال حاضر که تقریبا یک روز از اجرایی شدن این توافق می‌گذرد، شاهد نقض مکرر آن توسط گروه‌های مسلح بوده‌ایم؛ اتفاقی که آژیر خطر شکست توافق را خیلی زود به صدا درآورده است.

با اندكي تلخيص و اضافات برگرفته از خبرگزاري مهر، تاریخ انتشار: 23 شهریور 1395، کد مطلب: 3767938:www. mehrnews.com