شعار سال:با یاد بزرگ مهرورزانی که در یک هفته گذشته در مهر ۱۳۹۹ از میان ما رفتند: غلامحسین تکمیل همایون؛ محمدرضا شجریان؛ صادق ملک شهمیرزادی؛ اکبر عالمی
 
از ۲۵ شهریور سال ۱۳۸۳ که علاقه مندان و دوستداران حسین لرزاده در وداعی باشکوه پیکر استاد را از محل سکونت ۵۰ ساله اش به خانه ابدی رهنمون شدند، تا ۱۸مهر ماه ۱۳۹۸ که باردیگر خیل مشتاقان او در جای جای خانه با یاد و خاطرات اش روبرو شدند، این خانه فراز و فرودهای بسیاری پشت سر گذاشت.
 
زمانی را بعد از خرید ملک بوسیله شهرداری، خالی از ساکنان طی کرد و سپس چند سال با نام «خانه هنرمندان ۲» محل اداری و فعالیت انجمن های وابسته به خانه هنرمندان بود. با جابجایی خانه هنرمندان ۲ به خیابان ایرانشهر در سال ۹۴، و بنا به مصوبه سال ۹۶ شورای شهر، خانه می بایست با عنوان «خانه معمار/معماری» تغییر کاربری می داد که چنین نشد، و چند سالی به عنوان «سرای محله» محل رجوع و رفت و آمدها بود. بر اساس این روند شاید «خانه حسین لرزاده» کارکرد اجتماعی و مدنی جدیدی یافته بود و در فضای شهری محل مراجعه کنندگان بسیار شده بود. اما آیا این کارکرد با پیشینه، جایگاه و ظرفیت های مکان همخوانی داشت؟ نسبتی میان این خیل مراجعه کنندگان و فعالیت های جاری در بنا با پیشینه آن برقرار شده بود؟ آیا آنانی که به این ساختمان آمد و روند داشتند، آگاهی نسبت به جایگاه قدیم این مکان و صاحب آن پیدا می کردند؟ و به جایگاه «مخاطبان مکان» تغییر موقعیت می دادند؟ به نظر می رسد پاسخ همه این پرسش ها منفی است. در این نگاه خانه لرزاده به دلیل گسست از پیشینه و جایگاه و کارکرد پنجاه ساله اش، و همچنین عدم ارتباط بین «هویت مکانی» و «کارکرد اجتماعی» دچار بحرانی «هویتی» شده بود. بحرانی که در صورت تداوم می توانست به فراموشی کامل آن تبار و در نهایت زوال و نابودی بنا بیانجامد.

با تصمیمات به جای متولیان امر و اقدام برای تعریف کارکردی جدید، متناسب با پیشینه بنا و جایگاه میراثی و هویتی آن مکان، خانه لرزاده در فضای شهری و شبکه هویت فرهنگی-اجتماعی شهر تهران جایگاهی تازه یافت.
به نظر می رسد بتوان ادعا کرد «خانه موزه معمار لرزاده» در مجموعه فعالیت های شهرداری و شورای اسلامی شهر تهران در حوزه راه اندازی خانه موزه ها از جایگاهی ممتاز برخوردار است. شاهد این مدعا ماموریت تعریف شده برای این «خانه موزه» نوپاست، که در عنوان در نظر گرفته شده برای مجموعه نیز آشکارا قابل ردیابی است.

 «خانه موزه معمار لرزاده» بر اساس رویکردهای متاخر موزه ای در جهان، سامان یافته است. در این رویکرد، موزه ها صرفاً مکان هایی برای قرار گرفتن مجموعه اشیای قدیمی در معرض دید و ایجاد حس حسرت بر گذشته از دست رفته و تعجب شگفتی یا حداکثر آگاهی مقطعی نسبت یک شخصیت یا موضوع نیستند، بلکه به مکان هایی بدل می شوند هویت ساز، روزامد و پویا در فضای شهری و دارای ظرفیت های پژوهشی و ارائه اموزش پیرامون موضوعات محوری هر موزه.

در چنین فضایی، «خانه موزه معمار لرزاده» علاوه بر پرداختن به زندگی و آثار یکی از مهمترین معماران ایران زمین، کارکردهایی چندگانه یافته است که در ادامه به ترتیب اشاره می شود:
 
الف)کارکردهای مرتبط با استاد حسین لرزاده

۱- «خانه موزه» رسانه ای است برای معرفی زندگی و مجموعه فعالیت های یکی از مفاخر شهر تهران و ایران، استادی شاخص و از سرآمدان معماری سنتی ایران که تقریباً همه ایرانیان با هر سلیقه و جایگاه فرهنگی و اجتماعی حداقل با یکی از آثار او از نزدیک مواجه شده یا آشنایی دارند. کارنامه ای پربار حاوی طراحی، نظارت بر اجرا و گاه اجرای بیش از ۸۴۲ اثر در سراسر ایران و حتی فراتر از مرزهای کشور، در عراق و سوریه. در این مکان می توان با فراز و فرودهای یک زندگی همراه شد، زندگی هنرمندی که در روزگاری پر تلاطم زیست و شاهد دو دهه پایانی دوره قاجاریه، سراسر دوره پهلوی و سه دهه دوره حکومت جمهوری اسلامی بود. حسین لرزاده در یک زندگی کاملاً ساده و بی آلایش، در دوره هایی از فعالیت خود با بالاترین مقامات و مهمترین رجال سیاسی، فرهنگی و مذهبی ایران نشست و برخاست داشت و به سفارش آنان آثار متنوعی از خود به یادگار گذاشت.
 
۲- محلی برای آشنایی با مشابهت ها و تفاوت های مجموعه متنوعی از طراحی‌ها، نقشه‌ها و اجزای معماری سنتی ایرانی. طیف گسترده‌ای از آثار شاخص و گاه به ظاهر معمولی معماری ایران که با محوریت حسین لرزاده کنار هم گردآمده اند. طرح بناهایی چون آرامگاه فردوسی در توس تا گنبد زیبای کاخ مرمر، از محراب های مسجد سپهسالار و سالن هایی در ساختمان کهن مجلس شورای ملی، تا مسجد اعظم قم و بخش هایی از مقبره امام حسین(ع) در کربلا و بسیاری از مساجد بزرگ و کوچک نام آور در سرتاسر ایران، همه و همه با یاد طرح اندازی ها، نازک کاری ها و هنرنمایی های حسین لرزاده در اجزا و کل بنا، در این مکان قابل بررسی هستند.
 
۳- این خانه محلی است برای آشنایی با یک ساختمان و اجزای به ظاهر ساده آن، ساختمانی طراحی شده در اوایل دهه ۳۰ خورشیدی، دوره‌ای مهم در تحولات تاریخی جامعه ایران. جامعه‌ای که علاوه بر تحولات سیاسی شگرف، دگرگونی های فرهنگی، اجتماعی و هنری را نیز پشت سر می گذاشت. در معماری، نه تنها معماری سنتی قاجاری برای همیشه به کنار می فرت، بلکه می باید خانه‌ها با تحولات گسترده تجدد و شهرنشینی همسان و همراه می شدند. تحولات مرتبط با لوله کشی آب در منازل، نمود گسترده برق و وسایل گرمایشی و سرمایشی جدید در خانه ها، همه و همه در «خانه موزه لرزاده» قابل مشاهده و بررسی هستند. در این خانه می توان تحولات زندگی روزمره ایرانی را در تناسب با معماری و اجزای یک خانه، همراه با اندیشه های یک استادکار معماری سنتی ایران، استادی روزآمد و آگاه به تحولات دوران جدید و همچنین خانواده او، طی پنج دهه به نظاره نشست.
 
ب) کارکردهای مرتبط با موضوع معماری ایران:

اشاره شد بر اساس رویکردهای چند دهه اخیر در موزه‌های جهان، موزه ها به عنوان مراکز پژوهشی و آموزشی این ظرفیت را دارند که در حوزه‌های تخصصی به عنوان سازمانی خدماتی نقش آفرینی های جدیدی را بر عهده گیرند.
 
۴-خانه موزه لرزاده، متناسب با موضوع معماری این ظرفیت را داراست که بتواند به عنوان مرکزی برای پژوهش های حوزه معماری از جمله: معماری سنتی، معماری بناهای شهری، معماری مساجد و معماری خانه های ایرانی، با تجهیز امکانات لازم، محل رجوع پژوهشگران و برگزاری نشست‌های تخصصی باشد.
 
 ۵- دیگر ظرفیت رسانه ای طراحی شده در خانه موزه معمار لرزاده ایجاد شرایط آموزش به کودکان و نوجوانان در حوزه های معماری و زیست شهری است. ظرفیتی که در بخش زیرزمین بنا به زیبایی طراحی و فراهم شده است.
 
همزمان با سالگرد افتتاح خانه موزه لرزاده و آغاز دومین سال فعالیت این مکان، باید امیدوار باشیم ظرفیت‌های در نظر گرفته شده برای این مکان شکوفا شود و شاهد رویدادها و فعالیت‌هایی فراتر از آنچه مسئولان امر و طراحان موزه در نظر داشتند در این محل باشیم

 

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از پایگاه خبری تحلیلی  شهر ، تاریخ انتشار:  27 مهر1399  ، کدخبر: 5408 ،www.shahr.ir