شعار سال: با توجه به پیچیدگی‌های ناشی از انقلاب دیجیتال و تأثیر این تغییرات در مناسبات سیاستگذاری داخلی و بین‌المللی و از سوی دیگر فقدان راهبرد در زمینه حکمرانی سایبری کشور، این ضرورت وجود دارد تا سلسله نشست‌هایی در زمینه حکمرانی فضای دیجیتال برگزار شود و این مباحث مورد بحث و گفتگو قرار گیرد تا اجماع و توافق جمعی در زمینه مفاهیم، ارزش‌ها و الزامات این حوزه صورت گیرد.
به این منظور مرکز بررسی استراتژیک ریاست جمهوری در چهارمین نشست با محوریت موضوع «حکمرانی فناوری و فضای مجازی» در تاریخ 21 مهر 1399 میزبان آقای دکتر مهدی فسنقری، معاون محترم پژوهشی و عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات بود.
این جلسه با حضور متخصصان حوزه حکمرانی سایبری و حکمرانی فضای مجازی و پژوهشگاه‌ها و اندیشکده‌های مختلف ازجمله «پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات»، «پژوهشکده سیاستگذاری و اندیشکده حکمرانی شریف»، «مرکز ملی فضای مجازی»، «مرکز همکاری‌های تحول و پیشرفت»، «مرکز همکاری‌ها و مطالعات راهبردی بین‌المللی وزارت ارتباطات» و «وزارت امور خارجه» برگزار شده است.

امروزه مباحثی مطرح شده که توسعه فناوری را در کنار مباحثی مانند حکمرانی، صیانت، امنیت ملی، حریم خصوصی و.. قرار می‌دهد. این واژه‌ها دچار خلط مفهومی شده است که در این نشست تلاش بر این بود با دیدی کلان، جوانب مختلف حکمرانی سایبری به لحاظ مفهومی و نظری مورد بررسی قرار گیرد. گزارش پیش رو در سه بخش تنظیم شده است: «تبیین حکمرانی در فضای مجازی و ابعاد آن»، «معرفی و بررسی رویکردهای توسعه حکمرانی فضای مجازی و توسعه فناوری» و «ارائه الزاماتی جهت حفظ و تقویت حکمرانی فضای مجازی در تعامل با توسعه فناوری».

حکمرانی فضای سایبری از چهار لایه «زیرساخت»، «لایه منطقی»، «لایه محتوا» و «لایه اجتماع» تشکیل شده است. در حال حاضر لایه زیرساخت تحت سلطه آمریکا است. در لایه منطقی سازمان‌هایی مانند آیکن فعال هستند و در لایه محتوا شرکت‌های بزرگی مانند اپل و مایکروسافت و... به نظر می‌رسد در لایه زیرساخت قدرت مانور جمهوری اسلامی ایران کمتر است اما در سه لایه دیگر یعنی لایه منطقی، محتوا و اجتماع می‌تواند فرصت خوبی برای اعمال اراده کشور و توسعه حکمرانی ما باشد.

مدل‌های متفاوت قدرت سایبری عبارت است از: قدرت «فرهنگی/رسانه‌ای»، «بازدارندگی»، «سخت/ نظامی»، «هژمونیک» و قدرت «اطلاعاتی». در حوزه فرهنگی/رسانه‌ای، شبکه‌های اجتماعی به عنوان ابزار قدرت مطرح می‌شوند. در حوزه بازدارندگی، قدرت ایجاد اختلال شدید در سامانه‌ها و زیرساخت‌های مجازی می‌تواند به عنوان ابزار قدرت سایبری در نظر گرفته شود. در حوزه سخت و نظامی نیز اقداماتی از جمله حملات سایبری مانند استاکس‌نت به نوعی ابزار قدرت است. در زمینه هژمونیک کشورهایی مانند روسیه موفق عمل کرده‌اند و توانسته‌اند افکار عمومی را تحت تأثیر قرار دهند هرچند که آمریکا در این زمینه سردمدار قدرت است. از جنبه اطلاعاتی نیز دسترسی به داده و تحلیل داده به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع قدرت است. در بُعد اقتصادی و ایجاد شرکت‌های بزرگ شاهد یک خلأ بزرگ هستیم و اقدام چشم‌گیری در این زمینه در کشور انجام نشده است. شرکت‌های بزرگی که بتوانند استارتاپ‌ها را حمایت کنند، در کشور وجود ندارد.

OECD پیشنهاد می‌دهد که برای مدیریت فضای مجازی بر اساس فناوری، باید بر اساس «ابرچالش‌ها» و «تجمیع دیتا» تصمیم گرفت. به این معنا که باید در نظر گرفت که در حوزه سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی با چه چالش‌ها و دغدغه‌هایی روبه‌رو هستیم؛ لذا بر اساس تجمیع دیتا در همان حوزه، حکمرانی را انجام داد.

حکمرانی خوب در مدیریت فضای مجازی و فضای سایبری محصول مشارکت و اجماع سه نهاد دولت، جامعه مدنی و بخش خصوصی است و این امر در فضای اعتماد متقابل شکل می‌گیرد. به این منظور هدف‌گذاری مشارکتی و تدوین سند حکمرانی سایبری با توجه به نقش مردم باید مورد توجه قرار گیرد.

در حال حاضر دنیا به سمت حکمرانی سه مرحله‌ای یا سه جنبه‌ای رفته است. به این معنا که زیرساخت، خدمات و محتوا باید سه رگولاتوری متفاوت داشته باشد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از مرکز بررسی ها استراتژیک، تاریخ انتشار:  20 آبان1399، کد خبر: -، css.ir