شعار سال: حجت الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه در نشست علمی مجازی «نقش متقابل دانش کلام و علوم انسانی» از سلسله نشست‌های همایش مجازی «علوم انسانی- اسلامی، پژوهش و فناوری» که از سوی پژوهشگاه قرآن و حدیث برگزار شد، در ارتباط با چیستی علم کلام و چیستی و فرایند علوم انسانی اظهار داشت: باید ابتدا تلقی دقیقی از دو دانش داشته باشیم تا بتوانیم از تقابل و رابطه دو سویه آن‌ها سخن بگوییم.
او افزود: فارابی در تعریف این علم گفته است: علم کلام یک صناعت و ملکه‌ای است که انسان با کمک آن می‌تواند از راه گفتار به یاری آراء و افعال محدود و معینی (عقاید دینی) که واضع شریعت بیان کرده بپردازد و هرچه را واضع شریعت باطل بیان کرده رد کند؛ پس متکلم هم دانش آراء و افعال معین و هم توان دفاع و مهارت از عقاید دینی را دارد.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی عنوان کرد: عقاید دینی است یعنی مواردی که مؤمن باید عقیده داشته باشد از جمله وجود خدا، صفات خدا و همچنین به افعال الهی نظیر ارسال رسل، عوالم دیگر از جمله آخرت و ارواح، انزال کتب، بعث پیامبران و نصب امامان، چون گوهر امامت، ولایت است، بنابراین همه عقاید الهی ذیل علم کلام قرار می‌گیرد.

او با اشاره به این که می‌توان گفت علم کلام دانش و مهارتی است که با کمک متون اسلامی یعنی قرآن و سنت عقاید دینیه شناسایی می‌شود، گفت: این عقاید پس از شناسایی، استخراج و نظام مند می‌شود و با دلایل عقلی و نقلی و حتی تجربی به اثبات آن‌ها می‌پردازیم و از آن‌ها دفاع می‌کنیم و همچنین متکلمین اخیر به تبیین عقاید دینیه هم در حوزه علم کلام نیز پرداخته و مؤلفه‌های عقاید دینی را بیان کرده اند.

خسروپناه در ارتباط با مفهوم علوم انسانی نیز بیان داشت: علوم انسانی را در معنای دقیق و جدید و در دنیای مدرن می‌توان از قرن ۱۵ دانست که اگوست کنت و دیلتای یکی با روش پوزیتیوستی و دیگری هرمونوتیکی بیان کرده اند، اما باید بدانیم که مباحث علوم انسانی از قرون و صد‌های قبل حتی قرون وسطا و دوره اسلامی هم بوده است.

او با تأکید بر این که علوم انسانی دارای سه فعالیت است، ابراز داشت: این فعالیت را می‌توان توصیف انسان مطلوب، توصیف انسان محقق و تغییرانسان به وضع مطلوب دانست؛ مقصود از انسان نیز انسان سیاسی، فرهنگی، امنیتی و حتی سازمان می‌شود که در حوزه مدیریت از آن بحث می‌کنیم بنابراین علوم انسانی به معنای عام همه فعالیت‌ها را در برمی گیرد.

عضو هیات امنای دفتر تبلیغات اسلامی در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: علم کلامی که به عقاید دینیه و به صفات و افعال خدا می‌پردازد را می‌توانیم ذیل این بحث علوم انسانی یعنی عالم شناسی مطرح کنیم؛ یعنی ما عالم شناسی کلامی و انسان شناسی کلامی داشته باشیم که مبتنی بر مبانی کلامی شهید مطهری (ره) می‌توانیم انسان شناسی کلامی را جزو علم کلام بدانیم، ولی من عقیده دارم که انسان شناسی کلامی حوزه‌ای مستقل و رشته علمی دیگری است.

او با بیان این که علم کلام و علوم انسانی می‌توانند با یکدیگر مرتبط باشند، گفت: به عنوان مثال وقتی در علم کلام از حقیقت خدا و توحید و لزوم اعتقاد به او بحث می‌کنیم وقتی وارد انسان شناسی کلامی می‌شویم در توضیح انسان مطلوب که علوم انسانی به دنبال آن است دیگر از انسان شناسی اومانیستی دفاع نمی‌کنیم.

خسروپناه با تأکید بر این که علوم انسانی در حوزه کلام خدامحور می‌شود، گفت: در این حوزه یعنی علوم انسانی وقتی در عرصه‌هایی نظیر علوم اقتصادی، سیاسی، حقوق و دیگر علوم مرتبط با انسان وارد می‌شویم و می‌خواهیم آن‌ها را با علم کلام تطبیق بدهیم دیگر خدا محور و توحید محور می‌شود، آن هم توحید حقیقی و واقعی نه توحید نیوتونی که بگوییم هرجا علم جواب نداد، پس خدا هست.

او با تأکید بر این که عرصه سوم علوم انسانی تلاش برای رساندن انسان به وضع مطلوب است، گفت: ما وقتی انسان را فردی تصور کردیم که در واقع ذات خود به توحید خداوند چه در ذات و چه در صفات و چه در افعال عقیده دارد، این تفکر در انسان مطلوب و سازمان مطلوب تأثیر می‌گذارد و بر تغییر هم تأثیر می‌گذارد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از شفقنا، تاریخ انتشار: ۲۹ آذر ۱۳۹۹، کد خبر: ۱۰۶۴۷۸۸، fa.shafaqna.com