شعار سال: زراعت آبی به‌طور متوسط حداقل دوبرابر محصول دیم در واحد سطح تولید می‌کند و از این‌رو امکان افزایش تولید و تنوع‌بخشی به محصولات تولیدی بیشتر را فراهم می‌سازد؛ بنابراین آب لازم است تا غذا فراهم شود و نیاز تغذیه‌­ای جمعیتی که در طول زمان درحال افزایش است را فراهم کند. پیش‌بینی می‌شود که جمعیت جهان تا سال ۲۰۵۰ به بیش از ۱۰ میلیارد نفر افزایش یابد. این جمعیت، چه شهری و چه روستایی، برای تأمین نیاز‌های اساسی خود به مواد غذایی نیاز دارد و تخمین زده می‌شود که تولیدات کشاورزی بایستی تا سال ۲۰۵۰ در حدود ۷۰ درصد افزایش یابد و تولید بیشتر غذا یعنی افزایش مصرف آب. اکنون کشاورزی (به‌طور متوسط) ۷۰ درصد از کل برداشت آب‌های شیرین در جهان را به خود اختصاص داده است.

 

با توجه به رشد جمعیت، شهرنشینی و تغییرات آب و هوایی، انتظار می‌رود رقابت برای منابع آب افزایش یابد. در این میان تولید کشاورزی به‌طور فزاینده‌ای در معرض خطرات آب قرار خواهد گرفت که تنها راه‌حل، بهبود مدیریت آب کشاورزی برای پایداری تولید مواد غذایی است. مدیریت بهینه پایدارمنابع آبی نیازمند سرمایه‌گذاری است. فائو تخمین می‌زند سرمایه‌گذاری خصوصی در بخش کشاورزی و ازجمله سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، باید تقریباً ۵۰ درصد (از حدود ۱۴۲ میلیارد دلار سالانه به ۲۰۹ میلیارد دلار) افزایش یابد تا بتوان برای جمعیت در حال رشد غذا تامین کرد. براساس طبقه‌بندی سیستم امنیت غذایی یکپارچه (IPC) از این تعداد ۱۳۵ میلیون نفر در شرایط بحرانی و اضطراری قرار دارند. برنامه جهانی غذا برآورد می‌کند که تا پایان سال ۲۰۲۰ حدود ۱۳۰ میلیون نفر دیگر به این گروه اضافه خواهند شد. گزارش چشم‌انداز ده‌ساله کشاورزی (۲۰۲۰-۲۰۲۹) سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) و سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد (FAO) اشاره می‌کند در ۱۰سال آینده حدود ۸۵درصد از رشد تولیدات جهانی محصولات کشاورزی به‌خاطر ارتقای راندمان و بازدهی تولیدات خواهد بود که درنتیجه به‌کارگیری فناوری‌های نوین و استفاده از نهاده‌های پربازده، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین تولید و روش‌های کشت بهتر اتفاق می‌­افتد.

 

در این میان اصول کلیدی سرمایه‌گذاری در آب کشاورزی و مدیریت بهینه منابع آبی متکی بر افزایش کارایی و بهره‌وری آب، بازیافت آب خاکستری و استفاده مجدد از آب‌های سطحی و افزایش تنوع در سیستم‌های زراعی است. در ایران سرمایه‌گذاری و مدیریت بهینه منابع آبی ضرورت بیشتری می‌­یابد چرا که خشکسالی­‌های طولانی‌مدت، حوادث شدید آب و هوایی مانند سیل، طوفان، سرمازدگی وتغییرات آب و هوایی، باعث افزایش نوسانات در میزان بارش و منابع آب سطحی، کاهش برف و باران شده که بر تولید بخش کشاورزی و غذا تأثیر منفی دارد. در کنار این عوامل، جمعیت کشور در حال افزایش است. در ایران براساس آخرین برآورد‌های وزارت جهادکشاورزی، حدود ۱۶ درصد از محصولات زراعی و حدود ۲۸ درصد از تولیدات باغی در مراحل مختلف تولید تا مصرف از بین می‌رود. همچنین بهره‌وری آب کشاورزی در ایران بسیار پایین است؛ درحالی‌که به ازای هر مترمکعب آب در کشور، بین
۰.۹ تا ۱.۲ کیلوگرم محصول کشاورزی تولید می‌شود، در جهان به ازای هر مترمکعب آب ۲ تا ۲.۵ کیلوگرم محصول تولید می‌شود. براساس سرشماری کشاورزی سال ۱۳۹۳ در حدود ۷۵ درصد بهره‌برداران کشاورزی کوچک‌مقیاس (کمتر از ۵ هکتار) بوده که تنها ۱۹.۵ درصد زمین‌های کشاورزی را از آن خود کرده‌اند که به‌دلیل هزینه بالای فناوری و تعمیر و نگهداری زیرساخت‌های آبی توانایی مالی در افزایش بهره‌­وری آب را ندارند، ازجمله واقعیت‌هایی است که تولید محصولات کشاورزی و در دسترس‌بودن غذا را با مخاطره همراه می‌کند. حال چه باید کرد؟ تنها راه‌حل افزایش سرمایه‌گذاری (داخلی و خارجی) به‌منظور بهبود و ارتقای بهره‌­وری آب در بخش کشاورزی، ذخیره‌سازی آب‌های روان و سطحی و استفاده مجدد از آب خاکستری است. در کنار آن توجه به آمایش سرزمین و تولید محصولات کشاورزی براساس الگوی کشت و قابلیت‌های اقلیم هرمنطقه نیز جزو ضروریات مدیریت بهینه منابع آبی در بخش کشاورزی است.

 

دکترفاطمه پاسبان ـ کارشناس اقتصادی کشاورزی و توسعه روستایی

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات، برگرفته از همشهری آنلاین، تاریخ انتشار:۱۶ فروردین ۱۴۰۰، کد خبر:۱۲۷۲۳۶، www.newspaper.hamshahrionline.ir