جانی که کندیم تا زنده بمانیم

آیا ما در گذار تاریخ از پایه‌گذاران تمدن نوین صنعتی، کم‌تر کوشیدیم که بهره ما از دستاورد‌های تمدن صنعتی کم‌تر شده؟ اصلا بهره ما کم‌تر شده یا این انگاره نادرسته؟ بهره آن‌ها بیش‌تر بوده یا دستاورد‌های تمدن صنعتی رنگی از وهم دارند؟ اندیشمندان پاسخ‌هایی بسیار در این‌باره داده‌اند.

شعار سال: محمدابراهیم باستانی پاریزی در نوشتار «پرده‌هائی از میان میان پرده» در این‌باره پاسخی داده «وضع طبیعی خاورمیانه، کار ما را عقب انداخته، وگرنه تنها مساله استعمار و سیاست غرب و امثال آن نیست. کاری که دنیای غرب کرده همیشه روی زمین بوده و چشم‌گیر و کار ما اغلب زیر زمین است و بچشم کسی نمی‌خورد.

احتیاج، یعنی سرمای بی‌حد اروپا و شب‌های زمستان و تاریکی روز‌های مه‌آلود، فکر آن‌ها را متوجه برق و بخار و گاز و امثال آن ساخت، فکری که آزاد بود و هرگز برای یک قطره باران و یک لقمه نان عزا نمی‌گرفت. اما ایرانی و شرقی همه نبوغ و هوش خود را طی هزاران سال صرف این کرد که چگونه از خاک و از دل زمین یک قطره آب بیرون آورد اینکه می‌گویند کار ما زیر زمین است و کار آن‌ها روی زمین، هرگز اغراق نیست.

ما- به حساب یک یک نفر فرنگی [..]حدود ۳۵ هزار کیلومتر قنات زیر زمین حفر کرده‌ایم فکر کنید چقدر کار شده است؟ [..]پس ما هم قرن‌ها و سال‌ها کار خود را کرده‌ایم. [..]بنظر من حفر یک ترعه قنات در کویر خوربیابانک از ساختن برج ایفل در کنار سن نه تنها کمتر نیست بل به مراتب مهمتر است.

طبیعت چنان به ما ظلم کرده که همه هدف و کوشش ما برای یافتن ماده اصلی حیات یعنی آب بوده است، ازین جهت آن مقدار وقتی را که کهنه مقنی‌های ما صرف پیدا کردن یک "لوله آفتابه" آب شیرین یا شور در اعماق زمین صرف کرده‌اند، دیگران در روی زمین صرف استفاده از آب رودخانه‌ها مثل سن و دانوب و رن و تیمس نموده‌اند و صنایع هیدروالکتریک را راه انداخته‌اند. هزار‌ها سال پیش، ما در بیابان‌های بلوچستان و سیستان "خارخانه" را اختراع کرده‌ایم.

آن‌ها قرن‌ها بعد وقتی سر و کارشان به بیابان‌های آفریقا و عربستان و خلیج برای نفت افتاد و گرمای ۵۰ یا شصت درجه آنحدود تنهای سفید آنان را آزرد از همان سیستم برای ساختن کولر استفاده کردند. طبیعت و احتیاج مادر همه صنایع است».

مهدی یساولی پژوهشگر تاریخ

برگرفته از صفحه چارسوق