اما اكنون پس از سال‌ها بهره برداري از اين آزادراه واقعيت‌ها چه مي گويند؟ در اين مطلب به بررسي موضوعات مختلف مرتبط با اين آزادراه حياتي كشور مي پردازيم.

آزادراه خُرَم زال که با نام آزادراه خرم‌آباد - پل زال نیز شناخته می‌شود و عملیات ساخت آن از سال ۱۳۸۴ آغاز شده در حد فاصل دو شهر خرم‌آباد و اندیمشک به طول ۱۰۴ کیلومتر قرار گرفته است.

از جمله اهداف ساخت این آزادراه کاهش تصادفات، کاهش زمان سفر و همچنین صرفه جویی سالانه ۴۰۰ میلیارد ریال در مصرف سوخت، کاهش ۶۰ کیلومتری طول آزاد راه نسبت به مسیر قدیمی خرم‌آباد - پلدختر -اندیمشک، کاهش بار ترافیکی و افزایش سرعت مطمئن در این محور عنوان شده است.

* ویژگی‌ها

آزادراه خرم زال دارای ۱۴ دهنه تونل دوقلو به طول ۲۵ کیلومتر -که طولانی ترین آنها دارای طول تقریبی 2.5 کیلومتر است-، ۱۴۰ دهنه پل کوچک، دو تقاطع غیرهمسطح و ۲۸ پل بزرگ به طول ۲ هزار و ۶۰۰ متر. ساخت این آزادراه حدود هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال هزینه داشته است که ۵۰ درصد هزینه آن توسط دولت و ۵۰ درصد مابقی آن توسط بخش خصوصی تامین شده است.

عوارض دریافتی از خودروها در این آزادراه طی ۱۸ سال پس از بهره‌برداری به بخش خصوصی تعلق خواهد داشت. این آزادراه به صورت چهار خطه و با عرضی در حدود ۲۶ متر احداث شده است. آزادراه در فاصله ۱۸ کیلومتری جنوب غربی خرم‌آباد آغاز شده و در ۳۵ کیلومتری روستای پل زال واقع در حدود ۶۰ کیلومتری شهر اندیمشک خاتمه می‌یابد.

* ساخت

این آزادراه به طول ۱۰۴ کیلومتر بوده و برای آن ۱۴ تونل به طول مجموع ۲۵ کیلومتر و ۲۸ دهنه پل بزرگ به طول مجموع ۲۸۰۰ متر ساخته شده است. همچنین ساخت ۲ تقاطع غیر همسطح نیز از دیگر سازه‌های آن به حساب می‌آید. هزینه ساخت کل پروژه ۷۵۰ میلیارد تومان برآورد شده است که نیمی از آن توسط بخش خصوصی تامین شده است. در زمان ساخت این طرح عظیم، ۴۰۰۰ نفر مشغول به کار احداث این پروژه بودند.

* خسارت به طبیعت

احداث این آزادراه دوهزار هکتار از عرصه‌های طبیعی استان لرستان را نابود کرده است. آزادراه خرم زال از نقاط بکر و جنگل‌های بلوط جنوب لرستان عبور کرده است.

* بهره‌برداری

این آزادراه در تاریخ ۱۱ آبان ۱۳۸۹ با حضور "محمود احمدی‌نژاد " و "حمید بهبهانی" وزیر راه و ترابری وقت به صورت رسمی به بهره‌برداری رسید.

* آزادراهي كه آب و نان مردم منطقه را آجر كرد

روستائیان هنوز که هنوز است از آزادراه دل پری دارند، از زمین هایشان می گویند که دیم شده و از مشاغلی که از دست رفته است و روستاهایی که هر روز جمعیت شان كم و کمتر می شود.

برخی کارشناسان معتقدند که عملیات راه سازی، انفجار و احداث بخشی از مسیر بزرگراه خرم آباد - پل زال بر روی چشمه های سراب موجب شده که این چشمه ها به طور کامل خشک شوند.

احداث آزادراه روی چشمه های آب منطقه بتن ریزی شده و حاصلخیزی زمین از بین رفته است و این موارد دست به دست هم داده تا کشاورزان متضرر شوند.

يكي از اهالی روستالی قلعه نصیر پلدختر می گوید: حدود 300 هکتار زمین کشاورزی آبی که بیشتر آن صیفی کاری، ذرت کاری و خیار بوده در مسیر آزاده راه خرم آباد - پل زال داشته که توسط آزاد راه به تصرف درآمده است.

به رغم همه این خسارات، روستائیان برای تردد در آزادراه باید عوارض بپردازند که این عوارض برای روستاییان منطقه میانکوه شرقی که فقط از بخش کمی از آزادراه استفاده می کنند کمرشکن و سنگین است.

جاده قدیم این مسیر را با ماشین های سنگین، بولدوز و لودر برای عملیات ساخت آزاد راه تخریب کردند و بعد هم آن را بازسازی نکردند ! اگر یکی از افراد روستاها بیمار شود و یا کار داشته باشد که نیاز به رفت و آمد چندین بار در روز باشد باید هر بار 12000 تومان عوارض آزاد راه را پرداخت کند.

به دلیل این که رانندگان وسایل نقلیه توان پرداخت عوارض آزاد راه پل زال – خرم‌آباد را ندارند ناگزير سعي مي كنند از جاده قدیم خرم‌آباد – پلدختر عبور كنند که این مسئله منجر به تصادفات زيادي در اين مسيرشده است.

* گرانترين عوارضي کشور

به جرأت مي توان گفت عوارضي بسيار گران ، غير منطقي و غير عرفي آزادراه خرم آباد –پل زال(به عنوان مثال عوارض عبور خودروهاي شخصي در حال حاضر 12 هزارتومان است!!!) شيريني و حلاوت اتصال استان هاي لرستان و خوزستان را در كام مردم جنگ ديده و ايثار گر اين دو استان تلخ نموده و روز به روز بر تلخي اين ماجرا افزوده مي شود.

براستي چرا مردم نجيب ، كم توقع و محروم اين دو استان و ساير مردم استانهاي ديگر كه بالاجبار اين مسير را بعنوان تنها مسير مسافرت خود به جنوب انتخاب مي كنند، بايد تاوان عدم بي توجهي و محاسبات غلط دولتمردان در چگونگي جبران هزينه هاي پيمانكار مجري اين آزادراه را بپردازند؟

چرا هيچ مسئولي پاسخگوي اين سئوال به حق مردم شريف استان هاي لرستان و خوزستان كه همواره پيشقراول شهادت و ايثارگري در دفاع از مرزهاي اين سرزمين بوده اند و خسارتهاي مادي و معنوي بسيار زيادي در جنگ 8 ساله ديده اند، نيست؟

در آزادراهي كه اگر چه مي توانست تحولي عظيم در اقتصاد اين دو استان محروم و جنگ ديده داشته باشد (و قطعاً هم دارد! كما اينكه حجم صادرات نفتي و غيرنفتي كه بيشتر از طريق بنادر جنوب انجام مي شود با احداث اين آزادراه از 42 درصد مي تواند به حدود 70 درصد برسد.)اما اجراي سريع و كيفيت نسبتاً پايين آن (در مقايسه با استانداردهاي جهاني آزادراه ها ) نمك بر زخم مردم محروم و تنگدستي است كه ترافيك بسيار پائين عبوري از اين آزادراه خود گواهي بر مظلوميت مردمان اين دو استان است كه ارتباطي بسيار تنگاتنگ با هم دارند.

* خطرات طبيعي ريزش كوه

صخره ها و کوههای حاشیه آزادراه خرم آباد - پل زال به دلیل نوع خاک منطقه مستعد ریزش و لغزش هستند و تاکنون در باران های مختلف بارها این جاده به دلیل ریزش صخره ها مسدود شده است ولی گوش شنوایی برای تثبیت این صخره ها و پیشگیری از حوادث احتمالی در آینده وجود ندارد.

سه نقطه از آزاد راه خرم آباد - پل زال نقاط حادثه خیزی هستند که باید رفع شوند و آدرس این نقاط در کیلومترهای ۱۲، ۳۷ و ۸۴ این آزاد راه اعلام شده اند.

متأسفانه پیمانکار و بهره بردار آزادراه خرم آباد - پل زال جدیت کافی برای انجام عملیات تثیبت صخره ها ندارند.

* نداشتن روشنائي در مسيرهاي غير تونلي:

لاين سمت راست هر دو مسير رفت و برگشت اين آزادراه به دليل رفت و آمد خودروهاي سنگين دچار پستي و بلندي هاي بسيار زيادي شده و مشكلاتي اساسي براي خودروهاي عبوري خصوصاً در شب ايجاد نموده است.

اين آزادراه جزء معدود آزادراه هاي جهان محسوب مي شود كه فاقد روشنائي در هر دو مسير رفت و برگشت(بجز تونل ها) بوده و تاريكي مطلق در شب رانندگان را با وحشت و اضطراب زيادي روبرو مي كند.اين در حالي است كه شدت روشنائي لازم براي آزادراه ها براي جاده هاي تيره حداقل 16 لوكس و در جاده هاي روشن حداقل 6 لوكس تعيين گرديده است.

اين تاريكي وقتي توأم با نداشتن خط كشي در ده ها كيلومتر از طول مسير باشد نگراني و ناتواني رانندگان در كنترل وسائط نقليه را صدچندان مي كند. (در بخشهايي از مسير حوادث دلخراشي خصوصاً در ايام مرطوب و پر بارش به وجود آمده كه غير ايمن و پرخطر بودن اين آزادراه را در اذهان متبادر مي كند.)

از ديگر اشكالات اساسي نداشتن سيستم روشنايي هوائي در مسير اين آزادراه ، حركت تمامي رانندگان با نوربالا براي غلبه بر تاريكي مطلق است كه همين موضوع منجر به چشم زدگي رانندگان مقابل و خطرات متعاقب آن است.

آيا بهتر نبود به همان اندازه كه مسئولين براي نصب دوربين هاي مدار بسته و جريمه كردن رانندگان متخلف همت نمودند براي ايجاد روشنائي اين آزادراه هم تدابيري مي انديشيدند؟

آيا خط كشي نداشتن بخشهاي زيادي از آزادراه به بهانه تعمير يا مرمت روكش آسفالت هيچگونه توجيهي از نظر قوانين ترافيكي جاده ها دارد؟چرا جان و مال مردم براي مسئولين ذيربط تا اين اندازه بي اهميت است.

* نگاهي به حوادث اتفاق افتاده در مسير آزادراه خرم آباد پل زال

در اين بخش از گزارش تنها بخشي از تصادفات مرگ‌بار آزادراه خرم آباد پل زال را مرور مي كنيم.

حوالی ساعت 22 و 20 دقیقه شامگاه سه شنبه 17 اسفند 1389 در محل عوارضی خرم آباد یک دستگاه تریلی هوو به دلیل نقص در سیستم ترمز با یک دستگاه اتوبوس حامل مسافران اندیمشک به خرم آباد تصادف کرد که در این حادثه بنابر اعلام روابط عمومی آتش نشانی خرم آباد 9 نفر کشته و 20 نفر زخمی شدند.

در حادثه ای که ۲۲ آذرماه سال 1392 رخ داد ریزش صخره ها منجر به خسارت به یکی از تونل های آزادراه خرم آباد - پل زال شده بود.

در حادثه واژگوني اتوبوس مسافربري كه ساعت 3 و 30 دقیقه 11 دي ماه 1392 در کیلومتر 65 آزاد راه خرم آباد - پل زال به وقوع پیوست 31 نفر مصدوم شدند.

در یکی از این حوادث شامگاه 13 فروردین 1393 شدت گرفتن بارش ها منجر به لغزندگی صخره های اطراف آزادراه خرم آباد - پل زال شد و این امر در نهایت سقوط تخته سنگها از کوه را به دنبال داشت که این موضوع منجر به خسارت به یک دستگاه اتوبوس عبوری از این محور و زخمی شدن سه نفر از سرنشینان این اتوبوس شد.

15 فروردين 1393 نادر صادقی مسئول فوریت های پزشکی شهرستان دورود که به اتفاق همسر و دو فرزندش با یک دستگاه پژو 405 از مسافرت بر می گشتند در محور آزاد راه پل زال - خرم آباد در منطقه دادآباد با گاردریل کنار آزاد راه برخورد کرد.

شدت تصادف به حدی بود که مسئول فوریت های پزشکی شهرستان دورود در دم جان سپرد و همسر و دو فرزند دخترش مجروح شدند.

در يك تصادف زنجيره اي در تاريخ 10 شهريور 1393 مسير آزادراه خرم آباد پل زال 5 نفر كشته شدند.

راننده سواری پیکان، راننده و یک سرنشین خودرو پژو 405 در دم جان باختند. همچنین سه نفر دیگر سرنشینان خودرو شامل یک زن و دو کودک نیز به مراکز درمانی خرم آباد منتقل شدند که دو کودک نیز به دلیل شدت جراحات وارده در بیمارستان جان باختند.

۱۱ آبان ماه 1393 ریزش کوه و مسدود شدن این جاده در سايه بي توجهي بهره بردار پروژه گرانقيمت !!

15 آذر 1394 در حادثه اي مرگ بار در مسير آزادراه خرم‌آباد به سمت پل زال در محدوده استان خوزستان یک دستگاه خودروی سمند از جاده منحرف و واژگون شد .در اين حادثه راننده جان خود را از دست داد.

27 آذر 1394 در یک حادثه رانندگی در آزاد راه پل زال - خرم آباد یک نفر جان خود خود را از دست داد.

دوشنبه 4 مرداد ماه 1395 ساعت ۶ و ۵۴ دقیقه در محور اندیمشک - ابتدای پل زال یک دستگاه خودروی سمند و یک دستگاه تریلی با هم تصادف کردند متاسفانه در این حادثه ۴ نفر فوت کردند و یک نفر مجروح شد.

چهارشنبه 5 آبان ماه 1395 يک دستگاه تریلر حامل روغن نباتی که از اندیمشک به سمت خرم آباد در حرکت بود در دهانه تونل «خرگوشان» و آزاد راه پل زال واژگون شد..

بد نيست نگاهي به شرايط و ضوابط حاكم بر قوانين مربوط به ايمني راهها بيندازيم:

* تعاريف آزادراه:

آزادراه یا اتوبان (به آلمانی(Autobahn) راهی است که خطوط رفت و برگشت آن از یکدیگر جداست، هیچگونه تقاطع همسطح ندارد، ورود و خروج از آن محدود است، غالباً با پرداخت عوارض همراه است و معمولاً در خارج از شهرها احداث می‌گردد.

در واقع آزادراه، گونه‌ای راه بزرگ و با پهنای زیاد است که بین شهرها ساخته می‌شود و در فاصله دو شهر بریدگی برای دور زدن در جدول وسط ندارد.

آزادراه‌ها عاری از تقاطع‌های هم‌سطح، محل گذر خط آهن و خطوط عابر پیاده به‌طور هم‌سطح هستند.

با ایجاد تقاطع‌های غیرهم‌سطح در مسیر آزادراه، حرکت وسایل نقلیه در این مسیر آزادانه و بدون توقف انجام می‌شود.

یک بزرگ‌راه راه پهن و دوطرفه‌ای است که ممکن است در برخی نقاط تقاطع هم‌سطح و دور برگردان داشته باشد و بنابراین آزادراه به‌شمار نمی‌آید. به راه بزرگ اصلی میان دو نقطه که ممکن است از نوع جاده، بزرگ‌راه یا آزادراه باشد،شاهراه گفته می‌شود.

* محدوديتهاي ترافيكي در آزادراه ها:

در ایران، حداقل سرعت رانندگی در آزادراه‌ها برابر ۷۰ کیلومتر بر ساعت و حداکثر سرعت مجاز برای خودروهای سواری و وانت‌ها ۱۲۰ و برای انواع اتوبوس، مینی‌بوس، تریلر، کامیون و کامیونت برابر ۱۱۰ کیلومتر بر ساعت است.

همچنین ورود و عبور عابران پیاده در آزادراه‌ها ممنوع است. در این مورد، قانون ایمنی راه‌ها و راه‌آهن ایران می‌گوید.

تبصره: پلیس، سرعت مجاز چند آزادراه را به‌طور آزمایشی به ۱۳۰ کیلومتر بر ساعت رساند.

مادهٔ ۴: ورود و عبور عابرین پیاده و انواع وسایل نقلیه غیرمجاز و عبور دادن دام در آزادراه‌ها و همچنین توقف وسایل نقلیه در خطوط عبور، ممنوع است. هرگاه به جهات مذکور حادثه‌ای واقع شود که منجر به ضرب یا جرح یا قتل یا خسارت مالی شود، درصورتی‌که خودرو عیب فنی نداشته‌باشد و راننده دارای گواهینامهٔ معتبر بوده و در حالت عادی باشد (مصرف نکردن مشروب، قرص‌های روانگردان و...) رانندهٔ مجاز که وسیلهٔ نقلیهٔ او مجاز به حرکت در آزادراه‌ها باشد، نسبت به موارد فوق مسئولیتی نخواهد داشت؛ ولی درهرحال مکلف است درصورت بروز حادثه وسیلهٔ نقلیه را در شانهٔ سمت راست متوقف نموده و مصدوم را با وسیلهٔ نقلیهٔ خود یا وسیله‌ای دیگر بلافاصله به اولین درمانگاه یا بیمارستان برساند و مراتب را به مأموران انتظامی اطلاع دهد.

* تفاوتهاي اساسي آزادراه و بزرگ راه:

1- آزادراه شانهٔ خطر دارد ولی بزرگراه نه.

2- تابلوهای نصب‌شده در آزادراه آبی‌رنگ است، ولی در بزرگراه سبزرنگ هستند.

3-در آزادراه تقاطع همسطح وجود ندارد و کلیهٔ تقاطع‌ها غیرهمسطح هستند ولی در بزرگراه ممکن است تقاطع همسطح وجود داشته باشد.

4- در آزادراه دور برگردان وجود ندارد ولی در بزرگراه وجود دارد.

5- تردد در آزادراه با پرداخت عوارض قانونی مجاز است، اما در بزرگراه نیازی به پرداخت عوارض نیست.

6-در کنار هر آزادراه مسیر جایگزین دیگری برای کسانی که نمی خواهند از آزادراه استفاده کنند وجود دارد، مثلا جاده قدیم تهران-قم، در کنار آزادراه تهران-قم. اما در بزرگراه ها چنین چیزی وجود ندارد، مثلا در کنار بزرگراه بندرعباس-سیرجان، هیچ مسیر جایگزین دیگری وجود ندارد.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از پایگاه اطلاع رسانی سفیرافلاک، تاریخ انتشار: شنبه 22 آبان 1395، کدخبر: 4986، www.safireaflak.ir