شعارسال: حتی با افزایش تأمین برق صنایع، شاهد رشد در تولید هم بودیم. وجود ناترازی در تولید و مصرف برق گرچه در تابستان ۱۴۰۱ اثری در تأمین برق پایدار نداشت، اما نگرانی از تابستان ۱۴۰۲ را برای فعالان صنعت برق به همراه داشت. همین نگرانی سبب شد وزارت نیرو مجدد همه تلاش خود را به کار گیرد تا تابستان ۱۴۰۲ هم بدون خاموشی سپری شود و برای این امر ۱۴۲ برنامه عملیاتی تدوین کرد که در نهایت منجر به آن شد که تابستان ۱۴۰۲ هم بدون اعمال خاموشی پشت سر گذاشته شود.

ویژگی مهم این سال آن بود که به گفته «علی‌اکبر محرابیان» وزیر نیرو، نه‌تن‌ها خاموشی اعمال نشد بلکه بخش صنعت، برق خیلی خوبی دریافت کرد. ازافزایش ظرفیت نیروگاهی کشور به عنوان یکی از مهم‌ترین اقدام‌های وزارت نیرو در دولت سیزدهم برای تأمین برق پایدار همه بخش‌های کشور و حذف خاموشی‌ها یاد می‌شود.

میزان ظرفیت نصب شده نیروگاهی کشور در شرایط فعلی، از مرز ۹۳ هزار مگاوات عبور کرده که براساس سند توسعه صنعت برق، متوسط راندمان نیروگاه‌های حرارتی در کشور باید تا سال ۱۴۲۰ به ۵۰ درصد برسد.

از ۱۳۲ نیروگاه و ۶۴۰ واحد نیروگاهی در کشور ۶۸ درصد مالکیت خصوصی و ۳۲ درصد مالکیت دولتی دارند. گفته می‌شود که کمتر از ۲۰ درصد نیروگاه‌های کشور راندمان پایین دارند.

اما چه برنامه‌هایی برای توسعه صنعت برق در سال‌جاری صورت خواهد گرفت؟ در راستای بررسی آخرین تحولات صنعت برق، گفت‌و‌گویی هر چند مختصر با مصطفی رجبی مشهدی، مدیرعامل شرکت توانیر ایران صورت گرفته که از نظر می‌گذرد:

آیا بررسی شده که نرخ بازدهی صنعت نیروگاهی کشور چقدراست؟

درحال حاضر نیروگاه‌هایی که در صنعت برق کشور نصب می‌شوند بازدهی بیش از ۵۵ درصد داشته و در زمره پیشرفته‌ترین نیروگاه‌های کشور به شمار می‌روند. درشرایط فعلی متوسط بازدهی نیروگاه‌های کشور ۳۹.۲ درصد بوده که این رقم عدد خوبی در زمینه نیروگاه‌های حرارتی است. اگر این میزان راندمان با کشور‌های خاورمیانه و غرب آسیا نیز مقایسه شوند، نشان می‌دهد که راندمان نیروگاهی کشور در این بین رتبه یکم را دارد.

در برخی از کشور‌ها سهم نیروگاه‌های حرارتی در تولید برق آن‌ها کم بوده و بیشتر نیروگاه‌های آن‌ها اتمی و یا برقابی هستند، بنابراین اگر ۱۰ درصد نیروگاه‌های آن‌ها که حرارتی هستند با راندمان ۵۵ درصد فعال باشند، بنابراین بازدهی آن‌ها بالا خواهد بود مثل کشور ژاپن. با این اوصاف ایران از لحاظ بازدهی و راندمان نیروگاهی در رتبه جهانی خوبی قرار دارد و در محدوده ۱۵ است.

چرا عرضه برق در بورس سهم بالایی ندارد؟

درسال‌جاری توسعه صنعت برق در زمره برنامه‌های مهم بوده هرچند که درحال حاضر ۱۵ درصد ازسهم انرژی کشور در بورس معامله می‌شود که این رقم به ۶۰ درصد خواهد رسید. از ابتدای اردیبهشت ماه سال‌جاری و با دستور وزیر نیرو این اقدام صورت گرفته وسهم قابل ملاحظه‌ای به خرید و فروش برق در بورس انرژی در نظر گرفته شده است.

سال گذشته ۵۳ تراوات ساعت برق در بورس انرژی معامله شد که این رقم درسال‌جاری به ۲۱۰ تراوات ساعت خواهد رسید.

یکی از مواردی که در گذشته مطرح شد، بحث قاچاق سوخت در نیروگاه‌ها بود، آیا در این خصوص شواهدی وجود داشت؟

با توجه به اینکه ورود سوخت به شبکه نیروگاهی در تمامی سامانه‌ها ثبت می‌شود، یعنی از طریق دو وزارتخانه نفت و نیرو پایش می‌شود، بنابراین به هیچ عنوان قاچاق سوخت در نیروگاه‌ها وجود ندارد. البته در سال‌های گذشته اگر هم موردی بوده نمی‌توان به شرایط حال حاضر تعمیم داد. در حال حاضر نیروگاه‌ها بر اساس سوختی که به آن‌ها تحویل داده می‌شود، برق تولید می‌کنند.

امسال چقدر در صنعت برق سرمایه‌گذاری خواهد شد؟

 با توجه به رشد ۵ درصدی شدت مصرف برق در هرسال و برنامه‌ای که در قالب برنامه هفتم توسعه تکلیف شده، ظرفیت نیروگاهی ۹۳ هزارمگاوات به ۱۲۳ هزارمگاوت خواهد رسید که این امر نیازمند ۴ میلیارد سرمایه‌گذاری در سال بوده که حدود ۲۰۰ همت می‌شود.

با توجه به فرسوده بودن نزدیک به ۱۵۷ هزارکیلومتر از شبکه توزیع وانتقال برق در کشور، نوسازی این مقدار چقدر هزینه و زمان نیاز دارد؟

با توجه به فرسوده بودن کابل‌های مسی، برنامه‌ریزی شده که نوسازی این مقدار ظرف مدت چهار سال با ۲۰ هزارمیلیارد تومان منابع انجام شود. امسال و برای نوسازی شبکه برق حدود ۱۰ هزارمیلیارد تومان برنامه‌ریزی شده که بخشی ازآن به شبکه فرسوده مربوط می‌شود و بخشی هم به شبکه برق روستایی. درشرایط فعلی میزان تلفات برق در شبکه توزیع حدود ۱۰ درصد بوده که با توجه به گستره و پهناوری کشورمیزان تلفات در یک برنامه پنج ساله به ۸.۵ درصد خواهد رسید که این رقم، یک عدد بهینه است.

اما برای کاهش بیشتر میزان تلفات در شبکه توزیع، تعویض بیشترتجهیزات و استفاده از تجهیزات با کیفیت‌تر نیازمند سرمایه‌گذاری وسیعتر است. یک شاخص مهم دیگر، شدت مصرف برق در کشور بوده که در شرایط فعلی سالانه ۵ درصد است. اگر بخواهیم در این زمینه دسته‌بندی کنیم یک بخشی ازآن مربوط به صنایع جدیدی بوده که می‌خواهند آغاز به کارکنند که آن‌ها شاخص انرژی لازم را دارند.

فراموش نکنیم که بیشترین هدر رفت انرژی در بخش ساختمان بوده که نیازمند آن است تا سازمان نظام مهندسی و فعالان بخش مسکن به این امر اهتمام ورزند. اگر از ابتدا در جهت جلوگیری از اتلاف انرژی برنامه‌ریزی خوبی صورت بگیرد اتلاف انرژی هم کاهش چشمگیری خواهد داشت.

با توجه به ضرورت مدیریت بهینه منابع در شرکت‌های تولید و توزیع، برای اصلاح ساختار این شرکت‌ها چه اهدافی دنبال می‌شود؟

یک اصلاح جریان مالی دردولت سیزدهم آغاز شده و وزیر نیرو نیز در راستای استقلال مالی شرکت‌های توزیع دستوراتی را ابلاغ کرده‌اند که این شرکت‌ها نسبت به درآمد وهزینه‌ها مسئولانه‌تررفتارکنند. متناسب با وصول و خرید برق پیش‌بینی‌هایی شده که این شرکت‌ها خرید برق را فقط از سازکار بورس انجام بدهند که این امر باعث شفافیت و رقابتی شدن بیشتر می‌شود.

ناگفته نماند که درسال‌های قبل نیروگاه‌ها بعد از چند ماه از فروش برق ممکن بود که پول برق تولیدی را دریافت کنند که درسال‌جاری نیروگاه‌ها پول برق خود را به روز دریافت می‌کنند. ساده‌تر اینکه نیروگاه‌ها بعد از تحویل برق از طریق بورس، پول برق را دریافت می‌کنند که این امر با هدف توقف موتور بدهی برق صورت گرفته است.

استقبال خیلی خوبی ازا‌ین طرح شده و مبالغی هم درحساب‌های وکالتی شرکت‌های توزیع شارژ شده و از این طریق تاکنون شرکت‌های توزیع خرید‌های آتی خود را نیز انجام داده‌اند.

با توجه به اعلام اعداد متفاوت در مورد مطالبات صنعت برق، مقدار دقیق آن چقدر است؟

میزان مطالبات تولید‌کنندگان، پیمانکاران وبانک‌ها از صنعت برق در سال گذشته حدود ۱۳۰ همت بود که از این میزان و با مصوبه هیأت وزیران و حمایت مجلس شورای اسلامی ۳۰ همت از طریق اسناد خزانه پرداخت شد و در حال حاضرحدود ۱۰۰ همت مطالبات بخش‌های مختلف از وزارت نیرو است.

تقریباً همین مقدارهم مطالبات صنعت برق از دولت بوده که این رقم بابت مابه‌التفاوت قیمت فروش و قیمت تمام شده است.

فراموش نکنیم که برخی از قیمت‌های ما تکلیفی بوده و بر اساس حمایت از صنعت برق و مانع‌زدایی از این صنعت است. پیش‌بینی شده ظرف مدت ۳ سال بتوانیم این رقم را تسویه کنیم که از ابتدای دولت نیز ۵۰ همت از طریق خزانه تسویه شده است. واقعیت این است که سرمایه‌گذاری درصنعت برق بسیار گرانقیمت بوده و نیازمند حمایت جدی است.

رقم صادرات برق در سال گذشته چقدر بود و آیا امسال نیز تغییری در آن حاصل می‌شود؟

میزان صادرات برق درسال‌جاری هم شبیه سال گذشته خواهد بود. درسال گذشته حدود ۴.۹ میلیارد کیلووات ساعت صادرات برق انجام گرفته که حدود سه میلیارد کیلووات ساعت هم واردات صورت گرفته است. مابه‌التفاوت این میزان عدد زیادی نمی‌شود که سالانه حدود ۴۰۰ تا ۶۰۰ میلیون دلار میزان صادرات برق خواهد بود. درسال‌جاری هم پیش‌بینی می‌شود که همین مقدار صادرات برق صورت پذیرد.

بخش خصوصی به دنبال راه یافتن به چرخه صادرات برق است. در این زمینه چه برنامه‌ای دنبال می‌شود؟

در شرایط فعلی، منابعی که وارد صنعت برق شده در زمینه تولید و توسعه صنعت هزینه می‌شود. بخش خصوصی صنعت برق نیز از این امر نفع می‌برد. درحال حاضر ظرفیت تبادل انرژی با برخی از کشور‌ها به صورت محدود انجام می‌شود، بنابراین امکان این وجود ندارد که بیش از ظرفیت ۳۰۰ مگاواتی تجدید‌پذیر‌ها که در نظر گرفته شده، برای نیروگاه‌های حرارتی ظرفیت جدیدی باز شود.

ضمن اینکه نیروگاه‌های حرارتی در شرایط فعلی بار تأمین برق کشور را به دوش گرفته‌اند، اما درآینده این امکان وجود دارد که نیروگاه‌های حرارتی با بازدهی هم بتوانند وارد چرخه صادرات برق شوند. تصورمی کنم بعد از سال ۱۴۰۷ که ناترازی برق رفع خواهد شد، بخشی ازصادرات برق کشورتوسط نیروگاه‌های حرارتی بخش خصوصی صورت خواهد گرفت.

شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از سایت چابک، تاریخ انتشار: 25اردیبهشت1403، کدخبر: 50546، www.chabokonline.com