تحلیل اندیشکده اسرائیلی از ضعف اطلاعاتی ایران چه بود؟ ارجحیت وفاداری ایدئولوژیک به تخصص

تشکیلات امنیتی یک کشور بلاشک می‌توانند اثرات معناداری را در روند توسعه‌ای و جایگاه نظامات سیاسی در طیفی از تجلی در قالب هسته سخت تا دیده بان-ناظر-هادی توسعه و ارتقا نظامات سیاسی داشته باشند. شرط کارآمدی تشکیلات امنیتی وجود سه گانه، نظارت‌های لایه‌ای ملموس، به روز بودگی نیرو‌ها و سازمان و در نهایت بحث استفاده از کادر وفادار است. تعادل پویای این سه شرط را می‌توان نخستین آزمون قضاوت درباره موفقیت عملکردی مدیران ارشد امنیتی دانست و خروج از این تعادل را هم می‌توان بسترسازی فساد تدریجی در سیستم‌های امنیتی تلقی کرد. فسادی که نه تنها ارکان توسعه‌ای یک کشور را متاثر می‌کند، بلکه در حدی بیشتر، باعث تضعیف و سقوط نظامات سیاسی خواهد شد. آیا می‌توان انکار نمود که پهلوی دوم، یکی از بدترین ضربات منجر به سقوط خود را از دو مقوله هسته سخت (تبدیل ساواک به نظام استبداد ورزی داخلی) و کم توجهی به توسعه متوازن (حاکمیت عدم توازن در روند توسعه‌ای کشور و غفلت از ابعاد اجتماعی- فرهنگی و سیاسی توسعه)، خورد؟ در گزارش مرکز مطالعات استراتژیک بگین-سادات (The Begin–Sadat Center for Strategic Studies) که اندیشکده اسرائیلی وابسته به دانشگاه بارایلان است، آمده که: یکی از دلایل اصلی ضعیف بودن برنامه‌های اطلاعاتی و مشخصاً ضدجاسوسی ایران این است که رژیم اصرار دارد افراد را بر اساس وفاداری به انقلاب و نظام به کار گمارد، نه بر اساس دانش و مهارت. سوال اینجاست که آیا این گزاره در مورد تشکیلات امنیتی کشور ما، قابل استفاده و استناد می‌باشد یا خیر؟ موضوعی که ضرورت دارد، بخش‌های نظارتی درون دستگاهی تشکیلات امنیتی کشور و همچنین شورای عالی امنیت ملی، تمرکز خاصی روی آن داشته باشند.

شعارسال: مرکز مطالعات استراتژیک بگین-سادات (The Begin–Sadat Center for Strategic Studies) یک اندیشکده اسرائیلی وابسته به دانشگاه بارایلان است.

این مرکز در سال ۲۰۲۰ به بهانه ترور یکی از اعضای القاعده در پاسداران تهران و در نزدیکی وزارت اطلاعات، به بررسی ضربات اسراییل در ترور دانشمندان هسته‌ای ایران پرداخته و دو علت را دلیل آسیب‌پذیری ایران عنوان کرده:

۱- به‌جای تاکید بر جذب و بکارگیری افراد متخصص در حوزه‌های امنیتی، تاکید بر جذب نیرو‌های ایدیولوژیک در این حوزه‌ها.

۲- کم‌توجهی به حوزه آموزش و بروزرسانی تخصص نیرو‌های امنیتی در ایران.

در گزارش اندیشکده آمده:

«یکی از دلایل اصلی ضعیف بودن برنامه‌های اطلاعاتی و مشخصاً ضدجاسوسی ایران این است که رژیم اصرار دارد افراد را بر اساس وفاداری به انقلاب و نظام به کار گمارد، نه بر اساس دانش و مهارت.

بی‌ارزش کردن دانش و استعداد در خدمت وسواس به وفاداری ایدئولوژیک، به ضعف رژیم در اطلاعات و ضدجاسوسی کمک کرده است. این سازمان‌ها بیشتر به دلیل ناتوانی رژیم در ارائه آموزش و آموزش ضدجاسوسی مناسب تضعیف می‌شوند. مخالفان رژیم ایران از این نقاط ضعف استفاده می‌کنند.»

این اندیشکده سپس نتیجه گرفته موساد همچنان باید از این دو نقطه ضعف برای ضربه زدن به ایران استفاده کند.

به زبان ساده

موساد دریافته که سیستم اطلاعاتی ایران اعم از سپاه و وزارت اطلاعات، در گزینش نیرو‌های خود به‌جای توجه به توانمندی و ضریب هوشی، صرفا به اندیشه سیاسی و جناحی نیرو‌ها توجه می‌کند. یعنی ملاک سیستم امنیتی در جذب نیرو، وابستگی به جناح‌های سیاسی مطلوب (بخوانید اصولگرا) و رعایت ظواهر است و تخصص در مرحله بعد قرار دارد.

به‌طور مثال، پس از حوادث۸۸، برخی از مدیران باتجربه اطلاعاتی به دلیل حمایت از موسوی و اختلاف جناحی با دولت وقت، از وزارت بازنشسته‌اجباری شدند! و این روند در طولانی مدت، منجر به کاهش محسوس توانایی دستگاه‌های اطلاعاتی شد.

اگرچه نفوذ یکی از راهکار‌های مهم ضربه‌پذیری نهاد‌ها است، اما کاهش سطح توانمندی سیستم، به‌همان اندازه ضربه‌پذیری را افزایش می‌دهد. نتیجه آنکه، موساد در خیابان‌های تهران به راحتی عملیات‌های موفق می‌کند؛ و ما نیز تنها قدرت بازدارندگی‌مان، شلیک موشک است، نه عملیات متقابل اطلاعاتی.