شعارسال: در کاوش‌های باستان‌شناسی، گاه اشیایی از دل خاک بیرون می‌آیند که نشان می‌دهند ساکنان آن منطقه برای برگزاری آیین‌ها و مراسم خاصی از آن اشیا استفاده می‌کرده‌اند. این آیین‌ها گاه به منظور شکرگزاری و اهدای هدایا و قربانی به پیشگاه خدایان برگزار می‌شدند و گاه جنبه جشن و پایکوبی داشتند. متاسفانه بسیاری از این آیین‌ها در گذر تاریخ به دست فراموشی سپرده شده‌اند و تعداد بسیاری کمی مانند مراسم جشن سده و جشن چله تابستان با تلاش فرهنگ دوستان حفظ شده‌اند که متاسفانه آن هم فقط در بعضی از استان‌ها برگزار می‌شوند. یکی از این آیین‌ها که هنوز هم در میان مردم گیلان گرامی داشته می‌شود و با گذشت هزار و پانصد سال همچنان طرفداران خاص خود را دارد؛ جشن نوروز بل است. این جشن نوعی آیین استقبال از سال نو محسوب می‌شود. ۱۷ اَمرداد مصادف است با نوروز بل گیلانی‌ها. نوروز بل، آتش نوروزی و به معنای پایان گرما و روز‌های بلند تابستان است. از غروب ۱۷ مرداد سال جدید دیلمی آغاز می‌شود.

گاه‌شمار گیلکی یا دیلمی یکی از قدیمی‌ترین و دقیق‌ترین گاه‌شمار‌هایی است که تاکنون باقی‌مانده است. طبق این گاه‌شمار آخرین روز از ماه اسپندار ما (آخرین ماه تقویم گیلکی) تحت عنوان نوروز بل جشن گرفته می‌شود. این جشن میان مردم گیلان، غرب مازندران، طالقان و مردم الموت قروین هنوز هم محبوب است و هرچند شیوه برگزاری آن کمی با آنچه نیاکان‌مان اجرا می‌کردند کمی متفاوت است، اما همچنان محبوبیت خود را حفظ کرده است. این جشن در هفدهم مرداد ماه هر سال و با برپاداشتن آتش مقدس شروع می‌شود.

از نظر لغوی “بل” در زبان گیلکی به معنی کوهستان و “ول” به معنی آتش است. نوروز بل، را می‌توان معادل آتش نوروزی در نظر گرفت. نوروز بل مطابق با تقویم شمسی، مصادف با شانزدهم مرداد است و جشن نوروز بل در غروب روز هفدهم مرداد برگزار می‌شود. هرچند به واسطه سال‌های کبیسه ممکن است بین ۱۳ تا ۱۷ مردادماه متغیر باشد. مردم در این روز با برافروختن آتش و نواختن موسیقی و آوازخوانی جشن می‌گیرند. در این روز درست مانند نوروز بهترین لباس‌های خود را به تن می‌کنند و به یکدیگر تبریک می‌گویند.

گاه‌شمار گیلکی تفاوت‌هایی با تقویم شمسی دارد. طبق این گاه‌شمار هر سال دیلمی معادل ۱۲ ماه برابر با ۳۶۰ روز است. ۵ روز اختلاف میان تقویم شمسی و گیلکی تحت عنوان “پنجیک” شناخته می‌شود و در انتهای ماه هشتم (مصادف با اسفند و فروردین) به این سال اضافه می‌شود. در صورتی که سال کبیسه باشد و اختلاف به ۶ روز برسد، کل شش روز به ماه هشتم اضافه شده و به “ویشک” شناخته می‌شود.

حتما از خود می‌پرسید چرا آغاز سال دیلمی مصادف با مرداد ماه سال شمسی است؟ توضیح این موضوع کمی پیچیده است. اما به طور خلاصه باید بگوییم، در تقویم گیلکی که یکی از کهن‌ترین سالشمار‌های ایرانی است، روز کبیسه در محاسبات سال منظور نمی‌شده و به همین دلیل هر چهار سال یک‌بار، تقویم یک روز جلو می‌افتاده است. به این ترتیب بعد از گذشت ۹۲۹ سال، روز اول سال که در واقع همان روز اول فروردین در تقویم شمسی است به نیمه مرداد رسید. از آنجایی که این روز (نیمه مرداد) برای مردم گیلان یا همان دیلمیان نماد برداشت محصول، روزی و برکت بود، تصمیم گرفته شد تا با محاسبه سال‌های کبیسه، ترتیب روز‌های سال به همان صورت باقی‌بماند و هر سال این روز را جشن بگیرند که با توجه به سال کبیسه‌ای که در آن قرار داشتند، ممکن بود مصادف با یکی از روز‌های ۱۳ تا ۱۷ مرداد تقویم شمسی باشد.

جشن نوروز بل با سنت‌ها و مراسم مختلفی دیگری نیز همراه است که شادی و سرور مردم را تقویت می‌کند. یکی از این سنت‌ها طناب کشی است که در آن مردم با استفاده از طناب و با سرعت و مهارت زیاد حرکاتی را انجام می‌دهند و با یکدیگر به رقابت می‌پردازند. مراسم دیگر عروس گلی نام دارد که در آن دختران با لباس‌های زیبای سنتی به رقص و پایکوبی می‌پردازند. کشتی گیله مردی نیز از دیگر سنت‌های محبوب است که در آن مردان با قدرت بدنی بالا با هم کشتی می‌گیرند. مراسم کاروان کوچ نمادی از سفر دامداران عشایر است که شبانه با نور شمع و شعله در شب نوروز بل برگزار می‌شود تا شرکت کنندگان به روشنایی و شادی سال آینده امیدواری داشته باشند.

پایگاه تحلیلی خبری شعار سال، برگرفته از منابع گوناگون