شعارسال: نشست تخصصی بررسی مقاله «سوء مدیریت: علل، ذی‌ربطان و راهکارها» با حضور جمعی از کارشناسان، پژوهشگران و اساتید حوزه مدیریت و اخلاق عصر یکشنبه در محل اندیشگاه بیانیه گام دوم انقلاب برگزار شد. این نشست با هدف تحلیل عوامل شکل‌گیری سوء مدیریت، ارائه راهکار‌های مقابله با آن و تأکید بر اهمیت حکمرانی اخلاقی و مدیریت مبتنی بر اصول اخلاقی برگزار شد و طی آن دیدگاه‌های متعدد و تخصصی در این حوزه مطرح گردید.

حکمرانی اخلاقی، راهکار عملی پیشگیری از سوء مدیریت

ابوذر قاسمی‌نژاد پژوهشگر و ارائه‌دهنده مقاله «سوء مدیریت: علل، ذی‌ربطان و راهکارها» در ابتدای سخنان خود با تأکید بر اهمیت مطالعه و بازخوانی پژوهش‌ها در حوزه مدیریت اخلاقی، خاطرنشان کرد: سوء مدیریت تنها ناشی از خطا‌های فردی نیست و مجموعه‌ای از عوامل فردی، سازمانی و محیطی در شکل‌گیری آن نقش دارند.

وی با اشاره به سه دسته عامل اصلی بروز سوء مدیریت توضیح داد: عوامل فردی و شخصیتی، شامل ضعف در مهارت‌های تصمیم‌گیری، ناکارآمدی در مدیریت منابع و انگیزه‌های شخصی، می‌توانند زمینه‌ساز سوء مدیریت باشند. همچنین عوامل سازمانی و ساختاری مانند نبود سازوکار‌های شفاف نظارتی، ضعف در فرآیند‌های کنترل و گزارش‌دهی و فقدان نظام‌های انگیزشی مؤثر، رفتار‌های سوء مدیریتی را تشدید می‌کنند.

قاسمی‌نژاد در ادامه به عوامل محیطی و فرهنگی اشاره کرد و گفت: کاهش ارزش‌های اخلاقی و مسئولیت‌پذیری در سازمان و جامعه، فضایی مساعد برای بروز سوء مدیریت ایجاد می‌کند.

قاسمی‌نژاد با اشاره به پیوند مستقیم بین انگیزه‌های شخصی مدیران و کیفیت تصمیم‌گیری‌ها، اظهار داشت: زمانی که انگیزه‌ها بر اساس منافع کوتاه‌مدت، قدرت‌طلبی یا حفظ موقعیت شخصی شکل می‌گیرند احتمال بروز سوء مدیریت به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد. از این رو مدیریت اخلاقی نه تنها یک الزام حرفه‌ای بلکه یک ضرورت اخلاقی است.

وی همچنین به ذی‌ربطان سوء مدیریت اشاره کرد و گفت: علاوه بر مدیران، نهاد‌های نظارتی، همکاران سازمانی و حتی جامعه و ذی‌نفعان خارجی می‌توانند نقش مستقیمی یا غیرمستقیم در ایجاد یا تشدید سوء مدیریت داشته باشند. سوء مدیریت یک پدیده منفرد نیست و محصول تعاملات پیچیده در شبکه مدیریتی و سازمانی است.

ابوذر قاسمی‌نژاد در ادامه نشست، راهکار‌های مقابله با سوء مدیریت را در سه محور کلی تشریح کرد. نخست، تقویت اخلاق و تربیت مدیران که شامل آموزش مهارت‌های اخلاقی، توسعه فرهنگ مسئولیت‌پذیری و توجه به ارزش‌های انسانی و اجتماعی در سازمان‌ها است. محور دوم اصلاح ساختار‌ها و فرآیند‌های سازمانی بود که با ایجاد شفافیت در تصمیم‌گیری، تدوین دستورالعمل‌های روشن برای گزارش‌دهی و کنترل، کاهش تمرکز قدرت و تقویت امکان نظارت همگانی محقق می‌شود. محور سوم نیز ایجاد نظام‌های انگیزشی و نظارتی کارآمد عنوان شد که شامل طراحی نظام‌های تشویقی مبتنی بر عملکرد اخلاقی و کاهش انگیزه‌های مخرب و سودجویانه است به‌گونه‌ای که مدیران بدانند تصمیماتشان تحت ارزیابی دقیق قرار دارد و پاداش‌ها و تنبیه‌ها به‌صورت عادلانه اعمال می‌شود.

وی با اشاره به تجربه‌های موفق کشور‌ها و سازمان‌های مختلف، گفت: سازمان‌هایی که اصول اخلاقی را در هسته مدیریتی خود قرار داده‌اند نه تنها عملکرد بهتری دارند بلکه اعتماد کارکنان و جامعه را نیز حفظ می‌کنند. این نشان‌دهنده اهمیت ترکیب اصول اخلاقی با ابزار‌های نظارتی و انگیزشی است.

قاسمی‌نژاد همچنین نقش آموزش و ترویج فرهنگ اخلاقی در سطح جامعه را برجسته کرد و افزود: مدیریت اخلاقی محدود به فضای سازمانی نیست. وقتی جامعه ارزش‌های اخلاقی را در عملکرد مدیران و مسئولان ببیند فشار اجتماعی برای رفتار صحیح افزایش یافته و به‌صورت پیشگیرانه از سوء مدیریت جلوگیری می‌کند.

انگیزه‌های مومنانه، عامل اصلی مدیریت اخلاقی

حجت‌الاسلام محمدحسین پیشاهنگ، مسئول میز جامعه معنوی اندیشگاه، با تأکید بر نقش انگیزه‌ها در مدیریت اخلاقی گفت: بررسی دقیق انگیزه‌های انسانی و زیست مومنانه می‌تواند زمینه‌ساز ارتقای مدیریت اخلاقی، کاهش سوء مدیریت و ایجاد فرهنگ سازمانی اخلاق‌محور باشد.

وی افزود: سبک زندگی مومنانه و باور‌های اخلاقی و توحیدی، انگیزه مدیران را برای رعایت اصول اخلاقی تقویت می‌کند و امکان بروز سوء مدیریت را به حداقل می‌رساند. توجه به انگیزه‌ها و ارزش‌های اخلاقی تنها یک بحث نظری نیست و با آموزش، فرهنگ‌سازی و ایجاد زیرساخت‌های معنوی در سازمان‌ها می‌توان آن را به واقعیت عملی تبدیل کرد.

حجت‌الاسلام پیشاهنگ شاخص‌های ایجاد انگیزه در مدیریت اخلاقی را شامل باور‌های مذهبی، رعایت ارزش‌های اخلاقی، ایجاد محیط معنوی در سازمان‌ها، توجه به عدالت و انصاف و تقویت حس مسئولیت‌پذیری دانست و افزود: این شاخص‌ها نه تنها رفتار مدیران را هدایت می‌کند بلکه فرهنگ سازمانی را به سمت اخلاق‌محوری سوق می‌دهد.

ضرورت تقویت شاخص‌های اخلاقی

حجت‌الاسلام محمدحسین صاعد رازی، مسئول میز حکمرانی اخلاقی اندیشگاه، ضمن تأکید بر اهمیت اخلاق در مدیریت، اظهار داشت: بررسی مسائل مدیریتی بدون توجه به ابعاد اخلاقی ناقص خواهد بود.

وی افزود: شاخص‌های مطرح‌شده در مقاله برای ارزیابی اخلاق مدیران محدود هستند و در چارچوب اخلاق اسلامی، ابعاد گسترده‌تری برای تحلیل مدیران وجود دارد.

وی با اشاره به صفات نیک و رذائل مدیران، رعایت آداب مدیریتی و پرهیز از فساد و تبعیض، گفت: غفلت از بررسی کامل ابعاد اخلاقی می‌تواند سبب ناکارآمدی راهکار‌های ارائه‌شده شود. شاخص‌های اخلاقی باید به صفات فردی، روحیه خدمتگزاری، پرهیز از رذائل و توانمندی در اتخاذ تصمیمات درست و عادلانه توجه داشته باشند تا تحلیل جامع‌تری از سوء مدیریت فراهم شود.

حجت‌الاسلام صاعد رازی همچنین به ارتباط مستقیم اخلاق با حکمرانی و سیاستگذاری‌های مدیریتی اشاره کرد و تأکید کرد: حکمرانی بدون اخلاق ناپایدار خواهد بود و هرگونه تحلیل مدیریتی که اخلاق را نادیده بگیرد نمی‌تواند به اصلاح ساختاری و ارتقای کیفیت مدیریت منجر شود.

سوء مدیریت نتیجه تعامل غلط بین مدیر، ساختار و ذی‌نفعان

حجت‌الاسلام مصطفی فیض، استاد پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در این نشست با تأکید بر پیچیدگی پدیده سوء مدیریت گفت: این پدیده نه تنها به عملکرد فرد مدیر بلکه به ساختار سازمانی و مشارکت ذی‌نفعان نیز وابسته است و تنها نگاه جامع می‌تواند زمینه اصلاح آن را فراهم کند.

وی عامل اصلی سوء مدیریت را اغلب عدم شایستگی فردی در مدیریت دانست و توضیح داد: مدیرانی که فاقد دانش و مهارت لازم هستند در واقع خیانت به مسئولیت خود می‌کنند و این مسئله اعتماد عمومی را نیز تضعیف می‌کند. از دیگر عوامل فردی مؤثر می‌توان به هوای نفس، تمایلات شخصی، قدرت‌طلبی و جاه‌طلبی اشاره کرد.

حجت‌الاسلام فیض افزود: تمرکز صرف بر عامل انسانی تصویر کامل سوء مدیریت را ارائه نمی‌دهد و ساختار سازمانی نیز نقش مهمی دارد.

وی با اشاره به نمونه‌هایی از ناکارآمدی سازمان‌ها، گفت: حتی حضور مدیران شایسته هم نمی‌تواند به‌طور کامل از بروز سوء مدیریت جلوگیری کند، زیرا ریشه مشکلات مدیریتی در طراحی نادرست سیستم و فرآیند‌ها نهفته است.

وی نقش ذی‌نفعان را نیز بسیار مهم دانست و بیان کرد: مشارکت فعال دریافت‌کنندگان خدمات و سایر ذی‌نفعان در سیاست‌گذاری، نظارت و ارزیابی می‌تواند سطح پاسخگویی مدیران را افزایش دهد و به ارتقای کیفیت تصمیم‌گیری‌ها کمک کند.

جمع‌بندی نشست

در جمع‌بندی نشست شرکت‌کنندگان بر این نکته تأکید کردند که سوء مدیریت یک پدیده پیچیده و چندعاملی است که نیازمند نگاه سیستمی و جامع است. این نگاه باید شامل شایستگی و اخلاق فردی مدیر، طراحی و کارایی ساختار سازمانی و نقش فعال ذی‌نفعان باشد.

همچنین بر لزوم تقویت شاخص‌های اخلاقی، توجه به انگیزه‌های انسانی و معنوی، اصلاح ساختار‌ها و فرآیند‌های سازمانی، ایجاد نظام‌های انگیزشی و نظارتی و اجرایی شدن راهکار‌های عملی تأکید شد.

نشست تخصصی بررسی مقاله «سوء مدیریت: علل، ذی‌ربطان و راهکارها» با ارائه دیدگاه‌های جامع و چندوجهی اساتید و کارشناسان، نقشی اصلی در ارتقای آگاهی نسبت به عوامل و پیامد‌های سوء مدیریت، ضرورت حکمرانی اخلاقی و اهمیت انگیزه‌های انسانی و معنوی در مدیریت داشت و بستری برای طرح راهکار‌های علمی و عملی در جهت کاهش سوء مدیریت و ارتقای کیفیت مدیریتی فراهم آورد.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از رسا، 10شهریور1404، 789955، https://rasanews.ir/